Εκτός από τα ταμπλό των χρηματιστηρίων, που βάφτηκαν κόκκινα σήμερα (από χθες στις ΗΠΑ) σε όλο τον κόσμο, στο ... κόκκινο βρίσκεται και η ανησυχία των παροικούντων την Ιερουσαλήμ οικονομολόγων για τον κίνδυνο μιας νέας συστημικής κρίσης που μπορεί να έχει κρυφτεί κάτω από το χαλί των δανειακών χαρτοφυλακίων στις ΗΠΑ και να «σκάσει» σαν μεγάλη φούσκα σε όλο τον κόσμο. Όπως έγινε όχι και τόσο παλιά, το 2023 με την Silicon Valley Bank ή πολύ χειρότερα την Lehman Brothers το 2008.
Είμαστε εκεί; Υπάρχει ξανά συστημικός κίνδυνος που δεν τον έχουμε αναγνωρίσει, ρωτήσαμε κορυφαία τραπεζική πηγή στην Ελλάδα. «Κίνδυνος ναι υπάρχει, συστημικός ίσως όχι διότι ξέρουν πια πως να παρέμβουν οι κεντρικές τράπεζες», ήταν η - όχι και τόσο καθησυχαστική - απάντηση που πήραμε.
Μιλώντας κανείς με υψηλόβαθμους οικονομολόγους σε τραπεζικά ιδρύματα, με αφορμή το μίνι κραχ που σάρωσε σήμερα τις χρηματαγορές όλης της Ευρώπης, αφού είχε πρώτα σαρώσει τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ και της Ασίας, καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, οι μεγάλοι παίκτες τύπου Lehman Brothers είναι σήμερα θωρακισμένοι συγκριτικά με το 2008. Τι συμβαίνει όμως με τους μικρούς παίκτες, με τις μικρές περιφερειακές τράπεζες των ΗΠΑ; Μήπως εκεί υπάρχει πιστωτικός κίνδυνος, δεδομένου ότι βγαίνει ξανά στην επιφάνεια ο δαίμονας των προβληματικών εμπορικών ενυπόθηκων δανείων;
«Κίνδυνος ναι υπάρχει, συστημικός ίσως όχι διότι ξέρουν πια πως να παρέμβουν οι κεντρικές τράπεζες»
Μετά την τρικυμία του 2023 και την κατάρρευση της Silicon Valley Bank όλοι φοβούνται τα χειρότερα... «Ένας άλλος επίσης κίνδυνος μπορει να προελθει απο το λεγόμενο σκιώδες τραπεζικό σύστημα, που εποπτεύεται πολύ λιγότερο απ ότι οι τράπεζες και από τα σταθερά κρυπτονομίσματα», εξηγούν στην «Η» ανώτατα τραπεζικά στελέχη. Και αυτό φαίνεται πως είναι το μεγάλο πρόβλημα σήμερα...
Οι κατσαρίδες
Πώς ξεκίνησαν όλα αυτά; Τον Σεπτέμβρη πτώχευσαν στις ΗΠΑ δυο κολοσσοί που μπορεί να δραστηριοποιούνταν στον κλάδο των οχημάτων, αλλά χτύπησαν ηχηρά καμπανάκια για το ιδιωτικό χρέος στις ΗΠΑ:
- Η κατάρρευση της First Brands Group, προμηθευτή ανταλλακτικών αυτοκινήτων, με σημαντική έκθεση 10 δισ. δολαρίων σε μεγάλες τράπεζες, αποκάλυψε ένα αδιαφανές σχέδιο δανεισμού που είχε κρυφτεί... κάτω από το χαλί.
- Μετά η Tricolor Holdings, ένας κολοσσός στην ενοικίαση αυτοκινήτων, που όμως ειδικευόταν σε δανειολήπτες με αδύναμο πιστωτικό προφίλ, κήρυξε πτώχευση, που μεταφράζεται και και ως δυσκολία μερίδας των Αμερικανών να πληρώσουν τα δάνειά τους.
Και στη συνέχεια ήρθαν οι... κατσαρίδες: «Η κεραία μου ανεβαίνει όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Μάλλον δεν θα έπρεπε να το λέω αυτό, αλλά όταν βλέπεις μια κατσαρίδα, πιθανότατα υπάρχουν περισσότερες».
