Το προοίμιο ενός νέου γεωπολιτικού μοντέλου, στο πλαίσιο του οποίου η πρόσβαση σε κρίσιμους φυσικούς πόρους θα αποτελεί το αντάλλαγμα για την παροχή στρατιωτικής κάλυψης και προστασίας, ενδέχεται να αποτελεί η πρόσφατη συμφωνία Ουάσινγκτον - Κιέβου για τα ορυκτά της Ουκρανίας - η οποία μπορεί να συνοψισθεί ως «ορυκτά για ασφάλεια».
Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο της συμφωνίας, ιδρύθηκε το Κοινό Ταμείο Επενδύσεων για την Ανασυγκρότηση ΗΠΑ–Ουκρανίας, το οποίο στοχεύει στην ανάπτυξη της εξορυκτικής δραστηριότητας και στην ενίσχυση της ουκρανικής οικονομίας. Παρόλο που δεν περιλαμβάνονται ρητές στρατιωτικές εγγυήσεις, η συμφωνία ενισχύει περαιτέρω τους δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών και ερμηνεύεται από πολλούς ως στρατηγική απάντηση στην αυξανόμενη ανάγκη διαφοροποίησης της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού κρίσιμων ορυκτών.
Ερχονται νέες συμφωνίες;
Ειδικοί επισημαίνουν, σύμφωνα με δημοσίευμα του CNBC, ότι το μοντέλο «ορυκτά για ασφάλεια» δεν απαντάται στη συμφωνία Ουάσινγκτον - Κιέβου ούτε για πρώτη, αλλά ούτε και για τελευταία φορά.
Όπως δήλωσε ο Ro Dhawan, διευθύνων σύμβουλος του International Council on Mining and Metals (ICMM), μιας παγκόσμιας ένωσης που εκπροσωπεί περίπου το ένα τρίτο της εξορυκτικής βιομηχανίας, πιθανότατα θα δούμε περισσότερες προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών να συνάψουν συμφωνίες με χώρες παραγωγής, σε στυλ «δώσε μου τα ορυκτά σου και σου προσφέρω ασφάλεια», είτε μέσω διμερών συμφωνιών είτε με άλλες μορφές ανταλλαγής.
Ο Dhawan μάλιστα θεωρεί ρεαλιστικό το ενδεχόμενο να υπάρξει μια παρόμοια συμφωνία με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η οποία διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα κοβαλτίου στον κόσμο.
Η σημασία των κρίσιμων ορυκτών
Τα λεγόμενα κρίσιμα ορυκτά όπως ο χαλκός, το λίθιο, το νικέλιο, το κοβάλτιο και οι σπάνιες γαίες, αποτελούν βασικά υλικά για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση. Όπως υπενθυμίζει το CNBC, η Κίνα κυριαρχεί στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού αυτών των ορυκτών, παράγοντας περίπου το 60% των σπανίων γαιών παγκοσμίως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επανειλημμένως εκφράσει ανησυχία, τονίζοντας ότι αυτή η εξάρτηση αποτελεί στρατηγικό κίνδυνο, ιδίως σε μια εποχή στροφής προς τις καθαρές μορφές ενέργειας.
Η Heidi Crebo-Rediker, ανώτερη ερευνήτρια στο Council on Foreign Relations, επεσήμανε ότι η γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου έχει τοποθετήσει τα κρίσιμα ορυκτά στον πυρήνα της αμερικανικής στρατηγικής ασφάλειας. Αν οι ουκρανικοί φυσικοί πόροι είναι εμπορικά αξιοποιήσιμοι, όπως υποστήριξε, μπορούν να προσφέρουν στις Ηνωμένες Πολιτείες μια μελλοντικά ασφαλή και σταθερή αλυσίδα εφοδιασμού για υλικά ζωτικής σημασίας.
