Στον απόηχο των πολύ υψηλών θερμοκρασιών της περασμένης εβδομάδας και προ των πυλών ενός νέου κύματος, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την ολοένα και συχνότερη, αλλά και πρώιμη άφιξη των καυσώνων. Η θερμική επιβάρυνση που υφίστανται οι ανθρώπινοι οργανισμοί – και ειδικότερα οι ευπαθείς ομάδες, αλλά και συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων – ελλοχεύει μεγάλους κινδύνους για την υγεία τους.
Μάλιστα, όπως κατέδειξε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησαν επιστήμονες στο Imperial College του Λονδίνου και το London School of Hygiene and Tropical Medicine, περίπου 2.300 άνθρωποι ενδέχεται να πέθαναν από αίτια που συνδέονται με τη ζέστη σε 12 πόλεις της Ευρώπης, στη διάρκεια του καύσωνα που εκδηλώθηκε από τις 23 Ιουνίου έως τις 2 Ιουλίου.
Στην Ελλάδα, ο Ιούνιος του 2025 χαρακτηρίστηκε ως ο δεύτερος θερμότερος των τελευταίων 16 ετών (τουλάχιστον), σχεδόν σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας, σύμφωνα με τα δεδομένα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr.
Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο διευθυντής Ερευνών του ΙΕΠΒΑ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Δρ Κώστας Λαγουβάρδος, ο Ιούνιος ήταν ένας μήνας πιο θερμός από τα κανονικά σε ορισμένες περιφέρειες της χώρας.
«Κυρίως στη δυτική και βόρεια Ελλάδα, ήταν πάνω από δύο βαθμούς θετική απόκλιση, δηλαδή με θερμοκρασίες πάνω από τις κανονικές τιμές. Μόνο Κυκλάδες και Κρήτη ήταν στον ένα βαθμό περίπου. Παρ' όλα αυτά, ο Ιούνιος ήταν ο δεύτερος πιο θερμός που είχαμε στη χώρα μας. Με πρώτο τον περσινό, ο οποίος ήταν ένας ακραίος μήνας με τεράστιες αποκλίσεις προς τα πάνω, ο πιο θερμός που έχουμε καταγράψει ποτέ», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και προσθέτει ότι ο φετινός Ιούνιος δεν γίνεται να συγκριθεί με αυτόν του 2024.
Καύσωνες διαρκείας και το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής
Σύμφωνα με τον κ. Λαγουβάρδο, μία αρχική παρατήρηση είναι ότι τα τελευταία χρόνια συσσωρεύονται μεγάλης διάρκειας καύσωνες στη χώρα μας.
«Αυτό συμβαίνει τα τελευταία 4 με 5 χρόνια, μπορεί να είναι συμπτωματικό. Πρέπει όμως να περιμένουμε και άλλο για να έχουμε μία αποτίμηση αν αυτή είναι μία συστηματική τάση ή όχι. Θα πρέπει να μην κάνουμε όμως το λάθος, ότι επειδή μια περίοδος είναι ζεστή μεν, αλλά δεν είναι ακραία, δεν υπάρχει πρόβλημα», σημειώνει.
Όπως τονίζει, το ανησυχητικό για εκείνον και αυτό που δείχνει το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής είναι ότι καταγράφεται πλέον μεγάλος αριθμός μηνών πάνω από τις κανονικές τιμές κι όχι μόνο στην Ελλάδα.
«Ο Ιούνιος ήταν θερμός μήνας και η αίσθηση που έχουμε είναι ότι ήταν καλύτερα από πέρσι, ωστόσο ο αντίστοιχος περσινός μήνας ήταν ακραίος. Αυτό δεν σημαίνει ότι βελτιωνόμαστε. Ήταν ένας ζεστός μήνας, στη συνέχεια πολλών ζεστών μηνών, και κυρίως πολλών ζεστών καλοκαιριών την τελευταία δεκαετία κι αυτό είναι το ανησυχητικό. Δεν σημαίνει προφανώς ότι κάθε καλοκαίρι θα είναι πιο ζεστό από το άλλο», αναφέρει ο κ. Λαγουβάρδος.
