Η επικείμενη συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, έρχεται σε μια συγκυρία όπου οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε μια ιδιότυπη «νηνεμία». Μετά από μακρά περίοδο εντάσεων και θερμών επεισοδίων, το 2025 βρίσκει Αθήνα και Άγκυρα σε μια φάση ελεγχόμενης αποκλιμάκωσης, όμως με αστερίσκους.
Κι αυτό, γιατί κάτω από την επιφάνεια αυτής της ηρεμίας, παραμένουν άλυτες οι θεμελιώδεις διαφορές και οι στρατηγικοί υπολογισμοί, που καθιστούν κάθε συνάντηση υψηλού επιπέδου κρίσιμη για την πορεία των δύο χωρών και την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Γενική Συνέλευση ΟΗΕ
Η φετινή Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ διεξάγεται σε ένα περιβάλλον διεθνούς ρευστότητας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί με νέα κλιμάκωση στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή μετά τις εξελίξεις στο Παλαιστινιακό κρατά σε εγρήγορση όλες τις μεγάλες δυνάμεις.
Μέσα σε αυτό το γεωπολιτικό πλαίσιο, Αθήνα και Άγκυρα πρέπει να αποδείξουν ότι μπορούν να συνυπάρξουν, αποφεύγοντας να μετατραπούν εκ νέου σε πηγή μιας ακόμα αποσταθεροποίησης.
Η Ελλάδα προσέρχεται στη Νέα Υόρκη κρατώντας το «χαρτί» της ενεργειακής συνεργασίας με αμερικανικούς κολοσσούς όπως η Chevron και η ExxonMobil. Η παρουσία αυτών των εταιρειών στην ελληνική ΑΟΖ εκλαμβάνεται ως έμμεση αναγνώριση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας και ως ασπίδα απέναντι στις τουρκικές αμφισβητήσεις.
Από την άλλη, η Τουρκία, παρότι παραμένει εγκλωβισμένη στο casus belli για τα 12 ναυτικά μίλια και στη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας», αποφεύγει να προκαλέσει μετωπική κρίση με την Αθήνα, καθώς δίνει προτεραιότητα στην εσωτερική πολιτική της σταθερότητα και στη διατήρηση της εύθραυστης σχέσης της με τις ΗΠΑ.
Συνάντηση Μητσοτάκη– Ερντογάν
Η ατζέντα της συνάντησης Μητσοτάκη– Ερντογάν είναι βεβαρημένη με ζητήματα που αφορούν τόσο τις διμερείς σχέσεις όσο και τις περιφερειακές ισορροπίες:
Πρώτο και πιο σημαντικό για την Ελλάδα, είναι το casus belli: Ο Έλληνας πρωθυπουργός έχει καταστήσει σαφές ότι χωρίς την άρση της απειλής πολέμου από την Τουρκία, δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος. Το μήνυμα αυτό ενισχύεται από τη διασύνδεσή του με την προοπτική συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η Αθήνα διαθέτει δικαίωμα βέτο.
Δεύτερο μέτωπο, η ΑΟΖ και οι υδρογονάνθρακες: Η παρουσία της Chevron και της ExxonMobil στις έρευνες νοτίως της Κρήτης, αλλά και το ενεργειακό καλώδιο GSI που θα συνδέσει Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ, δημιουργούν νέες ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία έχει επιχειρήσει να παρεμποδίσει έργα αυτού του τύπου, επικαλούμενη το ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά βρίσκεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα της διεθνούς νομιμότητας και της εμπλοκής αμερικανικών συμφερόντων.
Τρίτο μέτωπο, είναι η κλυδωνιζόμενη διεθνής σκηνή: Αθήνα και Άγκυρα τοποθετούνται διαφορετικά σε καίρια διεθνή ζητήματα, όπως το Παλαιστινιακό και η στάση έναντι της Ρωσίας. Ωστόσο, η συνάντηση προσφέρει την ευκαιρία για μια στοιχειώδη συνεννόηση, ώστε να αποφευχθούν περιττές τριβές που θα μπορούσαν να δυσχεράνουν τις σχέσεις τους με τις μεγάλες δυνάμεις.
