Μια παρτίδα σκάκι αξιώσεων, με διπλωματικές, πολιτικές, επικοινωνιακές, νομικές και προσωπικές πτυχές παίχτηκε την τελευταία εβδομάδα με κεντρικά πρόσωπα τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο, τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη.

Όπως είναι γνωστό, όλα ξεκίνησαν όταν το πρωί της περασμένης Τρίτης η Αθήνα είδε στις φωτογραφίες των εγκαινίων του «Σπιτιού της Τουρκίας» στη Νέα Υόρκη, που έγιναν από τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, να συμμετέχει τόσο ο ηγέτης του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους Ερσίν Τατάρ, όσο και ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος. Μάλιστα, το πρωί της Τρίτης είχε ήδη αρχίσει να διογκώνεται η αντίδραση στη συμμετοχή του ανώτατου ηγέτη των Ορθοδόξων της Αμερικής σε μια εκδήλωση, στην οποία μετείχε και ο Τατάρ. Τα επιχειρήματα ήταν ότι με τη παρουσία του ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής «αναγνωρίζει» τον Τατάρ, ενώ παραδοσιακά όπου παρουσιάζεται ο δήθεν πρόεδρος των Τουρκοκυπρίων, η ελλαδική και κυπριακή πολιτική ηγεσία απέχει.

Η έκπληξη και η σύγχυση

Την έκπληξη της Αθήνας μετέτρεψε σε προσωρινή σύγχυση η εξαιρετικά οξεία αντίδραση της Λευκωσίας. Σε πρώτο χρόνο ο πρόεδρος Αναστασιάδης ακύρωσε την προγραμματισμένη συνάντησή του στη Νέα Υόρκη με τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο. Όσοι διαμόρφωσαν την κατάσταση έντασης διατύπωναν ως επιχειρήματα ότι ο προκαθήμενος της Αρχιεπισκοπής Αμερικής έκανε πολλαπλή ζημιά: Πρώτον, ουσιαστικά «νομιμοποίησε» την παρουσία του Ερσίν Τατάρ. Δεύτερον διευκόλυνε το παρασκήνιο που βρίσκεται σε εξέλιξη σε Ουάσιγκτον, Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Άγκυρα για την αντικατάσταση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ που υποδεικνύουν λύση του Κυπριακού εντός των ορίων της διζωνικής- δικοινοτικής Ομοσπονδίας, με άλλα νεότερα που θα κάνουν λόγο και για συνομοσπονδία, ώστε η Τουρκία στη συνέχεια να εμφανιστεί, δήθεν, ότι «συναινεί» στα ψηφίσματα αυτά και «υπαναχωρεί» από τη λύση των δυο κρατών σε αυτή της συνομοσπονδίας, που όμως στην πράξη οδηγεί στα ίδια αποτελέσματα. Τρίτον, οι ίδιοι κύκλοι που επικρίνουν τη συμμετοχή του Ελπιδοφόρου στη συγκεκριμένη εκδήλωση θυμίζουν την «εξαιρετικά χλιαρή», όπως τη χαρακτηρίζουν, στάση του στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τζαμί, ενώ προβάλλουν την πλήρη αναντιστοιχία της παρουσίας Ελπιδοφόρου στη εκδήλωση με το κοινό αίσθημα του ποιμνίου του, δηλαδή της ελλαδικής και κυπριακής Ομογένειας στη βόρεια Αμερική.

Κύκλοι που πρόσκεινται στον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο έλεγαν για αυτές τις μομφές: Για την πρώτη, ότι παρών στην εκδήλωση ήταν και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος μάλιστα για πολλοστή φορά είχε προγραμματίσει κοινή συνάντησή του με τους κ.κ. Αναστασιάδη και Τατάρ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο Κύπριος πρόεδρος αναγνωρίζει τον «ηγέτη» των Κατεχομένων ως πρόεδρο κράτους. Για το δεύτερο, αρνούνται ότι ο Ιεράρχης διευκόλυνε με την παρουσία του τέτοιου είδους μεθοδεύσεις, ενώ τα υπόλοιπα τα χαρακτήριζαν «προσωπικές επιθέσεις χωρίς υπόβαθρο».

Ο αιφνιδιασμός της Αθήνας

Η πραγματικότητα, πάντως, δεν αλλάζει: Η Αθήνα αιφνιδιάστηκε και, μετά την τηλεφωνική επικοινωνία το πρωί της Τρίτης μεταξύ Μητσοτάκη- Αναστασιάδη, αποφασίστηκε να εκφράσει δημόσια τη δυσφορία της ελληνικής κυβέρνησης ο εκπρόσωπός της, Γιάννης Οικονόμου. Ωστόσο, η Αθήνα δεν «έκλεισε τις πόρτες» στον κ. Ελπιδοφόρο, όπως έκανε η Λευκωσία, κυρίως διότι οι προσωπικές σχέσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής είναι σε πολύ καλό σημείο, σε αντίθεση με την προβληματική προσωπική σχέση του προκαθημένου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής με τον Νίκο Αναστασιάδη. Έτσι, ο Έλληνας πρωθυπουργός επικοινώνησε με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής και του διεμήνυσε ότι συνάντηση μεταξύ τους δε θα γίνει, πάντως θα συναντηθούν στην ξενάγηση στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου, στη Νέα Υόρκη.

