Η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ κατά του Ιράν εισέρχεται σε επικίνδυνη φάση, με Ισραηλινούς αξιωματούχους να εκτιμούν ότι μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην πτώση του ιρανικού καθεστώτος — ένα σενάριο με τεράστιες συνέπειες για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Παρά το γεγονός ότι οι επιθέσεις κατά του τρίτου μεγαλύτερου παραγωγού αργού του ΟΠΕΚ συνεχίζονται για πάνω από μία εβδομάδα, οι τιμές πετρελαίου έχουν αυξηθεί σχετικά ήπια, εν μέσω εύθραυστης γεωπολιτικής ισορροπίας.
Η πιθανότητα διακοπής της ροής πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο αυξάνεται καθημερινά, ιδιαίτερα αν η Τεχεράνη απαντήσει με στρατιωτικά αντίποινα ή παρεμβάσεις στα Στενά του Ορμούζ, από όπου διέρχεται σχεδόν το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου. Σύμφωνα με ενεργειακούς αναλυτές, μια σοβαρή αποσταθεροποίηση στο Ιράν ή ευρύτερη περιφερειακή σύρραξη θα μπορούσε να οδηγήσει τις τιμές του πετρελαίου πολύ πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι και να φέρει νέο παγκόσμιο κύμα ύφεσης.
Όπως γράφει το CNBC, ανώτατοι Ισραηλινοί αξιωματούχοι δήλωσαν αυτή την εβδομάδα ότι η στρατιωτική τους εκστρατεία κατά του Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει την πτώση του καθεστώτος, ένα γεγονός που θα είχε τεράστιες συνέπειες για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου.
Η αγορά πετρελαίου έχει αντιδράσει με αξιοσημείωτη αυτοσυγκράτηση, καθώς το Ισραήλ βομβαρδίζει τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό αργού του ΟΠΕΚ για οκτώ συνεχόμενες ημέρες, χωρίς να διαφαίνεται σαφές τέλος στη σύγκρουση.
Οι τιμές του πετρελαίου έχουν αυξηθεί περίπου 10% από τότε που το Ισραήλ ξεκίνησε την επίθεση στο Ιράν πριν από μία εβδομάδα, αλλά με τις προμήθειες να παραμένουν ανεπηρέαστες μέχρι στιγμής, τόσο το αμερικανικό αργό όσο και το παγκόσμιο σημείο αναφοράς Brent παραμένουν κάτω από τα 80 δολάρια το βαρέλι.
Αυξανόμενος κίνδυνος
Ωστόσο, ο κίνδυνος διαταραχής στην προσφορά που θα μπορούσε να προκαλέσει απότομο άλμα στις τιμές αυξάνεται όσο η σύγκρουση παρατείνεται, σύμφωνα με αναλυτές ενέργειας.
Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει απειλήσει τη ζωή του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, και εξετάζει το ενδεχόμενο να βοηθήσει το Ισραήλ να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Από την πλευρά της, η ηγεσία του Ιράν είναι πιο πιθανό να στοχεύσει περιφερειακές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις αν θεωρήσει ότι διακυβεύεται η ίδια η ύπαρξή της, σημειώνουν οι αναλυτές.
Πρωταρχικός στόχος του Ισραήλ είναι να αποδυναμώσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, δήλωσε ο Σκοτ Μόντελ, διευθύνων σύμβουλος της συμβουλευτικής εταιρείας Rapidan Energy Group. Ωστόσο, όπως φαίνεται, η Ιερουσαλήμ έχει και έναν δευτερεύοντα στόχο: να προκαλέσει τέτοια φθορά στον μηχανισμό ασφαλείας του Ιράν ώστε να ενθαρρυνθεί η εσωτερική αντιπολίτευση να εξεγερθεί κατά του καθεστώτος, είπε ο Μόντελ.
«Δεν το αποκαλούν αλλαγή καθεστώτος απ' έξω, το αποκαλούν αλλαγή καθεστώτος από μέσα», είπε ο Μόντελ, πρώην πράκτορας της CIA και ειδικός στο Ιράν, με θητεία στη Μέση Ανατολή.
Επίσημη διάψευση
Ο Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αρνείται ότι η αλλαγή καθεστώτος είναι επίσημος στόχος του Ισραήλ, δηλώνοντας σε δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό την Πέμπτη ότι η εσωτερική διακυβέρνηση είναι υπόθεση του Ιράν. Ωστόσο, αναγνώρισε ότι το καθεστώς του Χαμενεΐ θα μπορούσε να πέσει ως συνέπεια της σύγκρουσης.
Ο Υπουργός Άμυνας Ισραέλ Κατζ έδωσε εντολή την Παρασκευή στον στρατό να εντείνει τα πλήγματα στο Ιράν με σκοπό την «αποσταθεροποίηση του καθεστώτος» μέσω επιθέσεων «στα θεμέλια της ισχύος του». Φέρεται ότι το Ισραήλ επιχείρησε να σκοτώσει τον Χαμενεΐ στις πρώτες ημέρες της εκστρατείας του, αλλά ο Τραμπ άσκησε βέτο στο σχέδιο.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το καθεστώς στο Ιράν βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης, δήλωσε ο Μόντελ.
Ωστόσο, περαιτέρω πολιτική αποσταθεροποίηση στο Ιράν «θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικά υψηλότερες τιμές πετρελαίου που θα διαρκέσουν για εκτεταμένες περιόδους», δήλωσε η Νατάσα Κάνιβα, επικεφαλής παγκόσμιας ανάλυσης εμπορευμάτων της JPMorgan, σε σημείωμα προς πελάτες της αυτή την εβδομάδα.
