Τρεις προβληματισμούς που σχετίζονται με τη διαμόρφωση του ύψους των επιτοκίων και τέσσερις προτάσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της λειτουργίας του ανταγωνισμού στην αγορά στην αγορά τραπεζικών καταθέσεων και, κατ’ επέκταση, στη στήριξη της αποταμίευσης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας καταθέτει η Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) μέσω της ενδιάμεσης έκθεσης κλαδικής έρευνας για τις τραπεζικές καταθέσεις.
Η έρευνα ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2024 και η Επιτροπή καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη να καταθέσουν μέχρι τις 16 Φεβρουαρίου 2026 τα υπομνήματα τους ή/και να συμμετάσχουν σε τηλεδιαβούλευση, που θα διεξαχθούν τον εντός του ίδιου μήνα, ώστε στην συνέχεια να καταρτιστεί η τελική έκθεση.
Οι προτάσεις
Ειδικότερα, η Επιτροπή Ανταγωνισμού προτείνει:
Ενίσχυση ανταγωνισμού μέσω νέων εισόδων και επεκτάσεων (π.χ. Attica/Credia Bank, συνεταιριστικές τράπεζες, Viva Bank), με στόχο την πίεση για καλύτερα επιτόκια. Όπως διαπιστώνεται, η υψηλή συγκέντρωση του κλάδου (αλλά και η πλεοναζουσα ρευστότητα) έχει οδηγήσεις σε περιορισμένη μετακύλιση της αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ στα επιτόκια καταθέσεων. Οι ελληνικές συστημικές τράπεζες εκτιμάται ότι δεν προχώρησαν σε ουσιώδη ενσωμάτωση των εν λόγω αυξήσεων στα προσφερόμενα επιτόκια ούτε των αποταμιευτικών (με περιορισμούς) αλλά ούτε και των προθεσμιακών καταθέσεων.
«Η απραξία αυτή από πλευράς πιστωτικών ιδρυμάτων ενδέχεται να περιοριστεί με την εμφάνιση ικανού αριθμού ανταγωνιστών στην αγορά, οι οποίοι, προκειμένου να αντλήσουν από την καταθετική βάση ικανοποιητικό ύψος κεφαλαίων, θα προσφέρουν καλύτερα επιτόκια, ωθώντας και τις συστημικές τράπεζες σε αντίστοιχες ενέργειες, προκειμένου να διακρατήσουν καταθέσεις ώστε να μην επηρεαστεί αρνητικά η ρευστότητά τους. Παραδείγματα από πρόσφατη σχετική δραστηριότητα είναι η απορρόφηση της Παγκρήτιας Τράπεζας από την Attica Bank το Σεπτέμβριο του 2024, σχήμα το οποίο ενδεχομένως θα λειτουργήσει ουσιωδώς ανταγωνιστικά προς τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, αποτελώντας τον πέμπτο πόλο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, ειδικά μετά την ολοκλήρωση της εξαγοράς της HSBC Μάλτας από την Attica Bank (πλέον Credia Bank). Παράλληλα, σύμφωνα με δημοσιεύματα, τρεις (από τις τέσσερις) συνεταιριστικές τράπεζες επιδιώκουν την επέκταση των δραστηριοτήτων τους, έχοντας καταθέσει στην ΤτΕ αιτήσεις για χορήγηση άδειας πανελλήνιας λειτουργίας. Επίσης, σύμφωνα με δημοσιεύματα, εντός του 2025, η Viva Bank ανακοίνωσε την είσοδό της στην αγορά καταθέσεων για επιχειρήσεις, λειτουργία στην οποία ήδη δραστηριοποιείται με ανταγωνιστικό, όπως η ίδια δηλώνει, επιτόκιο. Ομοίως και η Aegean Baltic, επίσης σύμφωνα με δημοσιεύματα, σχεδιάζει να επεκταθεί στην επιχειρηματική πίστη.
