Η χθεσινή εξαγγελία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για τη δημιουργία δύο μεγάλων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων, στο Ιόνιο και στις Νότιες Κυκλάδες, δεν είναι απλώς μια περιβαλλοντική πρωτοβουλία, παρά τις περί του αντιθέτου κυβερνητικές διαβεβαιώσεις. Αποτελεί μια σαφώς στοχευμένη γεωπολιτική κίνηση, με υψηλό συμβολισμό και ακόμα μεγαλύτερη πρακτική σημασία, σε ένα τοπίο αυξημένης έντασης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Αν και η επίσημη ρητορική της κυβέρνησης επιμένει στη «φύση» της πρωτοβουλίας (προστασία της βιοποικιλότητας, επιτήρηση θαλάσσιων οικοσυστημάτων, κάλυψη των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της Ελλάδας), ωστόσο ο γεωπολιτικός πυρήνας της απόφασης είναι αδιαμφισβήτητος.
Σαφές μήνυμα κυριαρχίας
Η δημιουργία των πάρκων σε ελληνικά χωρικά ύδατα, ιδίως σε περιοχές του Νότιου Αιγαίου που γειτνιάζουν με ζώνες ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας, στέλνει ένα σαφές μήνυμα κυριαρχίας. Μέσω ενός πλαισίου που είναι απόλυτα συμβατό με το Διεθνές Δίκαιο, η Ελλάδα ουσιαστικά οριοθετεί, κατοχυρώνει και ενεργοποιεί δικαιώματα εντός της θαλάσσιας επικράτειάς της, σε περιοχές όπου η Άγκυρα αμφισβητεί, ή επιδιώκει να αμφισβητήσει, τη διεθνή νομιμότητα και την εθνική μας κυριαρχία.
Το γεγονός ότι η κίνηση συνοδεύτηκε από διεθνή γνωστοποίηση, ενεργοποίηση μέτρων εποπτείας και αυστηρό πλαίσιο διαχείρισης, ενισχύει περαιτέρω την εικόνα μιας ενεργού και με αυτοπεποίθηση ελληνικής παρουσίας στη θάλασσα.
Η τουρκική αντίδραση και οι «γκρίζες ζώνες»
Η ενόχληση της Άγκυρας ήταν άμεση και χαρακτηριστική. Με δηλώσεις περί «μονομερών ενεργειών» και απειλές για δημιουργία τουρκικών θαλάσσιων πάρκων, η γείτων δεν επιδιώκει να αμφισβητήσει το περιβαλλοντικό περιεχόμενο, αλλά τη γεωπολιτική σημασία της πράξης.
Η τουρκική ρητορική περί «γκρίζων ζωνών» επανέρχεται, αυτή τη φορά σε νέο περιτύλιγμα και επιδιώκει να καταστήσει σαφές ότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να αφήσει αναπάντητες κινήσεις που κατοχυρώνουν στην πράξη τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε ακαριαία, διαμηνύοντας ότι η πρωτοβουλία αφορά αποκλειστικά την ελληνική επικράτεια, δεν δημιουργεί τετελεσμένα σε βάρος τρίτων και δεν υπόκειται σε διαπραγμάτευση. Πρόκειται για σπάνια ρηματική καθαρότητα από ελληνικής πλευράς, που για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει ότι το περιβάλλον γίνεται εργαλείο διπλωματίας.
Περιοχές στρατηγικής σημασίας
Το πάρκο του Ιονίου εκτείνεται από την Κέρκυρα έως τη Ζάκυνθο, ενώ το επίμαχο πάρκο των Νοτίων Κυκλάδων αγκαλιάζει νευραλγικά περάσματα μεταξύ Μήλου, Σαντορίνης και Αμοργού, δηλαδή αφορά σε περιοχές που γειτνιάζουν με ζώνες στρατηγικού ενδιαφέροντος για τη ναυσιπλοΐα, την αλιεία, αλλά και πιθανές μελλοντικές ενεργειακές έρευνες.
Μέσω αυτής της «πράσινης ασπίδας», η Ελλάδα προβάλλει και ασκεί παρουσία σε περιοχές όπου, στο πρόσφατο παρελθόν, η Τουρκία επιχείρησε να αποστείλει ερευνητικά πλοία ή να ενεργοποιήσει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η μετατροπή αυτών των περιοχών σε οριοθετημένες περιβαλλοντικές ζώνες, με αυστηρή επιτήρηση και ρυθμίσεις, αποστέλλει ένα ισχυρό μήνυμα: η Ελλάδα δεν εγκαταλείπει τον έλεγχο των ζωτικών της περασμάτων και δεν επιτρέπει ούτε στην Τουρκία, ούτε σε οποιονδήποτε άλλο να δημιουργήσει τετελεσμένα.
Διπλό όφελος: διεθνές κύρος και εσωτερικό αφήγημα
Παράλληλα, η πρωτοβουλία εύλογα παρουσιάζεται και ως βήμα ενίσχυσης της διεθνούς εικόνας της Ελλάδας: μια χώρα που προστατεύει το φυσικό της περιβάλλον και τηρεί τις δεσμεύσεις της εντός της ΕΕ, λειτουργώντας ως πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης στη Μεσόγειο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι με την εξαγγελία αυτή η Ελλάδα καλύπτει το 32% των θαλάσσιων περιοχών της με ειδικά καθεστώτα προστασίας, υπερκαλύπτοντας τους στόχους της ΕΕ για το 2030. Στο εσωτερικό μέτωπο, η κυβέρνηση προβάλλει το αφήγημα της «σύγχρονης πατριωτικής διαχείρισης»: κυριαρχία χωρίς εθνικιστικές εξάρσεις, αλλά με αποτελεσματικές πράξεις.
Πιθανά ρίσκα και προκλήσεις
Παρ’ όλα αυτά, η πολιτική αυτή δεν είναι χωρίς ρίσκα:
- Η Τουρκία ενδέχεται να απαντήσει με κλιμάκωση, ακόμη και με στοχευμένες ρητορικές ή ναυτικές κινήσεις
- Οποιαδήποτε οπισθοχώρηση ή διαρροή στην εφαρμογή των μέτρων επιτήρησης θα εκληφθεί ως αδυναμία και
- Η ελληνική πλευρά οφείλει να εξασφαλίσει τη στήριξη της κοινωνίας και των επαγγελματικών ομάδων (π.χ. αλιείς) ώστε η πρωτοβουλία να μην απονομιμοποιηθεί εσωτερικά.
Ασκώντας κυριαρχία με πράσινα εργαλεία
Η δημιουργία των δύο Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων εντάσσεται σε μια στρατηγική επιλογή: η εθνική κυριαρχία μπορεί να ασκείται όχι μόνο με πολεμικά μέσα, αλλά και με επιστημονική, οικολογική και διοικητική αρτιότητα.
Η πράξη είναι ειρηνική, νομότυπη, περιβαλλοντικά συμβατή και πολιτικά μελετημένη. Όμως είναι, και έτσι πρέπει να ιδωθεί, και στρατηγικός καθρέφτης της ελληνικής γεωπολιτικής ταυτότητας.
Η επιτυχία αυτής της στρατηγικής θα φανεί όχι μόνο από την προστασία της θαλάσσιας ζωής, αλλά και από το πώς θα καταφέρει η Ελλάδα να διατηρήσει αυτό το στέρεο γεωπολιτικό αποτύπωμα σε μια θάλασσα όπου τα συμφέροντα συγκρούονται διαρκώς και η ισχύς εκφράζεται με ολοένα πιο σύνθετους τρόπους.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
