Το Σάββατο 8 Μαρτίου 2025 οι ποδοσφαιρικές ομάδες της Μήλου και της Κύθνου βρέθηκαν να αγωνίζονται, στο πλαίσιο του τοπικού πρωταθλήματος Κυκλάδων, στον… Πειραιά. Όχι από επιλογή, αλλά λόγω της ανυπαρξίας ακτοπλοϊκής σύνδεσης, τη συγκεκριμένη τουλάχιστον ημέρα, μεταξύ των δύο νησιών.
Δύο μήνες αργότερα, την προβληματική διασύνδεση μεταξύ των νησιών υπογράμμιζε ως βασική (αρνητική) παράμετρο της κατάστασης που επικρατεί στην ακτοπλοϊκή αγορά η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία την Τετάρτη 7 Μαΐου δημοσίευσε ορισμένα προκαταρκτικά συμπεράσματα στο πλαίσιο της έρευνας που έχει ξεκινήσει αυτεπαγγέλτως, από τις 15 Απριλίου, στον κλάδο της Ακτοπλοΐας.
Προβληματικές συνδέσεις και ολιγοπώλιο
«Σήμερα το ακτοπλοϊκό δίκτυο έχει αναπτυχθεί ως ένα δίκτυο αστέρι (star network) με κέντρο το λιμάνι του Πειραιά» σημείωνε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, εξηγώντας ότι πρόκειται για μια κατάσταση που «επηρεάζει την παροχή της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας» και «αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του κλάδου».
Βεβαίως το βασικότερο συμπέρασμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού ήταν άλλο: Οι ολιγοπωλιακές συνθήκες που επικρατούν στην ακτοπλοϊκή αγορά, με 2 εταιρείες να κατέχουν το 60% του στόλου στην ακτοπλοΐα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων, και η εκτίναξη του κόστους για τις «άγονες» γραμμές (κόστος που βαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό) κατά 1.400% μέσα σε 23 χρόνια, από 10 εκατ. ευρώ το 2001 σε 152 εκατ. το 2024.
Αυξήσεις - φωτιά σε 5 χρόνια
Η εκτίναξη του κόστους δεν αφορά μόνο τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά και τις τσέπες των επιβατών. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας ferryroute.com, που παρουσίασε η εταιρεία ναυτιλιακών συμβούλων XRTC στην ετήσια έκθεση του 2024, μεταξύ του 2019 και του 2024 η τιμή ενός απλού εισιτηρίου οικονομικής θέσης για μια διαδρομή από τον Πειραιά προς τα Χανιά αυξήθηκε από 27€ το 2019 σε 41€ το 2024, κατά 51,85%. Για τα εισιτήρια με αυτοκίνητο, η τιμή αυξήθηκε από 49€ σε 79€, δηλαδή πάνω από 60%.
Για τη Σαντορίνη, η τιμή ενός απλού εισιτηρίου αυξήθηκε από 41€ σε 58€, ενώ για τους επιβάτες με αυτοκίνητο διαμορφώθηκε από 91€ σε 128€, καταγράφοντας αύξηση 40%. Στη Ρόδο, η τιμή εισιτηρίου χωρίς όχημα αυξήθηκε από 65€ σε 91€, ενώ για όσους ταξιδεύουν με ΙΧ η τιμή εκτοξεύθηκε από 104€ σε 150€, σημειώνοντας άνοδο 44%. Για την Τήνο, το εισιτήριο οικονομικής θέσης αυξήθηκε από 35€ το 2019 σε 49€ το 2024 και, αντίστοιχα, το εισιτήριο με αυτοκίνητο από 79€ σε 110€, δηλαδή αύξηση 40%. Τέλος, στην Πάρο, η τιμή ενός απλού εισιτηρίου αυξήθηκε από 36€ σε 50€, ενώ το κόστος μεταφοράς οχήματος διαμορφώθηκε από 83€ σε 116€, σημειώνοντας και εδώ αύξηση 40%.
