Η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να διατάξει στρατιωτικό πλήγμα σε τρεις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν μπορεί να κατέστρεψε σημαντικό μέρος των γνωστών πυρηνικών δυνατοτήτων της Τεχεράνης, ωστόσο έχει δημιουργήσει έναν νέο, σύνθετο γρίφο για τις διεθνείς αρχές: τι έχει απομείνει και πού ακριβώς βρίσκεται.
Παρότι ο Τραμπ δήλωσε πως οι βαριά οχυρωμένες εγκαταστάσεις καταστράφηκαν «ολοκληρωτικά» το βράδυ του Σαββάτου, ανεξάρτητοι αναλυτές δεν έχουν ακόμη επαληθεύσει τον ισχυρισμό. Αντί για έναν ταχύτατο θρίαμβο, οι επιθέσεις φαίνεται να δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την προσπάθεια παρακολούθησης του εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν και την αποτροπή ανάπτυξης πυρηνικού όπλου, σύμφωνα με τρεις ειδικούς που παρακολουθούν στενά το ιρανικό πρόγραμμα.
Μερική επιτυχία, πολλαπλές αβεβαιότητες
Επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) παραμένουν στο Ιράν και πραγματοποιούσαν επιτόπιους ελέγχους μία ημέρα πριν η Ισραηλινή αεροπορική εκστρατεία ξεκινήσει, στις 13 Ιουνίου. Οι προσπάθειες αποτίμησης της καταστροφής είναι ακόμη σε εξέλιξη. Αν και στρατιωτικά πλήγματα έπληξαν τις δηλωμένες εγκαταστάσεις, ενισχύεται πλέον το κίνητρο της Τεχεράνης να μεταφέρει το πρόγραμμα σε υπόγειες και μη ανακοινωμένες εγκαταστάσεις.
Υπενθυμίζεται ότι τα ξημερώματα της Κυριακής, ώρα Ελλάδος, ο Τραμπ έδωσε εντολή αποστολής βομβαρδιστικών stealth B-2, εξοπλισμένων με υπερδιατρητικές βόμβες GBU-57, με στόχο υπόγειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στις περιοχές Νατάνζ και Φορντόου.
Δορυφορικές εικόνες από τη Maxar Technologies δείχνουν νέους κρατήρες και πιθανές καταρρεύσεις εισόδων σηράγγων στην τοποθεσία Φορντόου, αλλά ένα σημαντικό υποστηρικτικό κτίριο —πιθανόν υπεύθυνο για τον έλεγχο εξαερισμού— φαίνεται να παραμένει άθικτο. Η IAEA επιβεβαίωσε ότι δεν υπήρξαν διαρροές ραδιενέργειας.
Στο Νατάνζ, νέες εικόνες δείχνουν κρατήρα διαμέτρου 5,5 μέτρων απευθείας πάνω από το υπόγειο συγκρότημα, το οποίο είναι θαμμένο 40 μέτρα κάτω από τη γη και προστατεύεται από στρώμα οπλισμένου σκυροδέματος και χάλυβα πάχους 8 μέτρων. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ενδείξεις παραβίασης των βαθύτερων επιπέδων.
Η κρίση στο Ισφαχάν και οι χαμένες ποσότητες ουρανίου
ΗΠΑ και Ισραήλ εξαπέλυσαν επίσης επιθέσεις στο Πυρηνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογίας στο Ισφαχάν, 450 χλμ. νότια της Τεχεράνης, όπου και καταγράφηκαν εκτεταμένες ζημιές. Νέες εικόνες αποκαλύπτουν καταστροφή βιομηχανικών κτιρίων, ενώ αναφορές κάνουν λόγο για πιθανή ραδιενεργή και χημική μόλυνση εντός των πληγεισών εγκαταστάσεων.
Εξάλλου, οι τελευταίες επιθέσεις έχουν περιπλέξει το έργο του Διεθνούς Οργανισμούς Ατομικής Ενέργειας, σύμφωνα με τον Ταρίκ Ράουφ, πρώην επικεφαλής πολιτικής πυρηνικής επαλήθευσης της IAEA.