Είναι τα λόγια του επικεφαλής της JP Morgan, Τζέιμι Ντίμον, ο οποίος μιλώντας την Τρίτη σε αναλυτές και σχολιάζοντας την πρόσφατη κατάρρευση της εταιρείας χρηματοδότησης αυτοκινήτων Tricolor και της προμηθεύτριας ανταλλακτικών First Brands, προειδοποίησε εμμέσως για την πιθανότητα εμφάνισης και άλλων προβλημάτων στον λεγόμενο «σκιώδη» ή ιδιωτικό πιστωτικό τομέα – έναν ταχέως αναπτυσσόμενο αλλά ουσιαστικά μη ρυθμιζόμενο κλάδο του χρηματοπιστωτικού συστήματος που διαχειρίζεται πλέον πάνω από 3 τρισ. δολάρια και χρηματοδοτεί επιχειρήσεις εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού πλαισίου.
Οι Tricolor και First Brands αντλούσαν κεφάλαια από ιδιωτικά επενδυτικά ταμεία και πιστωτικές εταιρείες αυτού του χώρου, και η κατάρρευσή τους, όπως άφησε να εννοηθεί ο Ντίμον, ίσως αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου για έναν τομέα στον οποίο οι μεγάλες τράπεζες, όπως η JP Morgan, παραμένουν εκτεθειμένες είτε άμεσα, χρηματοδοτώντας τις ίδιες τις εταιρείες ιδιωτικής πίστωσης, είτε έμμεσα, μέσω δανείων προς επιχειρήσεις που εκείνες χρηματοδοτούν.
Ο κίνδυνος των μικρών τραπεζών στις ΗΠΑ
Λίγα εικοσιτετράωρα μετά τη σιβυλλική δήλωση του Ντίμον δύο περιφερειακές τράπεζες των ΗΠΑ ανακοίνωσαν την έκθεσή τους σε επισφαλή δάνεια, βυθίζοντας τις διεθνείς αγορές και επιβεβαιώνοντας ότι οι ευαίσθητες «κεραίες» του επικεφαλής της JP Morgan είχαν πιάσει σωστά τις δονήσεις στο αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Την Πέμπτη 16 Οκτωβρίου, η Zions Bancorporation, με έδρα τη Γιούτα, ανακοίνωσε διαγραφή 50 εκατομμυρίων δολαρίων από δύο προβληματικά δάνεια, ενώ η Western Alliance Bancorp, με έδρα το Φοίνιξ, γνωστοποίησε ότι ξεκίνησε νομικές διαδικασίες για την ανάκτηση επισφαλούς δανείου 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι αποκαλύψεις αυτές πυροδότησαν ρευστοποιήσεις στη Wall Street, με τον S&P 500 να υποχωρεί κατά περίπου 0,6 %, τον Dow Jones κατά περίπου 0,65 % και τον Nasdaq κατά 0,5 %. Το κύμα μεταδόθηκε στις διεθνείς αγορές, όπου ο FTSE 100 στο Λονδίνο υποχώρησε κατά 1,5 %, ο DAX στη Γερμανία κατά 2 %, ο CAC 40 στη Γαλλία κατά 1,5 % και ο Ibex στην Ισπανία κατά 0,8 %.
Οι μεγαλύτερες απώλειες σημειώθηκαν στις τραπεζικές μετοχές, με τη συνολική κεφαλαιοποίηση των πέντε μεγαλύτερων βρετανικών τραπεζών να μειώνεται κατά 9,5 δισ. λίρες· η Barclays δέχθηκε το ισχυρότερο πλήγμα, χάνοντας περίπου 6%. Συνολικά, από τον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο «εξατμίστηκαν» περίπου 45 δισ. ευρώ, σηματοδοτώντας την εντονότερη αναταραχή των τελευταίων μηνών.
Ράλι στο χρυσό και στον δείκτη φόβου
Οι επενδυτές, αιφνιδιασμένοι από το κύμα αναταράξεων, στράφηκαν μαζικά στα «ασφαλή καταφύγια». Ο χρυσός εκτοξεύτηκε σε ιστορικό ρεκόρ, φτάνοντας τα 4.378 δολάρια ανά ουγγιά και σημειώνοντας εβδομαδιαία άνοδο 8,5%, τη μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από την οικονομική κρίση του 2008.
Ενδεικτικό είναι πως μεγάλη τράπεζα στην Ιαπωνία ξέμεινε από ράβδους χρυσού, καθώς ο πελάτες της αγοράζουν με φρενίτιδα, όπως μεταδίδει ο συντάκτης του Bloomberg, Paul Dobson.
Την ίδια ώρα, ο δείκτης μεταβλητότητας VIX - γνωστός και ως «δείκτης φόβου» - στη Wall Street αυξήθηκε πάνω από 22% την Πέμπτη και συνέχισε ανοδικά την Παρασκευή, αγγίζοντας το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι μηνών, ένδειξη της έντονης αβεβαιότητας που επικράτησε στις διεθνείς αγορές. Είναι το υψηλότερο επίπεδο «φόβου» από τον περασμένο Απρίλιο, όταν ο Πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωνε τους δασμούς του (Liberation Day).
