Στη σημερινή διυπουργική σύσκεψη υπό τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Κωστή Χατζηδάκη βρίσκεται στραμμένο το ενδιαφέρον του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας, καθώς στο πλαίσιό της αναμένεται να σχηματοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό τα μέτρα στήριξης της βιομηχανίας και των μεγάλων επιχειρήσεων έναντι του ενεργειακού κόστους. Στόχος είναι η επίτευξη συμφωνίας εντός των επόμενων 24ώρων, ώστε οι σχετικές ανακοινώσεις να γίνουν από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στη Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ στις 7 Οκτωβρίου.
Στο επίκεντρο της διαπραγμάτευσης βρίσκεται ο αριθμός των επιχειρήσεων που θα ενταχθούν στο μοντέλο ενίσχυσης. Αν και αρχικά το υπό διαμόρφωση πλαίσιο σχεδιαζόταν να αφορά αποκλειστικά τις μεγάλες ενεργοβόρες βιομηχανίες, πλέον η βεντάλια φαίνεται να ανοίγει, περιλαμβάνοντας – σύμφωνα με πληροφορίες – περισσότερες από 300 επιχειρήσεις διαφόρων κλάδων, ακόμη και αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Σημειώνεται πως η σχετική συζήτηση δεν αφήνει ανεπηρέαστη και την ίδια την κυβέρνηση, καθώς στο εσωτερικό της αποτυπώνονται διαφορετικές προσεγγίσεις, με ορισμένους υπουργούς να στηρίζουν την εφαρμογή του «ιταλικού μοντέλου» ως έχει, δηλαδή ενός σχήματος στο πλαίσιο του οποίου με κρατική παρέμβαση οι επιχειρήσεις αποκτούν πρόσβαση σε φθηνότερη ενέργεια για τρία χρόνια, με αντάλλαγμα την υλοποίηση επενδύσεων σε ΑΠΕ και την επιστροφή της ενέργειας σε βάθος εικοσαετίας. Άλλοι, ωστόσο, υπογραμμίζουν την ανάγκη προσαρμογής του μοντέλου αυτού στις ελληνικές ιδιαιτερότητες.
Αξίζει να σημειωθεί πως, υπό τις σημερινές συνθήκες, στην Ελλάδα το «ιταλικό μοντέλο» θα σκόνταφτε μεταξύ άλλων στα σοβαρά εμπόδια που αντιμετωπίζει ο τομέας των ΑΠΕ, με κυριότερα ίσως την έλλειψη χωρητικότητας στα δίκτυα μεταφοράς και τον τεράστιο αριθμό έργων ΑΠΕ που βρίσκονται σε αναμονή.
Το «ιταλικό μοντέλο»
Στη γειτονική Ιταλία η δημιουργία ενός πλαισίου στήριξης της ενεργοβόρου βιομηχανίας τέθηκε επί τάπητος το καλοκαίρι του 2022, κατά την κορύφωση της ενεργειακής κρίσης. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους η κυβέρνηση Ντράγκι προχώρησε στην εισαγωγή ενός μηχανισμού υπό την ονομασία «Energy Release», ο οποίος προέβλεπε ότι ο κρατικός διαχειριστής ενέργειας GSE θα διέθετε στις ενεργοβόρες βιομηχανίες περίπου 16 TWh πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας για το 2023 μέσω τριετών συμβολαίων με τιμή αναφοράς τα 210 €/MWh, ώστε οι βιομηχανίες να καταβάλλουν ένα σταθερό ποσό ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις της αγοράς.
Στόχος ήταν κάθε επιχείρηση να καλύψει έως το 30% της ετήσιας κατανάλωσής της σε αυτή τη σταθερή τιμή, ώστε να περιοριστεί η έκθεσή της στις ακραίες διακυμάνσεις της χονδρεμπορικής αγοράς. Το μέτρο λειτούργησε ως πρώτη γραμμή άμυνας απέναντι στο κόστος ενέργειας, χωρίς να θέτει ακόμα την προϋπόθεση επενδύσεων σε νέες ΑΠΕ, που αργότερα θα γινόταν ο πυρήνας του «ιταλικού μοντέλου» στήριξης.
Το «Energy Release 2.0»
Η αλλαγή κυβέρνησης το φθινόπωρο του 2022, σε συνδυασμό με τις έντονες πιέσεις της βιομηχανίας μέσω της Confindustria, οδήγησαν στη διαμόρφωση ενός πιο δραστικού σχήματος στήριξης, το οποίο θεσμοθετήθηκε με τον Δεκέμβριο του 2023 και εξειδικεύτηκε τον Ιούλιο 2024, υπό την ονομασία «Energy Release 2.0». Επρόκειτο για ένα μακροπρόθεσμο «ενεργειακό δάνειο», στο πλαίσιο του οποίου οι ενεργοβόρες βιομηχανίες θα είχαν για τρία χρόνια τη δυνατότητα να προμηθεύονται μέρος της κατανάλωσής τους σε σταθερή τιμή 65 €/MWh, αντλώντας ενέργεια από το χαρτοφυλάκιο ΑΠΕ που διαχειρίζεται ο κρατικός οργανισμός GSE.
