Με μόλις μία εβδομάδα να απομένει μέχρι τη λήξη της 90ήμερης αναστολής των αμερικανικών δασμών που ανακοίνωσε στις αρχές Απριλίου ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε επιφυλακή καθώς ουδείς γνωρίζει εάν οι χώρες και τα μπλοκ που δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία με τις ΗΠΑ θα βρεθούν στο επίκεντρο δυσβάσταχτων τελών εισαγωγής ή εάν θα δοθούν νέες παρατάσεις.
Η μεγάλη εικόνα
Σύμφωνα με την ING, το γενικό πλαίσιο δασμών που ισχύει αυτή τη στιγμή παρουσιάζει μεγάλη πολυπλοκότητα και διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον εμπορικό εταίρο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, από τις 5 Απριλίου εφαρμόζεται ένας ενιαίος δασμός 10% βάσει του νόμου IEEPA, που επιτρέπει στην κυβέρνηση των ΗΠΑ να επιβάλλει εμπορικά μέτρα για λόγους εθνικής έκτακτης ανάγκης. Παράλληλα, ισχύουν και δασμοί βάσει του Άρθρου 232 του Trade Expansion Act, το οποίο επιτρέπει την επιβολή δασμών σε συγκεκριμένα προϊόντα όταν οι εισαγωγές τους θεωρείται ότι απειλούν την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ – ένα εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για προϊόντα όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο και τα αυτοκίνητα. Βάσει του άρθρου 232 επιβάλλονται δασμοί 25% στα εισαγόμενα αυτοκίνητα από τις 3 Απριλίου και στα εισαγόμενα ανταλλακτικά από τις 3 Μαΐου. Για το Ηνωμένο Βασίλειο ωστόσο προβλέπεται ειδική δασμολογική ποσόστωση 10% για έως 100.000 οχήματα.
Στον τομέα των μετάλλων, ο χάλυβας, το αλουμίνιο και ορισμένα παράγωγα προϊόντα τους υπόκεινται σε δασμούς 50% από τις 4 Ιουνίου, ενώ τα προϊόντα που δεν περιέχουν μέταλλο υπόκεινται σε αμοιβαίους δασμούς. Για το Ηνωμένο Βασίλειο ο δασμός στα εν λόγω προϊόντα έχει περιοριστεί στο μισό (25%) τουλάχιστον έως τις 9 Ιουλίου.
Όσον αφορά την Κίνα, από τις 14 Μαΐου ισχύει ένας νέος βασικός δασμός 30% για τα προϊόντα που εξάγονται προς τις ΗΠΑ. Ο συνολικός δασμός αγγίζει το 55%, εάν συνυπολογιστούν και τα προϋπάρχοντα μέτρα των κυβερνήσεων Τραμπ και Μπάιντεν βάσει του Άρθρου 301 που επιτρέπει την επιβολή δασμών ως αντίμετρο σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές άλλων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις 14 Μαΐου ακόμη και προϊόντα αξίας κάτω των 800 δολαρίων, που μέχρι πρότινος εισάγονταν χωρίς δασμούς, πλέον υπόκεινται είτε σε δασμό 54% είτε σε χρέωση 100 δολαρίων για κάθε αποστολή.
Για τον Καναδά και το Μεξικό, οι δασμοί για προϊόντα που δεν συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές της συμφωνίας USMCA – δηλαδή της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικού που αντικατέστησε τη NAFTA – ανέρχονται στο 25%, ενώ σε πιο εξειδικευμένες κατηγορίες, όπως η ενέργεια και τα λιπάσματα (ποτάσα), εφαρμόζεται δασμός 10%.
Η εικόνα ανά εμπορικό εταίρο
Όπως αναφέρει η ING, οι τελευταίες εβδομάδες χαρακτηρίστηκαν από εντατικές επαφές και διαπραγματεύσεις μεταξύ των ΗΠΑ και βασικών εμπορικών τους εταίρων. Παρά το θετικό κλίμα ωστόσο, είναι πιθανό να απαιτηθούν παρατάσεις πέραν της 9ης Ιουλίου, ιδίως σε περιπτώσεις όπου υπάρχει πρόοδος αλλά δεν έχει επιτευχθεί τελική συμφωνία.