Σκεπτικισμός και εμπόδια
Παρά τις φιλοδοξίες, δεν συμμερίζονται όλοι τον ενθουσιασμό. Ο Timothy Puko, διευθυντής εμπορευμάτων στην Eurasia Group, εμφανίστηκε επιφυλακτικός ως προς την προοπτική εξάπλωσης των διμερών συμφωνιών τύπου «ορυκτά για ασφάλεια». Αν και αναγνώρισε ότι στην Ουκρανία πράγματι διαμορφώνεται μια τέτοια συμφωνία, τόνισε πως πέρα από την περίπτωση του Κονγκό —το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο λόγω κοβαλτίου, χαλκού και της δράσης ανταρτών — είναι δύσκολο να δούμε κι άλλες χώρες να ακολουθούν.
Σύμφωνα με τον ίδιο, χώρες όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ινδονησία και αρκετά κράτη της Λατινικής Αμερικής δεν δείχνουν πρόθυμες να ενταχθούν σε τέτοιου είδους συμφωνίες. Βασική αιτία είναι η κυρίαρχη πλέον τάση του λεγόμενου «εθνικισμού των φυσικών πόρων», με τα κράτη να επιθυμούν να διατηρήσουν τον έλεγχο του πλούτου τους και να επεξεργάζονται τα ορυκτά τους εντός συνόρων.
Ο Puko παραδέχτηκε ότι οι συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και αποτελούν σημαντικό γεωπολιτικό διακύβευμα, ωστόσο θεωρεί ότι υπάρχουν σημαντικά εμπόδια στην επανάληψη του ουκρανικού μοντέλου.
Η περίπτωση του Καναδά
Ξεχωριστής σημασίας είναι η περίπτωση του Καναδά - μιας χώρας επίσης πλούσιας σε ορυκτά. Οι εμπορικοί δασμοί του Τραμπ, καθώς και τα περί ένταξης του Καναδά στις ΗΠΑ ως «51η Πολιτεία», έχουν επιβαρύνει τις διπλωματικές σχέσεις και έχουν προκαλέσει κύμα εθνικής υπερηφάνειας και αγανάκτησης.
Ο νέος πρωθυπουργός του Καναδά, Μαρκ Κάρνεϊ, δήλωσε στον Τραμπ κατά τη συνάντησή τους στον Λευκό Οίκο ότι «η χώρα μας δεν είναι προς πώληση – και δεν θα είναι ποτέ». Ο Τραμπ απάντησε: «Ποτέ μη λες ποτέ».
Η Heather Exner-Pirot, διευθύντρια ενέργειας και φυσικών πόρων στο Macdonald-Laurier Institute, εξήγησε πως ο Καναδάς δεν χρειάζεται συμφωνία ανταλλαγής ορυκτών με τις ΗΠΑ, αλλά αυτό που του λείπει είναι η εμπορική σταθερότητα. Κατά την ίδια, αυτή είναι και η βασική πρόκληση για την επιστροφή της εξόρυξης και επεξεργασίας φυσικών πόρων στη Βόρεια Αμερική, ώστε να περιοριστεί η κινεζική επιρροή στις παγκόσμιες αγορές.
Επιπλέον, τόνισε ότι Καναδάς και ΗΠΑ έχουν αναπτύξει στενούς δεσμούς εδώ και 150 χρόνια, με κοινή ιστορία σε πολέμους και συμμαχίες. Οι δύο χώρες είναι οι μεγαλύτεροι αμοιβαίοι εμπορικοί εταίροι σε εξαγωγές ορυκτών και συνεργάζονται ήδη μέσω του ΝΑΤΟ και του NORAD, της κοινής διοίκησης αεροδιαστημικής άμυνας.
Είναι, επομένως, εξαιρετικά απίθανο να δούμε την Οτάβα να υποτάσσεται στην Ουάσινγκτον σε μια αντίστοιχη συμφωνία με αυτήν που υπεγράφη μεταξύ των Τραμπ και Ζελένσκι.
Αν και, όπως λέει ο Αμερικανός πρόεδρος, «ποτέ μη λες ποτέ»...
Με πληροφορίες από CNBC
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