Αναφορικά με τον τρέχοντα μήνα, τονίζει ότι ξεκίνησε με καύσωνα και την ερχόμενη εβδομάδα αναμένονται εκ νέου πολύ υψηλές θερμοκρασίες που σε πολλές περιοχές θα ξεπεράσουν τους 37 βαθμούς, το οποίο, όπως εξηγεί, αποτελεί το όριο του καύσωνα.
«Θα έχει μια διάρκεια πιθανόν 7-8 ημερών, αλλά δεν θα είναι ακραίος θερμοκρασιακά. Θα μας κουράσει επομένως και θα έχει σαν αποτέλεσμα να ανεβάσει αρκετά τις μέσες τιμές του Ιουλίου», επισημαίνει.
Συνηθίζουμε τις ακραίες θερμοκρασίες;
Οι πρώιμοι, αλλά όλο και πιο συχνοί καύσωνες οδηγούν σε ερωτήματα, όπως κατά πόσο «συνηθίζει» ο ανθρώπινος οργανισμός την έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες, αλλά και αν δημιουργείται αρκετές φορές η ψευδαίσθηση “δροσιάς”.
«Τα συχνότερα και πιο εκτεταμένα επεισόδια ακραίων θερμοκρασιών δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μία κανονικότητα», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επικεφαλής για την Αντιμετώπιση της Αστικής Υπερθέρμανσης στα Ηνωμένα Έθνη, συνεργαζόμενη με το UN Habitats και UNEP, Ελένη Μυριβήλη.
«“Συνηθίζουμε” σημαίνει ότι αφήνουμε τους εαυτούς μας να θεωρούμε ότι θα πρέπει να προστατευτούμε από μόνοι μας απ’ αυτά τα φαινόμενα, χωρίς να απαιτούμε πολιτικές που θα κάνουν τη ζωή μας πιο βιώσιμη... Δεν σημαίνει ότι η υγεία μας και η διαβίωσή μας δεν πρέπει να προστατευτούν από τους πολιτικούς και από τις πολιτικές που θα πάρουν σήμερα και αύριο για αυτή τη χώρα», σημειώνει.
Όπως υπογραμμίζει, η ενασχόληση με τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής είναι περισσότερη τα τελευταία χρόνια.
«Έχουμε δει πόλεις στην Ελλάδα να ζητούν, να κάνουν έργα τα οποία έχουν σχέση με την κλιματική αλλαγή. Απλώς είναι λίγες ακόμη οι περιπτώσεις. Χρειάζεται κεντρική και πιο ουσιαστική υποστήριξη με μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη και όχι στην καταστολή», τονίζει.
Καύσωνες και θερμική καταπόνηση
Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Imperial College και του London School of Hygiene and Tropical Medicine, από τους 2.300 ανθρώπους που εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους στο διάστημα 23 Ιουνίου έως 2 Ιουλίου, οι 1.500 θάνατοι δεν θα είχαν συμβεί αν δεν υπήρχε η κλιματική αλλαγή. Στην Αθήνα καταγράφηκαν 96 τέτοια περιστατικά.
«Το ζήτημα με τον καύσωνα που αποκαλείται “silent killer – σιωπηλός δολοφόνος”, είναι ότι δεν γνωρίζουμε ποιες ακριβώς είναι οι άμεσες επιπτώσεις του», εξηγεί η κ. Μυριβήλη, αναφερόμενη στις προϋπάρχουσες παθήσεις (αναπνευστικά, καρδιοαγγειακά κ.λπ.) που επιβαρύνονται.