Κίνα
Οι ΗΠΑ έχουν καταλήξει σε μια σημαντική συμφωνία με την Κίνα, η οποία εξασφαλίζει την εξαγωγή σπάνιων γαιών από την κινεζική πλευρά με αντάλλαγμα την άρση συγκεκριμένων αμερικανικών δασμών. Μέχρι στιγμής δεν έχουν δημοσιοποιηθεί επισήμως οι λεπτομέρειες της συμφωνίας, πιθανότατα λόγω της γεωπολιτικής ευαισθησίας του περιεχομένου της. Η ING υπενθυμίζει ότι, παρά τη συμφωνία, το συνολικό επίπεδο δασμών για τα κινεζικά προϊόντα παραμένει στο 55%, ενώ παραμένουν σε ισχύ και αρκετά μέτρα κατά του ντάμπινγκ. Επιπλέον, η Κίνα έχει εκφράσει έντονη δυσαρέσκεια για τις εμπορικές συμφωνίες που συνάπτονται ανάμεσα σε άλλες χώρες και τις ΗΠΑ, θεωρώντας ότι υπονομεύουν τα γεωοικονομικά της συμφέροντα.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Αν δεν υπάρξει συμφωνία μέχρι τις 9 Ιουλίου, ο Τραμπ έχει προειδοποιήσει για αύξηση των δασμών στο 50% για τα ευρωπαϊκά προϊόντα. Από πλευράς της, η Ε.Ε. έχει θέσει ως ημερομηνία έναρξης αντιμέτρων της την 14η Ιουλίου. Σύμφωνα με την ING, βασικά σημεία τριβής αποτελούν τα λεγόμενα μη δασμολογικά εμπόδια, όπως ο Digital Markets Act (DMA) και ο Μηχανισμός Ανθρακικών Εκπομπών στα Σύνορα (CBAM) - πρόκειται αντιστοίχως για έναν ευρωπαϊκό κανονισμό που επιβάλλει αυστηρούς κανόνες στις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες για λόγους ανταγωνισμού και για έναν μηχανισμό που επιβάλλει περιβαλλοντικούς δασμούς σε εισαγόμενα προϊόντα με υψηλό ανθρακικό αποτύπωμα.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ε.Ε. είναι πρόθυμη να παραχωρήσει εξαιρέσεις για αμερικανικές εταιρείες σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της DMA, με την προϋπόθεση ότι θα εξασφαλίσει στοχευμένες απαλλαγές από δασμούς ή ποσοστώσεις για σημαντικά για την ευρωπαϊκή οικονομία προϊόντα όπως τα αυτοκίνητα, ο χάλυβας, τα φάρμακα και οι ημιαγωγοί. Επιπλέον, φαίνεται διατεθειμένη να αποδεχτεί έναν καθολικό δασμό 10%.
Καναδάς
Οι συνομιλίες ΗΠΑ – Καναδά είχαν διακοπεί λόγω της προγραμματισμένης επιβολής Ψηφιακού Φόρου Υπηρεσιών (DST) ύψους 3% από τον Καναδά σε μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες. Ο φόρος αυτός, με αναδρομική ισχύ από το 2022, προκάλεσε σφοδρή αντίδραση από τις ΗΠΑ, οδηγώντας τον Τραμπ να παγώσει κάθε εμπορική συζήτηση. Όπως αναφέρει η ING, η απόφαση του Καναδού Πρωθυπουργού Μαρκ Κάρνεϊ να αποσύρει τον DST λίγο πριν τεθεί σε εφαρμογή, άνοιξε ξανά τον δρόμο στις διαπραγματεύσεις. Οι δύο πλευρές στοχεύουν πλέον στην επίτευξη συμφωνίας μέχρι τις 21 Ιουλίου.
Το βασικό σενάριο της ING
Η ING εκτιμά ότι είναι απίθανο να ολοκληρωθούν όλες οι εμπορικές συμφωνίες μέχρι τις 9 Ιουλίου. Ήδη ο Καναδάς έχει εξασφαλίσει παράταση των διαπραγματεύσεων έως τις 21 Ιουλίου, ενώ για την Κίνα η επίσημη προθεσμία παραμένει η 12η Αυγούστου. Ωστόσο, είναι ασαφές αν η πρόσφατη συμφωνία για τις σπάνιες γαίες (της οποίας, όπως προαναφέρθηκε, οι ακριβείς όροι δεν έχουν ανακοινωθεί) ακυρώνει ή παρακάμπτει αυτή την ημερομηνία.
Εντάσεις είναι πιθανό να προκύψουν και με άλλους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ όπως η Ιαπωνία ή η Ε.Ε., σε περίπτωση που δεν υπάρξουν επαρκείς παραχωρήσεις από πλευράς των ΗΠΑ.