Ενας μισθός για ταξίδι μετ’ επιστροφής στη Ρόδο
Οι υψηλές τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων έχουν καταστήσει πλέον «απλησίαστα» μεγάλα νησιά του Αιγαίου, όπως η Χίος, η Λέσβος, η Κως, η Ρόδος, ακόμα και η Κρήτη. Ενδεικτικά, ένα ταξίδι μονής διαδρομής από τον Πειραιά για μια τετραμελή οικογένεια, με καμπίνα (απαραίτητη για μακρινούς προορισμούς με ανήλικα παιδιά) και ΙΧ, κοστίζει την 1η Ιουνίου 2025 303 ευρώ για την Χίο, 339,5 ευρώ για τα Χανιά, 418,5 ευρώ για την Κω και 449,5 ευρώ για τη Ρόδο.
Νέες αυξήσεις τον Μάρτιο
Και οι αυξήσεις δεν έχουν τέλος: Όπως προκύπτει από το Παρατηρητήριο Τιμών Ναύλων Ακτοπλοϊκών Μεταφορών του ΥΝΑΝΠ, μεταξύ Μαρτίου 2024 και Μαρτίου 2025 καταγράφηκε αύξηση των ναύλων για ένα απλό εισιτήριο οικονομικής θέσης σε 22 γραμμές, έναντι μόλις δεκατριών στις οποίες το κόστος μειώθηκε (αμετάβλητο έμεινε το κόστος σε 3 γραμμές). Οι μεγαλύτερες αυξήσεις μάλιστα καταγράφονται σε ενδονησιωτικά δρομολόγια, καταδεικνύοντας ότι οι μετακινήσεις μεταξύ γειτονικών νησιών δεν είναι μόνο δύσκολες αλλά και ακριβές.
Συγκεκριμένα, αύξηση 15,09% καταγράφηκε στο εισιτήριο οικονομικής θέσης από την Κάλυμνο προς το Πυθαγόρειο της Σάμου, και 13,9% στο εισιτήριο από τη Νάξο προς τη γειτονική Πάρο. Ακόμα, αύξηση 11,79% καταγράφηκε στο κόστος μεταφοράς από το Λαύριο προς την Κύθνο.
Όσο για το κόστος μεταφοράς ενός ΙΧ αυτοκινήτου, αυτό αυξήθηκε μέσα σε έναν χρόνο σε 22 γραμμές, έναντι μείωσης σε 10 (σε 6 γραμμές το κόστος παρέμεινε αμετάβλητο). Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στη δημοφιλή διαδρομή Πειραιάς – Ηράκλειο (12,62%), ενώ ακολουθούν οι γραμμές Πειραιάς – Μήλος (12,38%) και Βόλος – Σκιάθος (11,43%).
«Μικρό καλάθι» για τα λιμενικά τέλη
Μιλώντας στην εκπομπή Limit Up του OPEN, ο CEO της εταιρείας ναυτιλιακών συμβούλων XRTC Γιώργος Ξηραδάκης ανέφερε ότι οι ακτοπλοϊκές εταιρείες εξέρχονται από «έναν λήθαργο δεκαπενταετίας» με συσσωρευμένες ζημιές, ενώ υποστήριξε ότι οι αυξήσεις στα ναύλα, κατά τα τελευταία έτη, υποστηρίζονται από την αύξηση του κόστους. Ξεκαθάρισε πάντως ότι η μείωση των λιμενικών τελών κατά 50%, μέτρο που ανακοίνωσε το ΥΝΑΝΠ προκειμένου να επιτραπεί στις ακτοπλοϊκές εταιρείες να απορροφήσουν από 1/5/2025 το κόστος των ακριβότερων καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, δεν μπορεί από μόνο του να οδηγήσει σε συγκράτηση των τιμών καθώς τα λιμενικά τέλη αποτελούν μικρό ποσοστό του συνολικού κόστους.
