Η εικόνα της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας για το 2024, όπως αποτυπώνεται στο Power Barometer 2025 της Eurelectric, εκπέμπει ένα παράδοξο μήνυμα: ενώ η παραγωγή «πρασινίζει» με πρωτοφανείς ρυθμούς, η ζήτηση παραμένει στάσιμη. Αυτό το χάσμα αναδεικνύεται σε κεντρικό πρόβλημα της ενεργειακής μετάβασης και θέτει σοβαρά ερωτήματα για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η ζήτηση δεν ανακάμπτει
Σύμφωνα με την έκθεση, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη αυξήθηκε μόλις κατά 1% το 2024, παραμένοντας περίπου 7% χαμηλότερη σε σχέση με το 2021. Η στασιμότητα αυτή δεν οφείλεται σε άλματα ενεργειακής αποδοτικότητας, αλλά σε χαμηλή βιομηχανική δραστηριότητα, περιορισμένη διείσδυση ηλεκτρικών οχημάτων και καθυστερήσεις στην εγκατάσταση αντλιών θερμότητας.
Η βιομηχανία υπήρξε η μεγάλη χαμένη της τελευταίας τριετίας, καθώς οι υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού ανάγκασαν πολλές μονάδες να περιορίσουν ή και να διακόψουν τη λειτουργία τους. Παρά την αποκλιμάκωση των τιμών, η πλήρης ανάκαμψη δεν έχει ακόμη έρθει, αφήνοντας τον κλάδο ευάλωτο σε διεθνείς ανταγωνιστές.
Στην ηλεκτροκίνηση, οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων ανέκαμψαν το 2025, κατακτώντας μερίδιο 24% των νέων ταξινομήσεων. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό παραμένει χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό στόχο, ενώ οι καταναλωτές διστάζουν εξαιτίας του υψηλού κόστους αγοράς και των ανεπαρκών υποδομών φόρτισης.
Ακόμα πιο δύσκολη είναι η κατάσταση στον τομέα της θέρμανσης. Οι πωλήσεις αντλιών θερμότητας κατέγραψαν πτώση 21% το 2024, λόγω υψηλών τιμών ρεύματος, περιορισμένων επιδοτήσεων και γραφειοκρατίας. Για να επιτευχθεί ο στόχος των 60 εκατ. εγκαταστάσεων το 2030, θα πρέπει οι ρυθμοί ανάπτυξης να υπερδιπλασιαστούν τα επόμενα χρόνια.
Την ίδια στιγμή, ένας νέος παράγοντας αρχίζει να μεταβάλλει το τοπίο: τα data centers. Σήμερα καταναλώνουν πάνω από 3% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης, ενώ ως το 2030 η ζήτηση τους αναμένεται να αυξηθεί κατά 170%. Πρόκειται για μια αθόρυβη αλλά εκρηκτική τάση, που αναδιαμορφώνει τη συζήτηση γύρω από το πού θα κατευθυνθεί η μελλοντική κατανάλωση.
Το ενεργειακό μείγμα αλλάζει
Αντίθετα με τη ζήτηση, το ενεργειακό μείγμα μετασχηματίζεται ταχύτατα. Οι ΑΠΕ και η πυρηνική ενέργεια αντιστοιχούν πλέον στο 72% της ηλεκτροπαραγωγής, αφήνοντας τα ορυκτά καύσιμα στο χαμηλότερο μερίδιο όλων των εποχών, μόλις 28%.
Η ηλιακή ενέργεια κατέγραψε νέο ρεκόρ εγκαταστάσεων, προσθέτοντας πάνω από 65 GW μόνο μέσα στο 2024. Για πρώτη φορά, η παραγωγή της ξεπέρασε τον άνθρακα, υπογραμμίζοντας τη ριζική αλλαγή στο ευρωπαϊκό ενεργειακό τοπίο. Η υδροηλεκτρική παραγωγή επανήλθε δυναμικά μετά από περιόδους ξηρασίας, ενώ η αιολική ενέργεια σημείωσε μικρή μόνο αύξηση.
