Στη μάχη κατά του λαθρεμπορίου τσιγάρων και καπνικών, πέφτει η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη. Οι ψηφιακές λύσεις ιχνηλασιμότητας (Track&Trace) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου τσιγάρων, καθώς η αντικατάσταση των παραδοσιακών χάρτινων μέσων με QRcode και ψηφιακά εργαλεία, που διαθέτουν σε άυλη μορφή όλο τον «χάρτη» της πορείας κάθε πακέτου στην εφοδιαστική αλυσίδα, από το εργοστάσιο έως το περίπτερο, λύνει τα χέρια των διωκτικών αρχών και δυσχεραίνει την θέση των λαθρεμπόρων. 

Με την ψηφιοποίηση των διαθέσιμων εργαλείων, οι καταναλωτές, οι Αρχές, και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορούν να διαπιστώσουν εάν ένα προϊόν είναι γνήσιο ή παραποιημένο, αλλά και αν έχει εκτραπεί από τη νόμιμη εφοδιαστική αλυσίδα, καταλήγοντας αλλού από όπου προβλεπόταν. Επίσης, οι αρμόδιες Αρχές μπορούν εύκολα και άμεσα να εξετάσουν εάν όλοι οι αναλογούντες φόροι και δασμοί για το εκάστοτε προϊόν είναι καταβεβλημένοι. Έτσι κάθε προϊόν έχει τη δική του «ταυτότητα», κουβαλώντας ψηφιακά όλες τις πληροφορίες για τον χρόνο και τον τόπο παραγωγής του, καθώς και όλη την πορεία του μέχρι και την αγορά προορισμού του.

Στην ψηφιοποίηση του ελέγχου της εφοδιαστικής αλυσίδας των καπνικών και την αξιοποίηση ψηφιακών καινοτομιών (Digital Supply Chain Control Solutions – DSCCS) πρωτοπόρο ρόλο έχει παίξει η ίδια η βιομηχανία καπνικών. 

Αυτό τον κομβικό ρόλο ανέδειξε η JTI στο φετινό European Publishing Congress, στο πλαίσιο του οποίου η διεθνής εταιρεία με τις ιαπωνικές ρίζες και το παγκόσμιο αποτύπωμα αναπτύσσει διαχρονικά διάλογο με τους ανθρώπους του Τύπου και των Μέσων Ενημέρωσης για θεματικές ευρύτερου δημόσιου ενδιαφέροντος.

Το EPC 2025 καταπιάστηκε με την τεχνητή νοημοσύνη (AI) και όπως κάθε χρονιά, συγκέντρωσε περισσότερους από 500 εκδότες, αρχισυντάκτες, bloggers κ.ά. επιδραστικούς στη δημόσια σφαίρα ανθρώπους του Τύπου και των Μέσων Ενημέρωσης. Είναι άλλωστε το μεγαλύτερο Συνέδριο του είδους του στην Ευρώπη…  

Το σύστημα Track&Trace

Σε αυτό το περιβάλλον, αναδείχθηκαν οι ψηφιακές λύσεις που εφαρμόζονται στον κλάδο των ταχυκίνητων καταναλωτικών αγαθών (Fast Moving Consuming Goods – FMCG) και αναγνωρίστηκε πως η ψηφιοποίηση είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος για τις σύγχρονες εφοδιαστικές αλυσίδες. 

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το σύστημα Track&Trace είναι σε εφαρμογή στον κλάδο των καπνικών από το 2019, με διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής από το 2024, παρέχοντας δυνατότητα διαρκούς παρακολούθησης και ελέγχου για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στην παραγωγή, μεταφορά και διάθεση καπνικών προϊόντων στην Ένωση.

Με την αντικατάσταση των φυσικών μέσων από ψηφιακές εφαρμογές, ενισχύεται η ασφάλεια και δημιουργούνται νέες δυνατότητες που καθοδηγούνται από την καινοτομία και την τεχνολογική εξέλιξη, με μεγάλη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος εξαιτίας της μη χρήση χαρτιού. Αυτές οι εφαρμογές προσφέρουν πολύ πιο αποτελεσματικά, αποδοτικά και σε πραγματικό χρόνο πληροφόρηση, βοηθώντας την Πολιτεία και τις Αρχές, αλλά και προστατεύοντας εν τέλει την κοινωνία είτε από παράνομες «εισαγωγές» προϊόντων είτε από εκτροπή γνήσιων προϊόντων από τη νόμιμη εφοδιαστική αλυσίδα σε παράνομα δίκτυα διακίνησης.

Τα εργαλεία ψηφιοποίησης μπορούν να προσφέρουν:

• Εξακρίβωση της αυθεντικότητας
• Διαπίστωση της φορολογικής και δασμολογικής συμμόρφωσης
• Έλεγχο ιχνηλασιμότητας

Το παράνομο εμπόριο

Το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων είναι μια δραστηριότητα «χαμηλού ρίσκου και υψηλού κέρδους». Βρίσκεται στο επίκεντρο της πολυεγκληματικότητας, τροφοδοτώντας άλλα βαριά εγκλήματα, χρηματοδοτώντας τη δράση οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, επιτρέποντας το ξέπλυμα των παράνομων κερδών τους, ενώ συχνά αποτελεί τη βάση της χρηματοδότησης τρομοκρατικών οργανώσεων.

