Ενα εγχείρημα υψηλού ρίσκου αποτελεί για την Ευρωπαϊκή Ένωση η προωθούμενη πλήρης διακοπή των ροών φυσικού αερίου από τη Ρωσία σε οποιαδήποτε μορφή (μέσω αγωγών ή LNG), με ορίζοντα το 2028.
Και αυτό γιατί η πολιτική απόφαση για στροφή προς το εισαγόμενο από τις ΗΠΑ, κυρίως, υγροποιημένο φυσικό αέριο συνεπάγεται σημαντικά κόστη και αβεβαιότητες για τη γηραιά ήπειρο, της οποίας η οικονομία πλήττεται εδώ και τέσσερα χρόνια από τις υψηλές τιμές ενέργειας που μειώνουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ιδίως της ενεργοβόρου βαριάς βιομηχανίας, και επιταχύνουν την αποβιομηχάνιση προς όφελος των ΗΠΑ και της Κίνας.
Υπενθυμίζεται ότι τη Δευτέρα, στη συνεδρίαση του Συμβουλίου των Ευρωπαίων Υπουργών Ενέργειας στο Λουξεμβούργο αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία η σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου έως την 1η Ιανουαρίου του 2028. Η αρχή θα γίνει με την απαγόρευση σύναψης νέων συμβολαίων με την Gazprom ήδη από τον Ιανουάριο του 2026, ενώ θα ακολουθήσει η λήξη των υφιστάμενων βραχυπρόθεσμων συμβολαίων από τον Ιούνιο του 2026 και τέλος η λήξη των μακροπρόθεσμων συμβολαίων από τον Ιανουάριο του 2028.
Το ερώτημα
Όπως όμως τονίζει σε ανάλυσή του ο εξειδικευμένος οικονομικός ιστότοπος FXStreet, η απόφαση πλήρους αποκοπής των ροών από τη Ρωσία θέτει επί τάπητος ένα απλό ερώτημα: Μπορεί μια ήπειρος που καταναλώνει πάνω από 330 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως να αντέξει, από οικονομικής άποψης, την πλήρη απεξάρτηση από τον ιστορικά σημαντικότερο προμηθευτή της;
Σε μια πρώτη ανάγνωση, η απάντηση μοιάζει καταφατική: Από το 2022 η ΕΕ έχει μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού αερίου κατά περίπου 85%, από 150 bcm (δισ. κυβικά μέτρα) σε 25 bcm. Φέτος η γηραιά ήπειρος εισέρχεται στη χειμερινή περίοδο με τα αποθέματα περίπου στο 83% στις αρχές Οκτωβρίου 2025 και τις τιμές στο TTF, που το 2022 είχαν ξεπεράσει τα 300 €/MWh, σήμερα να κυμαίνονται γύρω στα 32€.
Τα γκρίζα σημεία
Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τις εξελίξεις των τελευταίων ετών ωστόσο, η εικόνα περιπλέκεται. Όπως τονίζει το FXStreet, η νέα ενεργειακή ισορροπία της Ευρώπης βασίζεται στις εισαγωγές LNG κυρίως από τις ΗΠΑ (σε ποσοστό περίπου 50%) και το Κατάρ, καθώς και στις εισαγωγές μέσω αγωγών από τη Νορβηγία.
Η στροφή προς το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) συνεπάγεται αυξημένη έκθεση στη μεταβλητότητα των διεθνών αγορών, αλλά και σε μακρύτερες εφοδιαστικές αλυσίδες, οι οποίες επιβαρύνουν το κόστος μεταφοράς και εντείνουν τον γεωπολιτικό κίνδυνο. Παράλληλα, η εξάρτηση από το LNG οδηγεί σε μεγαλύτερη έκθεση στις αγορές spot, σε σχέση με τα μακροπρόθεσμα διμερή συμβόλαια που εξασφάλιζαν σταθερότητα τιμών και προβλεψιμότητα εφοδιασμού.