Τι λένε οι ακτοπλόοι για το κόστος
Σημειώνεται ότι οι ακτοπλόοι επισημαίνουν από την πλευρά τους, αναφορικά με το κόστος των εισιτηρίων, τα ακόλουθα
- Τα νέα, ακριβότερα καύσιμα χαμηλών εκπομπών θείου που πρέπει να καταναλώνουν από την Πρωτομαγιά όσα πλοία δεν φέρουν πλυντρίδες ρύπων (scrubbers) είναι περίπου 36% ακριβότερα από τα παραδοσιακά
- Παρά τα ακριβότερα καύσιμα οι τιμές των εισιτηρίων διατηρούνται σταθερές λόγω μείωσης λιμενικών τελών κατά 50%
- Παρέχονται εκπτώσεις (κοινωνικές και εμπορικές) που αφορούν περίπου το 40% των εισιτηρίων
- Δεν δίνεται καμία αποζημίωση στις εταιρείες για υποχρεωτικές εκπτώσεις (φοιτητικά, πολυτέκνων)
- Προτείνουν μείωση του ΦΠΑ στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια, που σήμερα είναι 13% για τους επιβάτες και 24% για τα οχήματα
Η ανακοίνωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού
Σε κάθε περίπτωση, πρόσφατες διαπιστώσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού υποδηλώνουν ότι κάτι πάει πολύ λάθος στην ελληνική ακτοπλοϊκή αγορά.
Συγκεκριμένα, στην πρόσφατη ανακοίνωσή της για τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της έρευνας στον κλάδο της Ακτοπλοΐας, η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναφέρει:
«Η ακτοπλοΐα είναι κρίσιμος κλάδος όχι μόνο για την ελληνική οικονομία αλλά και για την εδαφική και κοινωνική συνοχή της χώρας μας.
»Αφενός, με δεδομένο τον ιδιόμορφο νησιωτικό χαρακτήρα της χώρας, αποτελεί το κύριο μέσο εγχώριας συγκοινωνίας και μεταφοράς προϊόντων και επιβατών από και προς τα νησιά. Ως εκ τούτου, διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην εδαφική συνοχή της χώρας, ενώ παράλληλα συνεισφέρει και στο εξαγωγικό εμπόριο μέσω των διεθνών γραμμών της Αδριατικής. Οι συνθήκες μεταφοράς και τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής ορίζουν την γεωγραφική συνέχεια της χώρας και επιδρούν καθοριστικά στο επίπεδο οικονομικής, κοινωνικής και πληθυσμιακής ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών. Ως αποτέλεσμα, η ακτοπλοϊκή μεταφορική υπηρεσία αποκτά τη λογική δημόσιας υπηρεσίας κοινής ωφέλειας, μιας υπηρεσίας, δηλαδή, που πρέπει, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, να παρέχεται επαρκώς, εάν όχι αδιάλειπτα, καθώς αποτελεί βασική πτυχή προώθησης της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και της αειφόρου ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών.
»Αφετέρου, η ακτοπλοϊκή μεταφορική υπηρεσία προσφέρεται από ιδιωτικούς οικονομικούς φορείς, ως εκ τούτου πρέπει να είναι μια οικονομικά βιώσιμη δραστηριότητα. Οι δύο λειτουργίες συχνά έρχονται σε σύγκρουση και το ζήτημα περιπλέκεται λόγω του πλήθους των μικρών και απομακρυσμένων νησιών και της έντονης εποχικότητας της ζήτησης: η παροχή αδιάλειπτης υπηρεσίας σε δυσπρόσιτες περιοχές δεν συνάδει απαραίτητα με την επιχειρηματική λογική μεγιστοποίησης του κέρδους των παικτών της αγοράς.