Η Revolut δεν προσφέρει έντοκους καταθετικούς λογαριασμούς στην Ελλάδα, όπως άλλωστε και σε αρκετές άλλες χώρες, αλλά αντιθέτως ευέλικτα κεφάλαια (flexible cash funds), τα οποία είναι επενδυτικά προϊόντα και, σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, εξετάζει την δημιουργία καταστήματος στην Ελλάδα αλλά και, κυρίως, την εισαγωγή αποταμιευτικών προϊόντων.
Σε ότι αφορά την ελληνική neobank Snappi, που προσφέρει επιτόκιο 3% για ποσά έως 1000 ευρώ, αποτελεί θυγατρική του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς (κατά ποσοστό ανώτερο του 60% σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας για την χρήση 2024), γεγονός που δεν την καθιστά νέο πάροχο από άποψη δικαίου του ανταγωνισμού, αλλά νέα δραστηριότητα της Τράπεζας Πειραιώς.
- Δημιουργία κρατικών αποταμιευτικών λογαριασμών τύπου Livret A/LEP (γαλλικό μοντέλο), με κρατικά καθοριζόμενο επιτόκιο, ως συμπληρωματικό εργαλείο χρηματοδότησης του κρατικού προϋπολογισμού και ενίσχυσης αποδόσεων για μικροκαταθέτες, με την επιφύλαξη αξιολόγησης της δυνατότητας εφαρμογής και της σχετικής δημοσιονομικής αποτελεσματικότητας.
- Ανάπτυξη γνήσιων αποταμιευτικών προϊόντων (π.χ. fidelity premium όπως στο Βέλγιο), που επιβραβεύουν τη διακράτηση κεφαλαίων με προνομιακό επιτόκιο, προσφέροντας ισορροπία μεταξύ απόδοσης και ευελιξίας έναντι της ισχύουσας κατάστασης.
- Αύξηση κινητικότητας καταθετών με καλύτερη ενημέρωση και σύγκριση επιτοκίων (δημοσιεύσεις ΤτΕ, ιστοσελίδες σύγκρισης), απλοποίηση/προώθηση της «αλλαγής παρόχου», πιθανή επέκτασή της σε επιχειρήσεις και μακροπρόθεσμα διερεύνηση φορητότητας αριθμού λογαριασμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ολιγοπώλιο
Η Ε.Α στην ενδιάμεση έκθεση διαπιστώνει την ολιγοπωλιακή δομή της αγοράς και των υψηλών εμποδίων εισόδου (λόγω κανονιστικών και εποπτικών απαιτήσεων), υπερβάλλουσα ρευστότητα των τραπεζών καθώς και άλλες παραμέτρους, που ενδέχεται να στερούν από τις τράπεζες «το κίνητρο να ενσωματώνουν πληρέστερα και ταχύτερα τυχόν αυξήσεις των επιτοκίων πολιτικής της ΕΚΤ».
Ειδικότερα, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα χαρακτηρίζεται από επαρκή επίπεδα ρευστότητας, όπως προκύπτει από την εξέταση των σχετικών δεικτών.
Το 2024 ο δείκτης κάλυψης ρευστότητας (LCR) των συστημικών τραπεζών διαμορφώθηκε στο 218,3% (198,7% το 2021), υπερδιπλάσιος της υποχρεωτικής εποπτικής απαίτησης (100%) και έναντι 158,01% στην ευρωζώνη. Ο δείκτης Καθαρής Σταθερής Χρηματοδότησης (NSFR) αυξήθηκε στο 138,5% (123,7% το 2021), ενώ παρατηρήθηκε αύξηση στον δείκτη Δάνεια προς Καταθέσεις (L/D) στο 60,6% (χαμηλότερος κατά 40 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο της ευρωζώνης που είναι στο 100,43%).
«Σύμφωνα με σχετική βιβλιογραφία, η συσσώρευση πλεονάζουσας ρευστότητας από τις τράπεζες μειώνει τη ζήτηση για καταθέσεις και κατά συνέπεια επηρεάζει αρνητικά τα επιτόκια καταθέσεων. Ο λόγος είναι ότι, υπό συνθήκες πλεονάζουσας ρευστότητας, οι τράπεζες έχουν επαρκή κεφάλαια, με αποτέλεσμα να μην έχουν κίνητρο να προσφέρουν ανταγωνιστικά επιτόκια προκειμένου να συγκεντρώσουν επιπλέον καταθέσεις», αναφέρεται στην έκθεση.