Διαχρονικό δίλημμα Ελλάδος
Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με το διαχρονικό της δίλημμα: να επιμείνει αποκλειστικά στην παραπομπή της μίας διαφοράς (οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών) στη Χάγη, ή να αποδεχθεί ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να εγείρει νέες αξιώσεις που δεν μπορεί να αγνοήσει;
Η ακινησία, όπως τονίζουν αρκετοί αναλυτές, δεν είναι στρατηγική. Είναι μια παθητική στάση που λειτουργεί υπέρ της Άγκυρας, η οποία μεθοδικά δημιουργεί νέα τετελεσμένα (γκρίζες ζώνες, έρευνες, τουρκολιβυκό μνημόνιο).
Για την Τουρκία, το δίλημμα είναι εξίσου έντονο. Η επιλογή της να αποφύγει τον εγκλωβισμό στο Διεθνές Δικαστήριο σημαίνει ότι θα συνεχίσει να επενδύει στη «δύναμη». Όμως αυτή η στρατηγική έχει κόστος, ειδικά όταν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. αρχίζουν να συνδέουν την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής με τη σταθερότητα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Η Ουάσινγκτον βλέπει την Ελλάδα ως κόμβο ενεργειακής ασφάλειας και ως αξιόπιστο εταίρο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η επένδυση της Chevron νοτιοδυτικά της Κρήτης δεν είναι απλώς οικονομική, αλλά έχει κατεξοχήν στρατηγικό χαρακτήρα, καθώς υπονομεύει τη βάση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Η Ενωμένη Ευρώπη από την πλευρά της, έχει κάθε λόγο να στηρίξει την Ελλάδα, αφού η διαφοροποίηση από το ρωσικό φυσικό αέριο περνά μέσα από τη σταθερότητα στην περιοχή.
Η Τουρκία, αν και απαραίτητη για το ΝΑΤΟ και κρίσιμη στη Μέση Ανατολή, δεν μπορεί πλέον να αγνοεί ότι οι σχέσεις της με τη Δύση εξαρτώνται και από την εξομάλυνση με την Αθήνα.
Η συνάντηση Μητσοτάκη– Ερντογάν δεν αναμένεται, όπως είναι προφανές, να λύσει τα ελληνοτουρκικά. Μπορεί όμως να λειτουργήσει ως «βαρόμετρο» για το αν οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν στην πορεία της ελεγχόμενης αποκλιμάκωσης ή αν θα επιστρέψουν σε μια νέα φάση επικίνδυνης όξυνσης. Η πιθανή σύγκλιση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας αποτελεί ένδειξη προθέσεων, αλλά όχι κι εγγύηση συνέχισης των «ήρεμων νερών».
Η μεγάλη εικόνα είναι ότι η Ελλάδα έχει ενισχύσει την διεθνή της θέση, ενώ η Τουρκία, αν και ισχυρή στρατιωτικά, αντιμετωπίζει πιέσεις εσωτερικές και διεθνείς. Η ισορροπία ανάμεσα σε αποτροπή και διάλογο θα καθορίσει το μέλλον.
Η Νέα Υόρκη θα δώσει ένα στίγμα: Αν Αθήνα και Άγκυρα μπορούν να διατηρήσουν ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου η σταθερότητα είναι σπάνιο αγαθό. Για την Ελλάδα, το ζητούμενο είναι να κεφαλαιοποιήσει τη νέα γεωπολιτική της θέση, χωρίς να παγιδευτεί σε παρατεταμένη αδράνεια. Για την Τουρκία, το στοίχημα είναι αν θα συνεχίσει στον δρόμο των αναθεωρητικών αξιώσεων ή αν θα επιλέξει τη συνεργασία.
Η συνάντηση Μητσοτάκη– Ερντογάν θα είναι ένα ακόμη επεισόδιο σε μια μακρά ιστορία αντιπαλότητας και αλληλεξάρτησης. Όμως, κάθε τέτοιο επεισόδιο έχει τη δύναμη να καθορίσει το πλαίσιο για τα επόμενα χρόνια και να δείξει αν η Ανατολική Μεσόγειος θα παραμείνει πεδίο σύγκρουσης ή θα μπορέσει να εξελιχθεί σε χώρο συνεργασίας. Γι αυτό και η προσεχής συνάντηση κορυφής, προετοιμάζεται μεθοδικά και στις δυο πλευρές του Αιγαίου.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