Από την πλευρά του κ. Ελπιδοφόρου, όμως, άρχισαν να εκπέμπονται, μέσω κύκλων, δικαιολογίες όπως ότι ο Αρχιεπίσκοπος δεν γνώριζε την παρουσία του Τατάρ στην εκδήλωση (πράγμα που το διπλωματικό πρωτόκολλο το αποκλείει) και να επιχειρείται η ενοχοποίηση ακραίων κύκλων με εθνικιστικά χαρακτηριστικά, που τον συκοφαντούν στην προσπάθειά τους να τον πλήξουν. Αυτή η εξέλιξη ενόχλησε ακόμα περισσότερο την Αθήνα, που προτίμησε στη θέση της ξενάγησης στον Άγιο Νικόλαο να βάλει τη συνάντηση του κ. Μητσοτάκη με τη διευθυντική ομάδα της Wall Street Journal.

Η αντιστροφή του κλίματος

Η αντιστροφή του κλίματος ουσιαστικά αρχίζει το πρωί της Πέμπτης με την ανάρτηση που έκανε στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Ο πρώην υπουργός και καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου περιέγραψε τη νομική φύση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στο οποίο υπάγεται η Αρχιεπισκοπή Αμερικής, υπογράμμισε την ανάγκη να προστατευθεί το Φανάρι έναντι της προοπτικής η Μόσχα να αναλάβει τα ηνία της Ορθοδοξίας, και με αυτή τη πλατφόρμα λειτούργησε ως «αντιστήριγμα» του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου. Κυβερνητικό στέλεχος με γνώση των εκκλησιολογικών θεμάτων, έλεγε στην «Η» ότι τρία είναι τα κεντρικά θέματα που θέτει ο κ. Βενιζέλος: Πρώτον κάνει λόγο για «δημόσια πολιτική επίκριση του Οικουμενικού Πατριαρχείου από την ελληνική κυβέρνηση» κάτι που η πηγή μας θεωρεί ότι μπορεί να εκληφθεί ως έμμεση παραδοχή των προβλημάτων που προκάλεσε η παρουσία του Αρχιεπισκόπου στην επίμαχη εκδήλωση. Δεύτερον, αναφέρει σαφώς ότι η παρουσία έγινε «σε συνεννόηση με τον Πατριάρχη στο πλαίσιο της επώδυνης και θυσιαστικής σοφίας του Φαναρίου». Και τρίτον, αντί των τριβών, προτείνει σε Αθήνα και Λευκωσία «να αναδείξουν τα εκκρεμή προβλήματα που ανέδειξε και η δήλωση του εκπροσώπου του Πατριαρχείου στην τελετή της Νέας Υόρκης, παρόντος του ΓΓ του ΟΗΕ», δηλαδή την επαναλειτουργία της Θεολογική Σχολής της Χάλκης και τον σεβασμό των θρησκευτικών μειονοτήτων στην Τουρκία.

Η ανάρτηση Βενιζέλου ήταν το πρώτο «καμπανάκι» για διόρθωση πορείας. Το δεύτερο ήταν η άκομψη και προφανώς αγχώδης αναφορά του Τούρκου ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος αναφερόμενος στη παρουσία του Αρχιεπισκόπου στην εκδήλωση, δήλωσε ότι «όλοι είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν την κυριαρχία της ‘τουρκικής δημοκρατίας της βόρειας Κύπρου’» όπως συνήθως αποκαλεί η Άγκυρα το αποτέλεσμα των δυο «Αττίλα» του 1974. Ήταν σαφές ότι πολλοί παράγοντες έβλεπαν τη διαφαινόμενη ρήξη κι άρχισαν να την καλλιεργούν. Οι κ.κ. Μητσοτάκης και Ελπιδοφόρος, μάλιστα, φέρονται να συμφώνησαν στην απουσία του Αρχιεπισκόπου από την εκδήλωση της Ομογένειας προς τιμήν του πρωθυπουργού, ώστε να μην υπάρξουν νέες τριβές σε δημόσια θέα, που θα επιδείνωναν τις προσπάθειες γεφύρωσης της απόστασης.

Η επικοινωνία Μητσοτάκη με Ελπιδοφόρο

Από εκείνη την ώρα, η Αθήνα μεταστρέφεται και κάνει μια προσπάθεια να κλείσει το ρήγμα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επικοινωνεί για δεύτερη φορά μέσα σε δυο μέρες με τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο και κάπου εκεί γεννιέται η ιδέα για τη διευκρινιστική δήλωση του προκαθημένου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής που θα έλυνε τα χέρια του πρωθυπουργού. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ενεργοποιήθηκαν παρασκηνιακές δυνάμεις οι οποίες απεύχονται τη δημιουργία ρήγματος στις σχέσεις της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης με την Αρχιεπισκοπή Αμερικής και οδήγησαν στην εξέλιξη αυτή. Στο ενδιάμεσο, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στην Αθήνα απαντώντας, το μεσημέρι της Πέμπτης, σε ερώτηση εάν τελικά ο κ. Μητσοτάκης θα συναντιόταν με τον κ. Ελπιδοφόρο, απάντησε σιβυλλικά: «Το πρόγραμμα του πρωθυπουργού είναι υπό διαμόρφωση». Στην πραγματικότητα η Αθήνα ανέμενε την «διευκρινιστική δήλωση» του Αρχιεπισκόπου για να προσδιορίσει περαιτέρω τη στάση της.