Παρόλα αυτά, τονίζει, «δεν υπάρχει στην Ελλάδα καμία προσπάθεια για καταγραφή» των σχετικών περιστατικών. Όταν αυτή γίνεται, αφορά μόνο όσους οφείλονται σε θερμοπληξία, με αποτέλεσμα το ποσοστό να είναι πολύ μικρό.
Το προειδοποιητικό σύστημα HEAT-ALARM
Σύμφωνα με τον μεταδιδακτορικό ερευνητή του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ στην ομάδα του meteo, Χρήστο Γιάνναρο, τα πρώιμα επεισόδια καύσωνα συνδέονται με τα μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας.
Όπως εξηγεί, το σώμα προσαρμόζεται καλύτερα όταν η θερμοκρασία αυξάνεται σταδιακά. Αν όμως σημειώνονται ακραίες θερμοκρασίες απότομα, π.χ. τον Μάιο, τότε αυτό συνιστά θερμικό σοκ για τον οργανισμό.
Ο ίδιος έχει συνδημιουργήσει το σύστημα HEAT-ALARM, που εκδίδει προειδοποιήσεις ανά περιφερειακή ενότητα για ημέρες υψηλής θερμικής επιβάρυνσης. Το 2024 κατέγραψε 50 με 60 προειδοποιήσεις.
«Φέτος υπήρχε ένα περιστατικό στο τέλος Μαΐου για την Κρήτη, και τώρα είχαμε δύο κύματα, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Είχαμε προειδοποίηση αυτές τις μέρες», υπογραμμίζει.
Ο καύσωνας στις πόλεις και η ανάγκη προδιαγραφών
Ο κ. Λαγουβάρδος επισημαίνει πως φέτος «δεν πρόλαβαν να ζεσταθούν τα βράδια στις πόλεις», ωστόσο το νέο κύμα αναμένεται να οδηγήσει σε υψηλές νυχτερινές θερμοκρασίες, που επιτείνουν το φαινόμενο.
Επίσης, σημειώνει πως με βάση μελέτη του ΕΑΑ, η θερμική καταπόνηση αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία στο μέλλον.
«Οι θερμικοί δείκτες έχουν ήδη αυξηθεί κατά 1,5 βαθμό περίπου. Τα πιο μετριοπαθή σενάρια δείχνουν αύξηση +1,5 βαθμό, ενώ τα πιο απαισιόδοξα +3. Στα μεγάλα αστικά κέντρα, η συνεχής θερμική επιβάρυνση είναι σημαντικό πρόβλημα και διάσταση της κλιματικής αλλαγής», σημειώνει.
Καύσωνες και εργασία – Ζητήματα δημόσιου χώρου
Η κ. Μυριβήλη αναδεικνύει το ζήτημα των εργαζομένων υπό συνθήκες καύσωνα. Τονίζει την ανάγκη για καταγραφή εργατικών ατυχημάτων σχετιζόμενων με τη ζέστη.
«Έρευνες στο εξωτερικό έδειξαν 11 εκατομμύρια περιπτώσεις σε μία δεκαετία. Όλο αυτό μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο, ειδικά όταν κάποιος δουλεύει με άμεση έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες», υπογραμμίζει.
Παράλληλα, ζητά αναπροσαρμογή των πολεοδομικών προδιαγραφών:
«Θα έπρεπε να υπάρχουν προδιαγραφές για δροσερά κτίρια, όπως υπάρχουν για τα αντισεισμικά. Χρειαζόμαστε νέους εργασιακούς και πολεοδομικούς νόμους, να σχεδιάσουμε πλατείες, πάρκα και δημόσιους χώρους με σκίαση».
Τέλος, τονίζει: «Η Ελλάδα βάλλεται ήδη και θα συνεχίσει να βάλλεται από υψηλές θερμοκρασίες. Πρέπει να σχεδιάζουμε από τώρα για δεκαετίες μπροστά. Χρειαζόμαστε μεταρρυθμίσεις σε δομημένο περιβάλλον, δημόσιο χώρο, εργασία, νερό και ζέστη».
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
