Πιο απρόβλεπτο από όσο αναμένουν πολλοί ενδέχεται να αποδειχθεί το φθινόπωρο που ξεκινά την ερχόμενη Δευτέρα 1η Σεπτεμβρίου, με τον οικονομικό αναλυτή James Smith της ING να εντοπίζει πέντε παράγοντες που θα μπορούσαν να αιφνιδιάσουν τις αγορές τους επόμενους μήνες – από την επαναφορά δασμών και τα στοιχεία για την απασχόληση στις ΗΠΑ, έως την πολιτική κρίση στη Γαλλία και τις κρίσιμες αποφάσεις σε Fed και ΕΚΤ.
Ο κίνδυνος για νέος δασμούς
Όπως τονίζει ο Smith, ο μέσος εισαγωγικός δασμός στις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκεται σήμερα στο 18%, επίπεδο αισθητά υψηλότερο από το χαμηλό του Μαΐου (12%), αλλά χαμηλότερο από το 28% του Απριλίου, όταν καταγράφηκε η κορύφωση μετά την αποκαλούμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης» από τις προηγούμενες εμπορικές δεσμεύσεις. Πρόκειται για τα υψηλότερα επίπεδα δασμών που έχουν παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1930, δηλαδή από την περίοδο του Μεσοπολέμου και της Μεγάλης Ύφεσης, όταν ο προστατευτισμός κυριαρχούσε στην παγκόσμια οικονομία.
Παράλληλα, παραμένουν αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την εμπορική πολιτική που θα ακολουθήσει στο εξής ο πρόεδρος Τραμπ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες εξετάζεται το ενδεχόμενο επιβολής δασμών στα φαρμακευτικά προϊόντα, στο πλαίσιο έρευνας για ζητήματα εθνικής ασφάλειας - μια κίνηση που θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο, καθώς ο φαρμακευτικός κλάδος κατέχει θέσει στρατηγική τόσο για την οικονομία όσο και για τη δημόσια υγεία.
Ερώτημα αποτελεί ακόμα αν θα μειωθούν οι εξωφρενικοί δασμοί ύψους 50% που έχει επιβάλει ο Τραμπ στην Ινδία, που καθιστούν τα εισαγόμενα από τη γιγαντιαία ασιατική δύναμη προϊόντα σχεδόν απρόσιτα στην εγχώρια αγορά. Την ίδια στιγμή, η Ελβετία επιχειρεί να διαπραγματευθεί μείωση των σημερινών δασμών ύψους 39% σε επίπεδα πιο κοντά στο 15% που ισχύει για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δομικές αβεβαιότητες
Πέρα από τις βραχυπρόθεσμες εξελίξεις, υπάρχουν και βαθύτερα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία. Η βιωσιμότητα της πρόσφατης δασμολογικής συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ παραμένει αβέβαιη, ενώ η στάση της Ευρώπης στο ουκρανικό ζήτημα προκαλεί ανυπομονησία στην Ουάσινγκτον και ενδέχεται να αποτελέσει νέο σημείο τριβής.
Επιπλέον, η μεγαλύτερη πηγή αβεβαιότητας αφορά την πιθανότητα το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ να ακυρώσει τους δασμούς που είχε επιβάλει η κυβέρνηση Τραμπ σε συγκεκριμένες χώρες. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή αναταραχή στις αγορές, ακόμη κι αν η αμερικανική κυβέρνηση διαθέτει εναλλακτικά νομικά εργαλεία για να επιβάλει εμπορικά μέτρα.
Η απασχόληση στις ΗΠΑ
Η πρόσφατη τοποθέτηση του προέδρου της Fed, Τζερόμ Πάουελ, στο συνέδριο του Jackson Hole, δεν είχε τον τόνο που περίμεναν οι αγορές. Παρότι αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο μελλοντικών μειώσεων επιτοκίων, ξεκαθάρισε ότι η αγορά εργασίας δεν διαθέτει «μεγάλο περιθώριο χαλάρωσης», ενώ υπογράμμισε ότι οι ανοδικοί κίνδυνοι στον πληθωρισμό παραμένουν υπαρκτοί.
Παράλληλα, τα στοιχεία για τις νέες θέσεις εργασίας εκτός αγροτικού τομέα (non-farm payrolls) εμφανίζουν σημάδια κόπωσης. Οι μετρήσεις του Μαΐου και του Ιουνίου βρέθηκαν πολύ κοντά στο μηδέν και, σύμφωνα με εκτιμήσεις, ενδέχεται να αναθεωρηθούν εκ των υστέρων προς τα κάτω. Επιπλέον, οι έρευνες τόσο μεταξύ επιχειρήσεων όσο και καταναλωτών δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη για την αγορά εργασίας παραμένει περιορισμένη.
Ένα αρνητικό αποτέλεσμα στα στοιχεία απασχόλησης θα αποτελούσε ισχυρό σοκ για τις αγορές, επισημαίνει η ING, καθώς ιστορικά τέτοιες ενδείξεις εμφανίζονται κυρίως σε περιόδους ύφεσης. Ωστόσο, θα ενίσχυε τη θέση ότι η Fed οφείλει να κινηθεί πιο γρήγορα στη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, με μειώσεις επιτοκίων όχι μόνο τον Σεπτέμβριο, αλλά και τους επόμενους μήνες, τον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο, όπως εκτιμά και ο James Knightley, επικεφαλής οικονομολόγος της ING για τις ΗΠΑ.