Η Επιτροπή όμως διαπιστώνει και την αδράνεια των καταναλωτών ως την αναζήτηση και ενδεχόμενη αλλαγή παρόχου (τράπεζας) – σε γενικές γραμμές η πληροφόρηση για τους όρους και τα επιτόκια των καταθετικών προϊόντων είναι εύκολα διαθέσιμη, σημειώνει η Ε.Α – η οποία μπορεί να εδραιώσει την ίδια ολιγοπωλιακή δομή της αγοράς.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, η μετακίνηση ενός καταθέτη σε άλλη τράπεζα δεν ενέχει οικονομική επιβάρυνση. Το κλείσιμο και το άνοιγμα λογαριασμού δεν έχει χρέωση, η διατραπεζική εκτέλεση εμβάσματος έχει ανώτατο όριο 0,50 ευρώ για το εξερχόμενο και 0,50 ευρώ για το εισερχόμενο έμβασμα και η διαδικασία εκτελείται αυθημερόν ή την επόμενη εργάσιμη. Σε κάποια προϊόντα καταθέσεων, ενδεχομένως να υπάρχει κόστος μετακίνησης, όπως για παράδειγμα στις προθεσμιακές υπό την μορφή πέναλτι ή απώλειας τόκων λόγω πρόωρης αποχώρησης ή ακόμα και στις καταθέσεις πρώτης ζήτησης, αν η μετάβαση σε άλλο πάροχο συνεπάγεται μεταξύ άλλων ενημέρωση και επικαιροποίηση πάγιων εντολών, εξερχομένων (πχ πληρωμές λογαριασμών) ή εισερχόμενων (πχ μισθοδοσία).
«Ανεξαρτήτως του τύπου του λογαριασμού αλλά ιδίως ως προς τις προθεσμιακές καταθέσεις, ένας εκ των πλέον σημαντικών παραγόντων που οδηγούν σε χαμηλή κινητικότητα, σύμφωνα με πληθώρα σχετικών μελετών, είναι η αδράνεια των καταναλωτών στο να διερευνήσουν τις επιλογές που έχουν, να λάβουν αποφάσεις και να προχωρήσουν στις απαιτούμενες ενέργειες», υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Η έρευνα καταναλωτών
Ενδιαφέρον έχουν τα ευρήματα της έρευνας καταναλωτών. Ως προς τους λογαριασμούς πρώτης ζήτησης προκύπτει ότι η αποκλειστική συνεργασία των καταθετών με ένα και μόνο πιστωτικό ίδρυμα δεν αποτελεί ιδιαίτερα συνήθη πρακτική. Ειδικότερα:
· Το 69% των ιδιωτών και το 59% των επιχειρήσεις διατηρούν λογαριασμό όψεως/τρεχούμενο ή/και ταμιευτηρίου σε δύο ή και περισσότερες τράπεζες.
· Κυρίαρχη είναι η τάση μεταξύ των καταθετών να αντιμετωπίζουν τη μια εκ των συνεργαζόμενων τραπεζών ως κύριας/βασική: μόλις το 8% (ιδιώτες και επιχειρήσεις) δήλωσε ότι δεν θεωρεί καποια από τις τράπεζες που συνεργάζεται ως βασική.
· Το 56% των ιδιωτών και το 37% των επιχειρήσεων διατηρεί περισσότερους από έναν καταθετικό λογαριασμό στο ίδιο πιστωτικό ίδρυμα, ανεξαρτήτως του αν αποτελεί τη μοναδική ή την κύρια τράπεζα.
Σε ότι αφορά τη μεταστροφή των καταναλωτών προς νέες συνεργασίες με άλλα πιστωτικά ιδρύματα, είναι σχετικά περιορισμένη τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα:
· Η τελευταία φορά που το 66% των ιδιωτών και το 57% των επιχειρήσεων άνοιξε λογαριασμό σε τράπεζα που δεν συνεργαζόταν προηγουμένων ήταν πάνω από 5 χρόνια.