Η απότομη πτώση των τραπεζικών μετοχών, σε συνδυασμό με τις πτωχεύσεις της Tricolor και της First Brands, αναζωπύρωσαν τις μνήμες του 2023, όταν η κατάρρευση της Silicon Valley Bank προκάλεσε την πρώτη μεγάλη τραπεζική κρίση μετά το 2008.
Τότε, μέσα σε μόλις δύο ημέρες, μια φαινομενικά τοπική αναταραχή εξελίχθηκε σε συστημικό σοκ. Όπως παρατήρησε εύστοχα ο αναλυτής της Deutsche Bank, Jim Reid, «αυτό που φαινόταν σαν μια μεμονωμένη ιστορία δύο μικρών τραπεζών επανέφερε τα ερωτήματα για την ποιότητα των δανείων, ύστερα από μια μακρά περίοδο υψηλών επιτοκίων και επέκτασης της ιδιωτικής πίστης».
Η φούσκα της ΑΙ και οι δασμοί στην Κίνα
Και όλα αυτά ενώ οι χρηματαγορές φοβούνται συστημικό κίνδυνο από την φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης – οι μετοχές των εταιρειών τεχνολογίας έχουν κάνει ένα απίστευτο ράλι τους τελευταίους μήνες – αλλά και τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ – Κίνας που είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Deutsche Bank αναγκάστηκε να βγεθ στο Bloomberg για να διαβεβαιώσει πως δεν βλέπει καμία επιδείνωση της πιστοληπτικής ικανότητας στο χαρτοφυλάκιο δανείων της μεγάλης γερμανικής τράπεζας, παρά τις σχετικές... προειδοποιήσεις ορισμένων ανταγωνιστών.
Και τα χρηματιστήρια στην Αμερική γύρισαν στο πράσινο, ενώ οι απώλειες στην Ευρώπη μαζεύτηκαν μόνο αφού ο Τραμπ είπε σε συνέντευξή του στο FOX NEWS πως οι δασμοί 100% στην Κίνα «δεν είναι βιώσιμοι»...
Τα τερτίπια Τραμπ
Αυτά που ζούμε στα ταμπλό όλου του πλανήτη είναι και αποτέλεσμα της νέας οικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ, εξηγούν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι. «Αποτέλεσμα κυρίως των δασμών, της δημοσιονομικής πολιτικής, της αμφισβήτησης της ανεξαρτησίας της FED και των περιορισμών στην είσοδο εξειδικευμένων μεταναστών παράλληλα με υποχρεωτική έξοδο ανειδίκευτων μεταναστών», εξηγούν οι ίδιες πηγές, προσθέτοντας πως «οι περισσότεροι οικονομολόγοι το είχαμε προβλέψει ότι θα γίνει».
Οι προειδοποιήσεις του Project Syndicate
Το βάθος της εν εξελίξει αναταραχής και τους κρυφούς κινδύνους που αυτή εγκυμονεί επιβεβαιώνει εκτενές άρθρο – ανάλυση του Project Syndicate, με τίτλο «Η επερχόμενη χρηματοπιστωτική κρίση των ΗΠΑ» (The Coming US Financial Crisis). Σε αυτό, κορυφαίοι οικονομολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της αμερικανικής οικονομίας, επισημαίνοντας πως η συνύπαρξη απορρύθμισης, μόχλευσης και επενδυτικής αμεριμνησίας δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα.
Η καθηγήτρια Şebnem Kalemli-Özcan του Brown University υπογραμμίζει ότι οι επενδυτές γνωρίζουν απολύτως τους κινδύνους που απορρέουν από τις πολιτικές απορρύθμισης της κυβέρνησης Τραμπ, ωστόσο επιλέγουν να τους αγνοήσουν χάριν του βραχυπρόθεσμου κέρδους. «Η αγορά ομολόγων είναι ασφαλής - μέχρι να μην είναι», γράφει χαρακτηριστικά, συγκρίνοντας τη σημερινή περίοδο με τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης του 2008.
Η διεθνής οικονομολόγος Dambisa Moyo προειδοποιεί για τη ραγδαία άνοδο της κερδοσκοπικής συμπεριφοράς μικροεπενδυτών, που ενισχύθηκε από την απορρύθμιση και τη δυνατότητα συμμετοχής συνταξιοδοτικών ταμείων σε επενδύσεις υψηλού κινδύνου. Κατά την ίδια, αυτή η «μαζική απελευθέρωση ρίσκου» υπονομεύει τα θεμέλια της πραγματικής οικονομίας και μετατρέπει τις αγορές σε «παιχνίδι γρήγορου κέρδους».