Ο προστατευτισμός ως σταθερή στρατηγική
Σε κάθε περίπτωση, παρά τη ρητορική υπέρ του διαλόγου οι ΗΠΑ δεν δείχνουν πρόθεση να κινηθούν προς ένα καθεστώς αμοιβαιότητας στο πεδίο των δασμών. Ο Υπουργός Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ δήλωσε ξεκάθαρα ότι συμφωνίες τύπου «μηδέν-για-μηδέν» (αμοιβαία μηδενικός δασμός) δεν αποτελούν επιλογή. Όπως επισημαίνει η ING, η είσπραξη δασμών θεωρείται πλέον στρατηγικός στόχος, ενταγμένος στο σχέδιο χρηματοδότησης του Big Beautiful Bill Act - του νομοσχεδίου εκτεταμένων φοροελαφρύνσεων (για τους υπερπλούσιους) και περικοπών κοινωνικών δαπανών (που θα επηρεάσουν τα χαμηλότερα εισοδήματα), το οποίο προωθεί η αμερικανική κυβέρνηση.
Παράλληλα, το Project 2025 – ένας οδηγός πολιτικής που είχαν εκπονήσει συντηρητικοί κύκλοι στις ΗΠΑ για την εφαρμογή της ατζέντας Τραμπ σε περίπτωση επανεκλογής του, όπως τελικά συνέβη – προτείνει την επιβολή «mirror tariffs», δηλαδή δασμών που είναι ίσοι με αυτούς που επιβάλλουν άλλες χώρες στα αμερικανικά προϊόντα, αντί για αμοιβαία μείωση των δασμών, με στόχο τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος.
Η ING εκτιμά ότι ο μέσος δασμός στις εισαγωγές – σήμερα κοντά στο 13% – θα παραμείνει αμετάβλητος έως το τέλος του έτους. Η βασική επιβάρυνση 10% διατηρείται ως σταθερή βάση, ενώ το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους αναμένονται στοχευμένες αυξήσεις των τελών εισαγωγής για συγκεκριμένους κλάδους και κατηγορίες προϊόντων όπως χαλκός, ξυλεία, γερανοί, κρίσιμα ορυκτά, φαρμακευτικά προϊόντα, ημιαγωγοί, ναυπηγική, φορτηγά και αεροσκάφη.
Ήδη εφαρμόζονται δασμοί σε αυτοκίνητα και ανταλλακτικά, καθώς και σε αλουμίνιο και χάλυβα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ING, ο μέσος δασμός θα κινηθεί στα επίπεδα του 12% – 15% για τις περισσότερες χώρες, ενώ σε βάρος της Κίνας θα διατηρηθούν τέλη εισαγωγής που θα αγγίζουν το 50%.
Γεωπολιτικές ισορροπίες και αναδιάταξη εμπορικών ροών
Στο μεταξύ, η ING προειδοποιεί ότι η ανακατανομή των εμπορικών ροών δεν έχει ολοκληρωθεί. Η πρόσφατη απόφαση του Καναδά να επιβάλει νέα δασμολογική ποσόστωση (TRQ) για εισαγωγές προϊόντων χάλυβα από χώρες εκτός συμφωνιών ελευθέρου εμπορίου, περιπλέκει περαιτέρω τις προσπάθειες ανακατεύθυνσης μέσω τρίτων χωρών. Παράλληλα, η Κίνα αντιδρά έντονα, κατηγορώντας τις ΗΠΑ για μονομερείς πρακτικές και απειλώντας με αντίμετρα - το Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας έχει ξεκαθαρίσει ότι θα λάβει σθεναρά και αποφασιστικά μέτρα εάν διαπιστώσει ζημία στα εθνικά της συμφέροντα.
Η δικαστική διαμάχη για τους δασμούς
Τέλος, η ING υπενθυμίζει ότι η 31η Ιουλίου αποτελεί ημερομηνία - ορόσημο για τη δικαστική διαμάχη που βρίσκεται σε εξέλιξη σχετικά με τους δασμούς βάσει του νόμου IEEPA – δηλαδή, τους δασμούς που επέβαλαν οι ΗΠΑ για λόγους εθνικής ασφάλειας, δυνάμει του νόμου International Emergency Economic Powers Act.
Και μπορεί το Δικαστήριο Διεθνούς Εμπορίου (CIT) να έκρινε ότι ο Τραμπ υπερέβη τις εξουσίες του όταν επέβαλε μονομερώς δασμούς βάσει του νόμου IEEPA, χρησιμοποιώντας την επίκληση «εθνικής έκτακτης ανάγκης» για λόγους εθνικής ασφάλειας χωρίς επαρκή αιτιολόγηση ή έγκριση από το Κογκρέσο, όμως το Ομοσπονδιακό Εφετείο (CAFC) έχει εκδώσει προσωρινή αναστολή εκτέλεσης της απόφασης.
Αν η τελική ετυμηγορία επικυρώσει την αρχική κρίση του CIT, η υπόθεση ενδέχεται να οδηγηθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