Για να μην ωφεληθούν μόνο οι μεγάλες βιομηχανίες, στο Energy Release 2.0 τέθηκε όριο ώστε η μέγιστη ποσότητα ενέργειας που μπορεί να λάβει κάθε εταιρεία να μην ξεπερνά το 3% του συνολικού διαθέσιμου όγκου, ο οποίος ανέρχεται σε 72 TWh για την τριετία. Παράλληλα, σε μικρότερες επιχειρήσεις που δεν διέθεταν επαρκή κατανάλωση επετράπη να συμμετάσχουν μέσω συλλογικών σχημάτων (aggregators), ώστε να αποκτήσουν κι εκείνες πρόσβαση στο φθηνότερο ρεύμα.
Κάθε επιχείρηση που εντασσόταν στον μηχανισμό αναλάμβανε την υποχρέωση να κατασκευάσει ή να χρηματοδοτήσει νέα έργα ΑΠΕ, προς παραγωγή ενέργειας αντίστοιχης με εκείνην που είχε λάβει σε προνομιακή τιμή. Η προθεσμία υλοποίησης αυτών των έργων ορίστηκε σε περίπου 40 μήνες (τρία χρόνια και τέσσερις μήνες) από την ένταξη στο πρόγραμμα. Όταν τα έργα τεθούν σε λειτουργία, οι επιχειρήσεις καλούνται να «επιστρέψουν» την ενέργεια που είχαν λάβει προκαταβολικά. Η επιστροφή αυτή γίνεται σε βάθος 20ετίας, στην ίδια τιμή των 65 €/MWh.
Η εφαρμογή και η συμμετοχή
Η σχετική πλατφόρμα τέθηκε σε λειτουργία τον Νοέμβριο του 2024 και παρέμεινε ανοιχτή έως τον Μάρτιο του 2025, με την ανταπόκριση των ιταλικών βιομηχανιών να είναι εντυπωσιακή. Κατατέθηκαν συνολικά 559 αιτήσεις οι οποίες κάλυψαν περισσότερες από 3.400 επιχειρήσεις, ενώ η ζήτηση άγγιξε τις 70 TWh για την τριετία 2025-2027, σχεδόν εξαντλώντας τον διαθέσιμο όγκο των 72 TWh που είχε προβλεφθεί. Παράλληλα, οι συμμετέχουσες εταιρείες δεσμεύτηκαν να υλοποιήσουν νέα έργα ΑΠΕ συνολικής ισχύος περίπου 5 GW. Στο πρόγραμμα εντάχθηκε το μεγαλύτερο μέρος της ενεργοβόρου βιομηχανίας της χώρας – από τις χαλυβουργίες και τις τσιμεντοβιομηχανίες έως τις κεραμοποιίες, τις χαρτοβιομηχανίες και τον κλάδο των χημικών.
Τα προβλήματα
Παρά την επιτυχία του μοντέλου, δεν έλειψε και ο προβληματισμός αναφορικά με τα μελανά του σημεία. Καταρχάς, το πλαίσιο στήριξης άργησε να τεθεί σε ισχύ καθώς η ουσιαστική εφαρμογή του ξεκίνησε το 2025, τρία χρόνια μετά την κορύφωση της ενεργειακής κρίσης. Εμπόδιο θεωρήθηκε επίσης η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα, ιδίως για τις μικρομεσαίες βιομηχανίες που δυσκολεύονταν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της διαδικασίας.
Δεν έλειψαν ακόμη οι επιφυλάξεις ως προς το εάν η βιομηχανία θα ανταποκριθεί στην υποχρέωσή της να «ξεπληρώσει» το ενεργειακό δάνειο, ενώ αρκετοί υποστήριξαν ότι το μοντέλο ωφέλησε κυρίως τους μεγάλους βιομηχανικούς ομίλους, παρά τα όρια συμμετοχής που τέθηκαν. «Αγκάθι» αποτέλεσε και στην Ιταλία η χωρητικότητα του δικτύου και κατ’ επέκταση η δυνατότητά του να απορροφήσει μαζικά νέα έργα ΑΠΕ, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να θεσπίσει fast track διαδικασίες αδειοδότησης για τα έργα του προγράμματος.
Σημειώνεται ότι το «ιταλικό μοντέλο» εγκρίθηκε από την Κομισιόν τον Ιούνιο του 2025, γεγονός που αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα όσων τάσσονται υπέρ της υιοθέτησής του και στην Ελλάδα. Το ιταλικό προηγούμενο διασφαλίζει ότι το όποιο πλαίσιο στήριξης συμφωνηθεί δεν θα προσκρούσει σε ενστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί ασυμβατότητας με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων και στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Ωστόσο, είναι πολλές οι παράμετροι που μένει να διευκρινιστούν.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