Σε περιβαλλοντικό επίπεδο, οι εκτεταμένες εφοδιαστικές αλυσίδες θέτουν υπό αμφισβήτηση τα πιθανά κλιματικά οφέλη από την αντικατάσταση του άνθρακα με ορυκτό αέριο, καθώς η μεταφορά φυσικού αερίου από τη μία άκρη του πλανήτη στην άλλη συνεπάγεται υψηλό κλιματικό αποτύπωμα και περιορίζει το συνολικό περιβαλλοντικό όφελος της ενεργειακής μετάβασης.
Το κόστος ρεύματος
Εξάλλου, αν και οι τιμές του φυσικού αερίου – που συμπαρασύρουν τις τιμές του ηλεκτρισμού – έχουν εξομαλυνθεί σε σχέση με τα ιστορικά υψηλά του 2022, δεν έχουν ωστόσο επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα.
Το εύρος των 32–35 €/MWh, εντός του οποίου κυμαίνονται οι τιμές στο TTF είναι περίπου διπλάσιο από τα προ πανδημίας επίπεδα, ενώ η βιομηχανική ζήτηση παραμένει 15–20% κάτω από τα επίπεδα του 2019, υποδηλώνοντας μια μόνιμη απώλεια ανταγωνιστικότητας.
Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες στη Γερμανία, την Πολωνία και την Ιταλία λειτουργούν με μειωμένη ισχύ, ενώ τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά υψηλότερους λογαριασμούς – και η ΕΚΤ πλέον θεωρεί την ενέργεια μόνιμο παράγοντα πληθωρισμού, δυσκολεύοντας τη νομισματική πολιτική τη στιγμή που τα δημοσιονομικά περιθώρια στενεύουν.
Και μπορεί οι ευρωπαϊκές δεξαμενές να είναι σήμερα γεμάτες σε επίπεδο περίπου 83%, ωστόσο ένας ψυχρός χειμώνας ή κάποιο τεχνικό πρόβλημα που θα απαιτήσει έκτακτη συντήρηση σε δομή υγροποίησης στις ΗΠΑ θα μπορούσε να οδηγήσει το αέριο σε απότομο ράλι, συμπαρασύροντας τις τιμές του ρεύματος.
Το «καμπανάκι» της βιομηχανίας
Τα «καμπανάκια» άλλωστε από την ευρωπαϊκή βιομηχανία για τη βιωσιμότητα της παραγωγής εντός Ευρώπης είναι διαρκή, με την πιο πρόσφατη προειδοποίηση να έρχεται μόλις την προηγούμενη Πέμπτη από τη Eurometaux.
Σε επιστολή της προς τους Ευρωπαίους ηγέτες εν όψει της συνόδου κορυφής της 23ης Οκτωβρίου, η Ένωση των Ευρωπαϊκών Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, της οποίας προΐσταται ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Metlen Ευάγγελος Μυτιληναίος, ζήτησε εκ νέου την άμεση και αποφασιστική λήψη μέτρων για την εξασφάλιση ανταγωνιστικού κόστους παραγωγής με χαμηλότερες τιμές ενέργειας, τονίζοντας ότι τρία και πλέον χρόνια μετά την ενεργειακή κρίση, οι τιμές ενέργειας εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλότερες από ό,τι στις ΗΠΑ και την Κίνα, με αποτέλεσμα να κλείσουν 20 μονάδες αλουμινίου, πυριτίου και ψευδαργύρου.
«Ο μόνος βιώσιμος δρόμος για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας είναι η εξασφάλιση ανταγωνιστικού κόστους παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεκινώντας από την ασφαλή και προσιτή πρόσβαση σε ανανεώσιμη και χαμηλών εκπομπών ενέργεια» ανέφερε η Eurometaux, θέτοντας δέσμη έξι αιτημάτων: άμεση αντιμετώπιση του υψηλού ενεργειακού κόστους για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, επαρκή και μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση για την αντιστάθμιση του έμμεσου κόστους άνθρακα, διευκόλυνση της πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια χαμηλού κόστους μέσω PPAs, αποτελεσματική και προβλέψιμη εφαρμογή του CBAM με προστασία από διαρροή άνθρακα, μεταρρύθμιση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών ώστε να ενισχύει τόσο την απανθρακοποίηση όσο και την ανθεκτικότητα, και μείωση των ρυθμιστικών και αγοραίων επιβαρύνσεων (φόρων, τελών, χρεώσεων δικτύου) που πλήττουν τις ενεργοβόρες βιομηχανίες σε εθνικό επίπεδο.