Παρά την πρόοδο, η έκθεση προειδοποιεί: για να παραμείνει η Ευρώπη συνεπής με τους στόχους του 2030, πρέπει να διπλασιάσει την εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Μια πρόκληση που συνεπάγεται τεράστιες επενδύσεις αλλά και ρυθμιστική αποφασιστικότητα.
Δίκτυα και αποθήκευση: ο αδύναμος κρίκος
Το μεγάλο στοίχημα πλέον δεν είναι μόνο η παραγωγή, αλλά η ενσωμάτωση της μεταβλητής ενέργειας στο σύστημα. Τα κόστη εξισορρόπησης έχουν τετραπλασιαστεί από το 2020 έως το 2024, αποκαλύπτοντας τις δυσκολίες που φέρνει η αυξανόμενη διείσδυση ΑΠΕ.
Η αποθήκευση είναι το κλειδί. Στην Ευρώπη, η εγκατεστημένη χωρητικότητα μπαταριών αυξήθηκε κατά 50% το 2024, φθάνοντας τα 5,4 GW. Το pipeline δείχνει ότι ως το 2025 θα ξεπεράσουν τα 13 GW και ως το 2030 τα 60 GW. Ωστόσο, η εξάρτηση από το pumped hydro παραμένει μεγάλη, ενώ η έλλειψη σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου καθυστερεί νέα έργα.
Παράλληλα, οι επενδύσεις στα δίκτυα διανομής ανήλθαν σε 40 δισ. € το 2024, αυξημένες κατά 60% σε τέσσερα χρόνια. Όμως οι ανάγκες είναι ακόμη μεγαλύτερες: η Eurelectric υπολογίζει ότι απαιτούνται 12–24 δισ. € επιπλέον κάθε χρόνο για να μπορέσει η Ευρώπη να υποστηρίξει τον εξηλεκτρισμό και την ψηφιοποίηση.
Η μετάβαση στα έξυπνα δίκτυα προχωρά αργά: μόλις 58% των ευρωπαίων καταναλωτών διαθέτει έξυπνο μετρητή, ενώ ο στόχος είναι να φτάσει στο 80% μέσα στην επόμενη πενταετία. Χωρίς αυτή την ψηφιακή υποδομή, η ενεργή συμμετοχή των καταναλωτών στην αγορά ενέργειας θα μείνει ημιτελής.
→ Διαβάστε επίσης: Στη Νέα Υόρκη ο Στ. Παπασταύρου: Η ενεργειακή ατζέντα στο τραπέζι με τον ΥΠΕΝ των ΗΠΑ Κρις Ράιτ
Οι αγορές ομαλοποιούνται, η ανταγωνιστικότητα απειλείται
Μετά τα ακραία γεγονότα του 2022, οι ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρισμού δείχνουν σημάδια σταθεροποίησης. Οι τιμές χονδρικής υποχώρησαν στα 82 €/MWh το 2024, πολύ χαμηλότερα από τα επίπεδα-ρεκόρ της κρίσης. Ωστόσο, η μεταβλητότητα παραμένει: το πρώτο τρίμηνο του 2025 οι τιμές ανέβηκαν ξανά λόγω χαμηλής αιολικής παραγωγής και αυξημένης ζήτησης.
Ένα νέο φαινόμενο είναι η συχνότητα αρνητικών τιμών, που πλέον εμφανίζονται σε 5% των ωρών. Αυτό αποδεικνύει ότι η αγορά δεν μπορεί να απορροφήσει πάντα την παραγωγή ΑΠΕ, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για αποθήκευση και ευελιξία.
Την ίδια στιγμή, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες εξακολουθούν να πληρώνουν υψηλότερο ενεργειακό κόστος σε σχέση με διεθνείς ανταγωνιστές. Η παρατεταμένη εξάρτηση από εισαγωγές φυσικού αερίου, σε συνδυασμό με την κυριαρχία της Κίνας στις καθαρές τεχνολογίες (φωτοβολταϊκά, μπαταρίες, κρίσιμες πρώτες ύλες), δημιουργούν ένα επικίνδυνο μείγμα. Χωρίς μια πιο συντονισμένη βιομηχανική στρατηγική, η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει θέσεις εργασίας και παραγωγική βάση.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