Η Hilary J. Allen του American University εστιάζει στους κινδύνους μιας πιθανής «φούσκας» τεχνητής νοημοσύνης. Με τη μόχλευση των hedge funds να βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και την έκθεσή τους σε αγορές κρυπτονομισμάτων να αυξάνεται, ακόμη και μια περιορισμένη αναταραχή μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές ρευστοποιήσεις και σοβαρή αποσταθεροποίηση του συστήματος.
Ο Mohamed A. El-Erian από το University of Pennsylvania περιγράφει το «τριλήμμα» που αντιμετωπίζει σήμερα η Federal Reserve, ανάμεσα στη σταθερότητα των τιμών, την πλήρη απασχόληση και τη χρηματοπιστωτική ασφάλεια. Εάν η Fed μειώσει πρόωρα τα επιτόκια για να στηρίξει την αγορά εργασίας, υπάρχει ο κίνδυνος να ενισχύσει νέες φούσκες και να αποδυναμώσει τα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Τέλος, οι Simon Johnson και Corey Klemmer επικρίνουν ανοικτά την πρόταση της Fed για μείωση των κεφαλαιακών απαιτήσεων των μεγάλων τραπεζών. Η μεταρρύθμιση αυτή, όπως υποστηρίζουν, θα επιτρέψει σε ορισμένες συστημικές τράπεζες να λειτουργούν με μόλις 3,8% ίδια κεφάλαια, αυξάνοντας κατακόρυφα την πιθανότητα νέας κρίσης. «Το σχέδιο αυτό φέρει γραμμένο πάνω του τον κίνδυνο χρηματοπιστωτικής αστάθειας», τονίζουν, προειδοποιώντας ότι η χαλάρωση των εποπτικών κανόνων μπορεί να επαναφέρει το σύστημα σε επικίνδυνα γνώριμα μονοπάτια.
Η προειδοποίηση του ΔΝΤ
Σημειώνεται πως και η διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, παραδέχθηκε πρόσφατα ότι οι εξελίξεις στον ιδιωτικό πιστωτικό τομέα «την κρατούν ξύπνια τα βράδια». Όπως τόνισε, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της ιδιωτικής πίστωσης, σε συνδυασμό με την απουσία σαφών εποπτικών κανόνων και τη χαλάρωση των ρυθμίσεων στις μεγάλες αγορές, συνιστούν μια νέα και συχνά υποτιμημένη πηγή συστημικού κινδύνου για τη διεθνή οικονομία.
Η Γκεοργκίεβα υπογράμμισε ότι, παρά την εμφανή ανθεκτικότητα της παγκόσμιας οικονομίας, ο αντίκτυπος των πολιτικών δασμών και της συρρίκνωσης των μεταναστευτικών ροών δεν έχει ακόμη φανεί πλήρως. Τα νέα εμπόδια στο διεθνές εμπόριο, η χαμηλή παραγωγικότητα και η κόπωση των αγορών διαμορφώνουν ένα περιβάλλον εύθραυστης σταθερότητας, όπου η παραμικρή διαταραχή μπορεί να προκαλέσει ασύμμετρες αντιδράσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
«Η παγκόσμια οικονομία δείχνει ανθεκτική, αλλά η ανθεκτικότητα αυτή δεν ισοδυναμεί με ασφάλεια», προειδοποίησε, επισημαίνοντας ότι κάτω από την επιφάνεια των στατιστικών στοιχείων συσσωρεύονται μόχλευση, ρίσκο και θεσμική κόπωση - τα ίδια στοιχεία που στο παρελθόν προανήγγειλαν κάθε μεγάλη κρίση.
Πίεση
Οι προειδοποιήσεις του Ντάιμον, οι αναταράξεις στις περιφερειακές τράπεζες και οι αναλύσεις κορυφαίων οικονομολόγων συγκλίνουν σε ένα σαφές συμπέρασμα: η πίεση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα αυξάνεται επικίνδυνα. Η απορρύθμιση, η υπερβολική μόχλευση και η εξάρτηση από το βραχυπρόθεσμο κέρδος έχουν διαμορφώσει ένα περιβάλλον όπου ακόμη και μικρές εστίες αστάθειας μπορούν να προκαλέσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις με απρόβλεπτες συνέπειες.
Οι αγορές εξακολουθούν να επιδεικνύουν εφησυχασμό, αγνοώντας τα προειδοποιητικά σήματα που εκπέμπει το ίδιο το σύστημα. Όπως επισημαίνει το Project Syndicate, οι ρωγμές έχουν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται - και όταν εμφανιστεί η πρώτη «κατσαρίδα», όπως είπε ο Ντάιμον, ίσως να είναι ήδη αργά για να παραμείνει η ζημιά σε ελεγχόμενα επίπεδα.
Με πληροφορίες από Guardian, Project Syndicate
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