Προβληματισμοί από την προκαταρκτική έρευνα
»Η προκαταρκτική έρευνα της Υπηρεσίας, για την οποία χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της χαρτογράφησης αγορών (άρθρο 14 παρ. 2 περ. ιθ΄), αναδεικνύει τους ακόλουθους προβληματισμούς στον κλάδο της ακτοπλοΐας:
- Ο ανταγωνισμός στην ακτοπλοϊκή αγορά έχει χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου με δύο μεγάλες εταιρείες/ομίλους να κατέχουν το 60% του στόλου στην ακτοπλοΐα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Παρά την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς με την άρση του καμποτάζ (σταδιακά από το 2002), η ποιότητα της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας (υπό την έκφανση της ηλικίας στόλου, του χρόνου ταξιδιού, κ.λπ.) και η προσβασιμότητα πολλών νησιών παραμένει χαμηλή (με εξαίρεση ορισμένες γραμμές με αυξημένη τουριστική κίνηση), ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ενίσχυσης του ανταγωνισμού και εισόδου νεών εταιρειών.
- Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς, και, ειδικότερα, οι ρυθμίσεις της διαδικασίας (ελεύθερης) δρομολόγησης, καταλείπουν σημαντικό περιθώριο στρεβλώσεων και άμβλυνσης της έντασης του ανταγωνισμού στη βάση των επιχειρηματικών πλάνων και στρατηγικών των ακτοπλοϊκών εταιρειών, ιδίως σε ό,τι αφορά στον ορθολογικό σχεδιασμό του δικτύου θαλασσίων συγκοινωνιών, στην αποτελεσματική παροχή ποιοτικών μεταφορικών υπηρεσιών και, εν τέλει, στις τιμές της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας.
- Με δεδομένους τους κανόνες ελεύθερης δρομολόγησης, ο συμπληρωματικός διορθωτικός μηχανισμός των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας είναι πλέον απαραίτητος για την κάλυψη των νησιωτικών περιοχών, γεγονός που ενδεικνύει αναποτελεσματικότητες στην υφιστάμενη λειτουργία της ελεύθερης ακτοπλοϊκής αγοράς και αυξάνει το κόστος, για τον κρατικό προϋπολογισμό, εξυπηρέτησης των ελληνικών νησιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό αυτών των συμβάσεων εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς κατά 1400% από την απελευθέρωση της αγοράς μέχρι σήμερα (από 10 εκατ. ευρώ το 2001, σε 152 εκατ. το 2024).
- Σήμερα, το ακτοπλοϊκό δίκτυο έχει αναπτυχθεί ως ένα δίκτυο αστέρι (star network) με κέντρο το λιμάνι του Πειραιά. Το γεγονός αυτό, δεδομένου και ότι η σχέση λιμένων και ακτοπλοϊκής υπηρεσίας είναι άμεσα συνδεδεμένη και συμπληρωματική στο πλαίσιο μιας ενιαίας δικτυακής αλυσίδας αξίας, σε συνδυασμό με τις χρόνιες ελλείψεις στο σύνολο των λιμενικών υποδομών της χώρας, και ειδικά στους νησιωτικούς λιμένες, επηρεάζει την παροχή της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας, τόσο στην πλευρά της προσφοράς της υπηρεσίας όσο και στην πλευρά της ικανοποίησης της ζήτησης, και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του κλάδου.
- Η συνεχής αναδιάρθρωση και μεταβολή των φορέων εποπτείας της αγοράς των ακτοπλοϊκών μεταφορών στην Ελλάδα εγείρει προβληματισμό ως προς τη δημιουργία ενός ασταθούς εποπτικού τοπίου, με ενδεχόμενες αλληλεπικαλύψεις και συγκρούσεις αρμοδιοτήτων, και ενός μη συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε εθνικό επίπεδο.
«Μέσω της κλαδικής έρευνας, η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα διερευνήσει εις βάθος τις ανωτέρω προκαταρτικές παρατηρήσεις, και εν γένει τις συνθήκες ανταγωνισμού στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις και να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά», καταλήγει η ανακοίνωση.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