Έχουν καταγραφεί οκτώ περιπτώσεις αλλαγής καθεστώτος σε μεγάλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες από το 1979, σύμφωνα με την JPMorgan. Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 76% στο ανώτατο σημείο τους μετά από αυτές τις αλλαγές, προτού υποχωρήσουν και σταθεροποιηθούν περίπου 30% υψηλότερα από τα επίπεδα πριν την κρίση.
Για παράδειγμα, οι τιμές του πετρελαίου σχεδόν τριπλασιάστηκαν από τα μέσα του 1979 έως τα μέσα του 1980 μετά την Ιρανική Επανάσταση που ανέτρεψε τον Σάχη και έφερε στην εξουσία την Ισλαμική Δημοκρατία, σύμφωνα με την JPMorgan. Αυτό προκάλεσε μια παγκόσμια οικονομική ύφεση.
Πιο πρόσφατα, η επανάσταση στη Λιβύη που ανέτρεψε τον Μουαμάρ Καντάφι εκτίναξε τις τιμές του πετρελαίου από 93 δολάρια το βαρέλι τον Ιανουάριο του 2011 στα 130 δολάρια τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, σύμφωνα με την JPMorgan. Αυτή η αύξηση συνέπεσε με την κρίση χρέους στην Ευρώπη και παραλίγο να προκαλέσει παγκόσμια ύφεση.
Πιο σοβαρό από τη Λιβύη
Η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα είχε πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου από την επανάσταση στη Λιβύη το 2011, επειδή το Ιράν είναι πολύ μεγαλύτερος παραγωγός, δήλωσε ο Μόντελ.
«Θα χρειαστεί να δούμε σοβαρές ενδείξεις ότι το κράτος σταματά να λειτουργεί, ότι η αλλαγή καθεστώτος αρχίζει να φαίνεται πραγματική, προτού η αγορά ενσωματώσει το ενδεχόμενο να χαθούν πάνω από τρία εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα από την παραγωγή», είπε.
Αν το ιρανικό καθεστώς θεωρήσει ότι βρίσκεται σε υπαρξιακή κρίση, μπορεί να χρησιμοποιήσει το απόθεμα πυραύλων μικρού βεληνεκούς του για να στοχεύσει ενεργειακές εγκαταστάσεις στην περιοχή και τάνκερ στον Περσικό Κόλπο, δήλωσε η Χελίμα Κροφτ, επικεφαλής στρατηγικής εμπορευμάτων της RBC Capital Markets.
Η Τεχεράνη θα μπορούσε επίσης να προσπαθήσει να ναρκοθετήσει τα Στενά του Ορμούζ, το στενό θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Ιράν και Ομάν από όπου διέρχεται περίπου το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου, είπε η Κροφτ.
«Ήδη λαμβάνουμε αναφορές ότι το Ιράν παρεμβαίνει πολύ επιθετικά στα σήματα των πομποδεκτών των πλοίων», είπε στο CNBC. Η QatarEnergy και το ελληνικό Υπουργείο Ναυτιλίας έχουν ήδη προειδοποιήσει τα πλοία τους να αποφεύγουν όσο μπορούν το πέρασμα, πρόσθεσε.
«Αυτά δεν είναι ήρεμα νερά, παρόλο που δεν έχουμε δει πυραύλους να πετούν μέσα από τα στενά», ανέφερε.
Πιθανότητες σύγκρουσης ΗΠΑ–Ιράν
Η Rapidan εκτιμά ότι υπάρχει 70% πιθανότητα οι ΗΠΑ να συμμετάσχουν στις ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 4 έως 6 δολάρια ανά βαρέλι αν πληγεί το βασικό εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν στο Φορντόου, δήλωσε ο Μόντελ. Το Ιράν πιθανότατα θα απαντήσει με περιορισμένο τρόπο για να εξασφαλίσει την επιβίωση του καθεστώτος, είπε.
Ωστόσο, υπάρχει και 30% κίνδυνος να διαταραχθούν οι ενεργειακές προμήθειες εάν το Ιράν απαντήσει με επιθέσεις σε υποδομές στον Κόλπο ή σε πλοία στα Στενά του Ορμούζ, σύμφωνα με τη Rapidan. Οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να υπερβούν τα 100 δολάρια το βαρέλι εάν το Ιράν κινητοποιηθεί πλήρως για να διακόψει τη ναυσιπλοΐα στο πέρασμα, σύμφωνα με την εταιρεία.
«Κατά τη γνώμη μας, θα μπορούσε να διαταράξει τη ναυτιλία στα Στενά του Ορμούζ για πολύ περισσότερο απ’ ό,τι νομίζει η αγορά», δήλωσε ο Μπομπ ΜακΝάλι, ιδρυτής της Rapidan και πρώην σύμβουλος ενέργειας του προέδρου Τζορτζ Μπους.
Η διακοπή της ναυσιπλοΐας θα μπορούσε να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες, σύμφωνα με τον ΜακΝάλι, σε αντίθεση με την πεποίθηση της αγοράς ότι ο Πέμπτος Στόλος των ΗΠΑ, με έδρα το Μπαχρέιν, θα αποκαταστήσει την τάξη μέσα σε ώρες ή ημέρες.
«Δεν θα είναι περίπατος», κατέληξε.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