Εξελίξεις στη Fed
Η πιθανή απομάκρυνση του μέλους του ΔΣ της Fed Lisa Cook – παρά τα νομικά εμπόδια που υφίστανται – ανοίγει τον δρόμο για την ενίσχυση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ με νέα μέλη που φέρονται να έχουν πιο φιλοτραμπική στάση. Σε αυτό το σενάριο, οι Stephen Miran (ή ο διάδοχός του), Michelle Bowman και Christopher Waller θα μπορούσαν να διαμορφώσουν έναν ισχυρό πυρήνα υπέρ των μειώσεων επιτοκίων. Αν στο τέλος της θητείας του αποχωρήσει και ο Τζερόμ Πάουελ, τότε οι διαθέσιμες ψήφοι με αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να φτάσουν τις πέντε.
Ωστόσο, οι πέντε αυτές ψήφοι δεν επαρκούν για να διαμορφωθεί πλειοψηφία στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC), όπου απαιτούνται τουλάχιστον επτά. Ωστόσο, η δυναμική που θα δημιουργούνταν θα ήταν ιδιαίτερα ισχυρή. Επιπλέον, τον Φεβρουάριο του 2026 λήγουν οι θητείες και των 12 περιφερειακών προέδρων της Fed, οι οποίοι διορίζονται με έγκριση των κυβερνητών. Αν υπάρξουν απορρίψεις υποψηφίων σε αυτό το στάδιο, θα ανοίξει ο δρόμος για εκτεταμένες αλλαγές στη σύνθεση της Επιτροπής.
Η αγορά ομολόγων έχει ήδη προεξοφλήσει την πιθανότητα ριζικών εξελίξεων. Η καμπύλη αποδόσεων του αμερικανικού δημοσίου χρέους έχει γίνει πιο απότομη, καθώς οι επενδυτές ανησυχούν ότι χαμηλότερα επιτόκια στο παρόν θα μπορούσαν να ενισχύσουν τον πληθωρισμό στο μέλλον. Σύμφωνα με τον Padhraic Garvey, το 10ετές ομόλογο των ΗΠΑ μπορεί να κινηθεί προς το 4,5%, ενώ στην αγορά συναλλάγματος η ING προβλέπει ισοτιμία EUR/USD στο 1,20 έως το τέλος του έτους.
Όπως επισημαίνει ο James Smith, «η μάχη για την ανεξαρτησία της Fed μόλις ξεκινά» – και αυτό από μόνο του αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους αστάθμητους παράγοντες για τις αγορές το επόμενο διάστημα.
Πολιτική κρίση στη Γαλλία και ανησυχίες για την Ευρωζώνη
Στις 8 Σεπτεμβρίου αναμένεται η διεξαγωγή ψηφοφορίας για την παροχή ή μη ψήφου εμπιστοσύνης στη γαλλική κυβέρνηση, η οποία, σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις, θα οδηγήσει στην πτώση της κυβέρνησης Μπαϊρού. Η συνακόλουθη αβεβαιότητα έχει ήδη αποτυπωθεί στις αγορές ομολόγων, με το spread μεταξύ γαλλικών και γερμανικών τίτλων να διευρύνεται.
Παράλληλα, οι μνήμες από την κρίση χρέους της Ευρωζώνης την προηγούμενη δεκαετία επιστρέφουν, αν και οι συνθήκες σήμερα είναι διαφορετικές. Η Ιταλία και η Ισπανία εμφανίζονται σε σαφώς πιο υγιή δημοσιονομική θέση, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει στη διάθεσή της νέα εργαλεία, όπως το Transmission Protection Instrument (TPI), που μπορεί να λειτουργήσει ως «δίχτυ ασφαλείας» σε περίπτωση υπερβολικής πίεσης στις αγορές ομολόγων.
Ωστόσο, η ανησυχία παραμένει, καθώς οι δημοσιονομικές ανισορροπίες και η ανάγκη για σημαντικές αμυντικές δαπάνες στα κράτη-μέλη, στο πλαίσιο των δεσμεύσεων έναντι του ΝΑΤΟ, θα συνεχίσουν να πιέζουν τους προϋπολογισμούς. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη και αν ο κίνδυνος μιας νέας μεγάλης κρίσης χρέους παραμένει χαμηλός, οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στη Γαλλία θα αποτελέσουν σημαντικό τεστ αντοχής για την Ευρωζώνη τους επόμενους μήνες.
Πιθανή αύξηση επιτοκίων από την ΕΚΤ το 2026
Τα πιο πρόσφατα πρακτικά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) δείχνουν έναν ελαφρώς πιο «χαλαρό» τόνο στη νομισματική πολιτική, με την προοπτική για νέες μειώσεις επιτοκίων να παραμένει στο τραπέζι. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Carsten Brzeski, επικεφαλής οικονομολόγο της ING, η συζήτηση για μειώσεις πλησιάζει στο τέλος της. Ήδη, η προσοχή στρέφεται στο ενδεχόμενο μιας αύξησης επιτοκίων το 2026.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη μεταστροφή θα μπορούσε να παίξει η Γερμανία, η οποία ετοιμάζει ένα νέο πακέτο δημοσιονομικής τόνωσης. Εάν τα μέτρα αυτά αποδώσουν γρηγορότερα από το αναμενόμενο, μπορεί να ενισχύσουν την οικονομική δραστηριότητα της χώρας και κατ’ επέκταση της Ευρωζώνης. Σε αυτό το σενάριο, οι αγορές ίσως αρχίσουν ήδη από το φθινόπωρο του 2025 να προεξοφλούν αυξήσεις επιτοκίων, σε ένα περιβάλλον όπου σήμερα η συζήτηση περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη χαλάρωση.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