Η παρέμβαση Μητσοτάκη
Σημειώνεται πως, αν και η Ελλάδα στηρίζει πλήρως την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και προσδοκά σε γεωπολιτικά οφέλη από τη στροφή προς το LNG, καθώς μετατρέπεται σε πύλη εισόδου αμερικανικού αερίου για ολόκληρη την νοτιοανατολική και ανατολική Ευρώπη, τα παράδοξα και οι αντιφάσεις της ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπης δεν περνούν απαρατήρητες από την πολιτική ηγεσία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι την Τρίτη σε άρθρο του στους Financial Times ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε πως οι υψηλές τιμές ενέργειας αφήνουν ελάχιστα περιθώρια για την επιβολή πρόσθετων βαρών στις ευρωπαϊκές οικονομίες, την ώρα που το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον περιορίζει την προθυμία της ΕΕ να αναπτύξει νέες εξαρτήσεις από καύσιμα, ορυκτά ή τεχνολογίες τρίτων χωρών.
Ο πρωθυπουργός τόνισε ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στην αποδοτικότητα κόστους και την ιεράρχηση των δράσεων στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης, ώστε να προχωρούν πρώτα οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών που είναι ήδη ανταγωνιστικές. Επεσήμανε την ανάγκη για τεχνολογική ουδετερότητα, με επενδύσεις στις λύσεις που αποδεδειγμένα μειώνουν εκπομπές, ανεξαρτήτως προέλευσης, ενώ υπογράμμισε τη σημασία της ενίσχυσης και ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς ενέργειας, ώστε να εξαλειφθούν οι τεράστιες διαφορές τιμών μεταξύ κρατών-μελών.
Ο πρωθυπουργός στάθηκε ακόμη στην ανάγκη για ισχυρότερη διακυβέρνηση των αγορών ενέργειας, ώστε να αυξηθεί η διαφάνεια και να αποτραπεί η χειραγώγηση τιμών, ενώ ζήτησε μια ρεαλιστική προσέγγιση στην απανθρακοποίηση, που να συνυπολογίζει την απασχόληση, τη βιομηχανική παραγωγή και τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ.
Η Ευρώπη, κατέληγε ο πρωθυπουργός, «δεν πρέπει να κερδίσει τον αγώνα προς την κλιματική ουδετερότητα μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι έτρεχε σε λάθος κατεύθυνση».
→ Διαβάστε επίσης: Ρεύμα: Απογειώθηκαν οι τιμές χονδρικής στο πρώτο 15ήμερο του Οκτωβρίου - Νέο χάσμα Ανατολής - Δύσης στην ΕΕ
Ανεβαίνει η χονδρική στην Ελλάδα
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα τα τιμολόγια χονδρικής του ρεύματος πήραν το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου την ανιούσα, καταγράφοντας αύξηση περίπου 18% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του Σεπτεμβρίου. Συγκεκριμένα, η μέση τιμή διαμορφώθηκε στα 111,63 ευρώ/MWh, έναντι 94,50 ευρώ/MWh κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου.
Παράλληλα κατά το ίδιο διάστημα επανεμφανίστηκε η έντονη απόκλιση τιμών ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των χωρών της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης που παρατηρείται ανά διαστήματα τους θερινούς κυρίως μήνες, αναδεικνύοντας τον δομικό χαρακτήρα των ανισομερειών στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.
Έτσι, ενώ στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης – όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία – οι μέσες τιμές κινήθηκαν σε επίπεδα κάτω από τα 100 ευρώ/MWh, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης οι τιμές ξεπέρασαν κατά πολύ τα 140, ακόμα και τα 200 ευρώ/MWh.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, και εφόσον οι τάσεις που καταγράφηκαν κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου στη χονδρική αγορά, διατηρηθούν, οι τιμές λιανικής τον Νοέμβριο θα βρεθούν υπό πίεση την οποίαν μένει να φανεί αν οι μεγάλοι τουλάχιστον πάροχοι θα επιλέξουν να απορροφήσουν.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