Χάθηκε ο έλεγχος των πυρηνικών αποθεμάτων
Οι επιθεωρητές ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα είχαν παραδεχθεί ότι έχουν χάσει τον έλεγχο της τοποθεσίας όπου φυλάσσεται το ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού, εξαιτίας της συνεχιζόμενης στρατιωτικής δράσης του Ισραήλ.
Το απόθεμα αυτό - αρκετό για την κατασκευή 10 πυρηνικών κεφαλών - είχε εντοπιστεί στο Ισφαχάν, αλλά πλέον ενδέχεται να έχει μεταφερθεί σε άγνωστη τοποθεσία. Σύμφωνα με Ιρανούς αξιωματούχους, οι σφραγίδες της IAEA έχουν σπάσει και το υλικό έχει μετακινηθεί.
«Ερωτήματα παραμένουν ως προς το πού μπορεί να αποθηκεύεται σήμερα το ήδη εμπλουτισμένο ουράνιο», σημειώνει η αναλύτρια Ντάρια Ντολζικόβα από το RUSI. «Πιθανότατα έχει μεταφερθεί σε οχυρωμένες και μη δηλωμένες τοποθεσίες, προκειμένου να αποφευχθούν μελλοντικά πλήγματα από ΗΠΑ ή Ισραήλ».
Η ζημιά στην επιτήρηση είναι πλέον μόνιμη
Η επέμβαση ΗΠΑ και Ισραήλ δεν κατέστρεψε μόνο κρίσιμες υποδομές του πυρηνικού προγράμματος, αλλά αποδόμησε και τα εργαλεία παρακολούθησης της IAEA. Ο Ρόμπερτ Κέλι, πρώην επιθεωρητής του Ιράκ και της Λιβύης, εξηγεί ότι τα πλήγματα κατέστησαν αδύνατη τη χρήση δειγματοληψίας περιβάλλοντος —μια κρίσιμη μέθοδος εντοπισμού διασποράς ουρανίου.
«Τώρα που οι εγκαταστάσεις έχουν βομβαρδιστεί και όλα τα υλικά έχουν διασπαρεί, η IAEA δεν θα μπορέσει ποτέ ξανά να χρησιμοποιήσει περιβαλλοντική δειγματοληψία», δήλωσε. «Σωματίδια όλων των ισοτόπων υπάρχουν πλέον παντού και για τους σκοπούς της πυρηνικής εγκληματολογίας, θα είναι αδύνατο να εντοπιστεί η αρχική τους πηγή».
Πολιτική αβεβαιότητα και κίνδυνος κλιμάκωσης
Η IAEA κάλεσε σε άμεση κατάπαυση πυρός, προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί στην κατάσταση. Το 35μελές Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού θα συνεδριάσει τη Δευτέρα στη Βιέννη, όπως ανακοίνωσε ο Γενικός Διευθυντής Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη Ντολζικόβα, υπάρχει ελάχιστη πιθανότητα η εμπλοκή των ΗΠΑ να πείσει την Τεχεράνη να ενισχύσει τη συνεργασία της με τον Οργανισμό. Αντιθέτως, ενδέχεται να οδηγήσει την Ισλαμική Δημοκρατία σε ακόμη βαθύτερη μυστικότητα και επέκταση υπόγειων, μη δηλωμένων εγκαταστάσεων.
Πριν την αμερικανική εμπλοκή, οι ισραηλινές επιθέσεις είχαν περιορισμένη αποτελεσματικότητα - εικόνες έδειχναν κυρίως ζημιές σε μετασχηματιστές και εξωτερικά τμήματα της εγκατάστασης Νατάνζ. Τώρα όμως, η πλήρης εικόνα των επιπτώσεων στην παγκόσμια ασφάλεια και στις αγορές ενέργειας αναμένεται να φανεί στις επόμενες ημέρες.
Με πληροφορίες από Associated Press
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