· Το 80% των ιδιωτών και το 84% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι κατά την τελευταία διετία δεν αναζήτησε πληροφορίες για πιθανή μεταφορά μέρους ή του συνόλου των χρημάτων τους σε άλλη τράπεζα.
· Οι ιδιώτες θα τεξέταζαν το ενδεχόμενο άλλης τράπεζας αν το επιτόκιο της υφιστάμενης τράπεζας ήταν σημαντικά χαμηλότερο (43%), αν θεωρούσαν πιο ασφαλή και σταθερή την άλλη τράπεζα (38%) και αν δεν υπήρχε πλέον κοντά τους φυσικό κατάστημα της παρούσας τράπεζας (33%). Για το 23% η αλλαγή θα ήταν πιθανή λόγω αρνητικής δημοσιότητας της τράπεζας τους ή αν η εφαρμογή mobile banking σε ήταν φιλική για τον χρήστη. Από την πλευρά των επιχειρήσεων, σχεδόν 4 στις 10 θα άνοιγαν νέο λογαριασμό σε άλλη τράπεζα εάν δεν είχαν πλέον κοντά τους το υποκατάστημα της υφιστάμενης τράπεζάς τους. Παρόμοιο ποσοστό θα εξέταζε το ενδεχόμενο εάν το επιτόκιο που προσφέρει η υφιστάμενη τράπεζα ήταν αισθητά χαμηλότερο από άλλες. Μία στις 3 επιχειρήσεις θα προχωρούσε σε αλλαγή εάν θεωρούσε ότι μια άλλη τράπεζα είναι σαφώς πιο ασφαλής ή σταθερή, ενώ μία στις τέσσερεις δηλώνει ότι η ποιότητα της εφαρμογής mobile banking αποτελεί καθοριστικό παράγοντα.
Το κυριότερο κίνητρο για τους ιδιώτες που άνοιξαν νέο λογαριασμό σε νέα τράπεζα την τελευταία πενταετία ήταν σε ποσοστό 28%, η δυνατότητα που προσέφερε η νέα τράπεζα να καλύψει όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες που χρειάζονται οι καταθέτες. Ακολουθούν το γεγονός ότι ήδη διατηρούσαν άλλα προϊόντα σε αυτήν την τράπεζα (21%), η προσδοκία καλύτερης εξυπηρέτησης (19%), ενώ 18% ανέφερε τη διαθεσιμότητα καλύτερης εφαρμογής mobile ή internet banking. Το καλύτερο επιτόκιο αναδείχθηκε μόλις από το 12% των ερωτηθέντων, γεγονός αναμενόμενο, ενόψει των, ούτως ή άλλως, χαμηλών επιτοκίων που προσφέρουν οι συγκεκριμένες κατηγορίες καταθέσεων.
Σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις, 4 στις 10 ανέφεραν ότι η συγκεκριμένη τράπεζα παρείχε όλες τις υπηρεσίες που απαιτούσε η επιχείρησή τους, ενώ περίπου 30% επικαλέστηκε την ύπαρξη καλύτερης εφαρμογής mobile/internet banking και το επιτόκιο φαίνεται να διαδραματίζει ρόλο για 1 στις 5 επιχειρήσεις.
Οι προθεσμιακές καταθέσεις
Αναφορικά με προθεσμιακές καταθέσεις, από το σύνολο των ερωτηθέντων μόνο το 11% των ιδιωτών και το 8% των επιχειρήσεων διαθέτει κατά τον χρόνο της έρευνας προθεσμιακή κατάθεση, ενώ αντίστοιχα είναι τα ποσοστά και για την τελευταία πενταετία (11% και 6% αντίστοιχα). Βασικότερος λόγος για τους ιδιώτες αναδεικνύεται η ανεπάρκεια κεφαλαίων (42%) και η έλλειψη ενδιαφέροντος για τα συγκεκριμένα προϊόντα από τις επιχειρήσεις (42%).
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