Πράγματι ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής εκδίδει μια διευκρινιστική ανακοίνωση στην οποία αναφέρει: «Ως Έλληνας της Κωνσταντινούπολης έχω βιώσει εγώ και η οικογένειά μου τις φοβερές συνέπειες του ξεριζωμού από τις πατρογονικές μας εστίες, όπως πλήθος συμπατριωτών μου, αλλά και των Ιμβρίων και των Τενεδίων, λόγω μιας ακόμα έξαρσης του κυπριακού ζητήματος τη δεκαετία του 70. Έχω μεγαλώσει με αυτό τον πόνο, γι᾽ αυτό και καταλαβαίνω τον πόνο των Κυπρίων αδελφών μας, όπως και τα αισθήματά τους και τις αντιδράσεις τους. Θεωρώ ότι είναι εκφράσεις πόνου ανθρώπων που έχασαν τα πάντα: περιουσίες, πατρίδες, όνειρα, οικογένεια, συγγενείς. Θέλω, λοιπόν, να δηλώσω σε όλους ότι η παρουσία μου στην εκδήλωση της Δευτέρας, δε θα μπορούσε ποτέ να αποτελεί αναγνώριση μιας συμφοράς, μιας προσφυγιάς, μιας κατοχής. Η παρουσία μου είχε πάντα τον ίδιο σταθερό προσανατολισμό: τον έντιμο και θαρραλέο διάλογο, για ένα μέλλον με ειρήνη και προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας. Είμαστε όλοι ενωμένοι στην υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων, ο καθένας με τον τρόπο του και με το ρόλο του. Αλλά ενωμένοι, προσηλωμένοι στον ίδιο στόχο. Λυπάμαι ειλικρινά για την οδύνη που άθελά μου προκάλεσα σε Κύπριους και Ελληνοαμερικανούς αδελφούς μου, ιδιαίτερα στο αγαπημένο μου ποίμνιο. Προσεύχομαι να βρεθεί μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στη μαρτυρική Κύπρο, όπως την προσδοκά ο Κυπριακός λαός, με βάση το διεθνές δίκαιο και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ, και εργάζομαι για αυτό το σκοπό. Η Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής βρίσκεται έναν αιώνα δίπλα στον απανταχού Ελληνισμό, υπερασπιζόμενη τις προσδοκίες του. Η ενότητά μας είναι η διακονία και το χρέος μου».

Η χρήση της λέξης «κατοχή»

Διπλωματικές πηγές παρατηρούσαν ότι η χρήση της λέξης «κατοχή» για την Κύπρο είναι «κόκκινο πανί» για την Τουρκία και ουσιαστικά αποτελεί την έκφραση μεταμέλειας του Αρχιεπισκόπου για την παρουσία του στα εγκαίνια του «Σπιτιού της Τουρκίας». Ο Κυριάκος Μητσοτάκης «ξεκλειδώνει» την κατάσταση και η Αθήνα ανακοινώνει ότι τελικά θα υπάρξει συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Αρχιεπίσκοπο, ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, πλέον, όποτε ερωτάται για το θέμα απαντά: «Το θέμα θεωρείται λήξαν».

Πάντως, αμυχές από τις εξελίξεις των τελευταίων πέντε ημερών έχουν μείνει σχεδόν σε όλους: Η κυπριακή κυβέρνηση, που δεν ακολούθησε την οδό της γεφύρωσης την οποία επέλεξε η Αθήνα, κέρδισε την αποδοχή ενός μόνο τμήματος της πολιτικής της βάσης, όσους δηλαδή βρήκαν στην κόντρα μια ευκαιρία ανάδειξης της παρουσίας του Νίκου Αναστασιάδη στη Νέα Υόρκη, η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα περνούσε σχεδόν απαρατήρητη. Η Αθήνα χρεώνεται τον αρχικό αιφνιδιασμό της και την ανάγκη να παρακολουθήσει την κάθετη διαφωνία της Λευκωσίας με την επιλογή του Αρχιεπισκόπου να παρευρεθεί στην επίμαχη εκδήλωση, ωστόσο η ελληνική κυβέρνηση πιστώνεται τους μετέπειτα χειρισμούς που γεφύρωσαν τις διαφορές και «έληξαν το θέμα». Αλλά και το προφίλ του Αρχιεπισκόπου Αμερικής επλήγη από την όλη υπόθεση, με άγνωστες ως τώρα συνέπειες για τις μελλοντικές εξελίξεις και την ιεραρχική του πορεία… 

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!