Η άρρηκτη σχέση μεταξύ του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων και της διακίνησης ναρκωτικών, όπλων, ανθρώπων και των εκδοχών της σύγχρονης δουλείας είναι σαφής και αποδεδειγμένη.

Το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων δεν στερεί μόνο περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια από τα δημόσια έσοδα παγκοσμίως μόνο από τον Ειδικό Φόρο. Αλλά πλήττει τον κλάδο των παραγωγών, των διανομέων και των λιανεμπόρων, ο οποίος απασχολεί άμεσα και έμμεσα εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. 

Ειδικά σε ό,τι αφορά τα σημεία λιανικής πώλησης, κατά βάση πρόκειται για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, συχνά οικογενειακές, οι οποίες διαδραματίζουν βασικό ρόλο και στο να διασφαλίζουν ότι τα νόμιμα προϊόντα καταλήγουν μόνο στα χέρια των ενηλίκων που επιλέγουν να αγοράσουν και να καταναλώσουν προϊόντα καπνού.

Το παράνομο εμπόριο θέτει, επίσης, τους καταναλωτές σε κίνδυνο. Αφού έρχονται σε επαφή με αγνώστου ταυτότητας προϊόντα, που έχουν παραχθεί χωρίς κανέναν έλεγχο, συχνά υπό τις χειρότερες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, και περιέχουν χείριστης ποιότητας υλικά, εξαιρετικά επιβλαβή.

Η ελληνική εμπειρία

«Το παράνομο εμπόριο καπνού συνιστά διεθνές πρόβλημα, καθώς αντιπροσωπεύει το 11% του συνόλου του παγκόσμιου εμπορίου καπνικών», ανέφερε στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, η Lucine Ovumyan, Senior VP Corporate Affairs & Communications και μέλος της ανώτερης Διοίκησης της JTI. Η καταπολέμησή του θα μπορούσε να αυξήσει τα δημόσια έσοδα κατά σχεδόν 50 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση, τόνισε η ίδια, επισημαίνοντας πως στην Ελλάδα η απώλεια για τα κρατικά ταμεία υπολογίζεται σε περίπου 600 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. «Η Ελλάδα όμως αποτελεί και ένα διεθνές σημείο αναφοράς», όπως σημείωσε, «αφού με τη συνέργεια της Πολιτείας, των αρμόδιων Αρχών και του κλάδου, από περίπου 30% το 2022, το ποσοστό της παράνομης αγοράς έχει μειωθεί κοντά στο 20% σήμερα χάρη στις συνέργειες Πολιτείας-ιδιωτικού τομέα».

Με στόχο την περαιτέρω συμβολή στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου, το 2ο τρίμηνο του 2025 η JTI  σε συνεργασία με την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) υλοποίησε την καμπάνια ευαισθητοποίησης #ΚομμένοΤοΠαράνομοΤσιγάρο, αποτυπώντονας την προσέγγιση της εταιρείας: Ευθύνη, συνεργασία και συνεχής ενημέρωση των πολιτών.

Η εκστρατεία πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από την υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας με την ΑΑΔΕ, ένα καλό παράδειγμα Συνεργασίας μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα που περιλαμβάνει εκπαιδεύσεις, τεχνική υποστήριξη, ανταλλαγή πληροφοριών και δράσεις επικοινωνίας, με απτό αντίκτυπο.

Ακραίες επιλογές

Σύμφωνα με τη διεθνή έρευνα της Intrinsic Insight, με τίτλο «Fighting the DarkUnderworld» (σ.σ. Πολεμώντας τον σκοτεινό υπόκοσμο) η καταπολέμηση του φαινομένου του λαθρεμπορίου απαιτεί διεθνή συνεργασία, αυστηρότερες ποινές, έξυπνη ρύθμιση και ισορροπημένη φορολόγηση, ώστε να αποτραπεί η οικονομική ενίσχυση των παράνομων κυκλωμάτων. 

Και η εμπειρία σε παγκόσμιο επίπεδο επιβεβαιώνει ότι οι απότομες και ακραίες αυξήσεις της φορολογίας καπνικών, «τροφοδοτούν» το λαθρεμπόριο, αφού η ζήτηση δεν παύει, αλλά εκτρέπεται σε παράνομες αγορές, στις οποίες μάλιστα έχουν πρόσβαση, απουσία ελέγχου, και ανήλικοι, αφού οι διακινητές αδιαφορούν για το σε ποιους καταλήγουν τα παράνομα προϊόντα τους. Υπονομεύοντας έτσι την πρόοδο που σημειώνεται όταν η Πολιτεία, ο ιδιωτικός τομέας και η κοινωνία των πολιτών συνεργάζονται ενάντια στο παράνομο εμπόριο.

Κι αυτή είναι μια υπόμνηση σημαντική, σε μια συγκυρία όπως αυτή σήμερα με όσα ετοιμάζεται να υλοποιήσει η Κομισιόν με το νέο 7ετή προϋπολογισμό της.

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!