Ο τομέας των αερομεταφορών στην Ευρώπη βρίσκεται σε έναν αεροδιάδρομο με αναταράξεις έως την επίτευξη της πολυπόθητης ανάκαμψης, καθώς είναι αβέβαιο το πότε και σε ποιον βαθμό η επιβατική κίνηση μπορεί να επιστρέψει στα προ κορονοϊού επίπεδα. Αυτό αναμένεται να έχει συνέπειες στα δρομολόγια που οι αεροπορικές εταιρείες θα είναι έτοιμες να λειτουργήσουν τόσο σε κεντρικά όσο και σε περιφερειακά αεροδρόμια. Την ίδια ώρα, στις ΗΠΑ η ανάκαμψη φαίνεται να είναι σε καλύτερο σημείο. Μπορεί, όμως, η Ευρώπη να ακολουθήσει το αμερικανικό μοντέλο;

Απάντηση στην ερώτηση επιχειρεί να δώσει με άρθρο του το frontier-economics. Και αναλύει την τωρινή κατάσταση και πώς αναμένεται να διαμορφωθεί τους επόμενους μήνες:

Με την έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού, η εναέρια κυκλοφορία επιβατών στην Ευρώπη έπεσε σχεδόν στο μηδέν την άνοιξη του 2020. Οι όποιες πτήσεις γίνονταν σχεδόν εξ ολοκλήρου για τον επαναπατρισμό των πολιτών που βρίσκονταν στο εξωτερικό κατά την έναρξη της πανδημίας. Αφού πέρασε το πρώτο κύμα, υπήρξε κάποια αύξηση στη ζήτηση, λόγω και των καλοκαιρινών διακοπών, ωστόσο και αυτή ήταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Αυτή η έστω και μερική ανάκαμψη έχει πλέον ανακοπεί με το δεύτερο κύμα της πανδημίας που πλήττει την Ευρώπη, αν και οι ελπίδες για εκτεταμένο εμβολιασμό το 2021 έχουν αναζωογονήσει μια συγκρατημένη αισιοδοξία για ανάκαμψη των αεροπορικών ταξιδιών.

Η ανάκαμψη εγείρει ορισμένα ζητήματα σχετικά με το πώς η αεροπορική βιομηχανία στην Ευρώπη σκοπεύει να επανέλθει. Ποιος θα είναι ο αντίκτυπος του σοκ στα αεροπορικά δρομολόγια; Και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τις αεροπορικές εταιρείες, αλλά και για τα αεροδρόμια, κεντρικά και περιφερειακά;  

Η δραματική πτώση της εναέριας κυκλοφορίας έχει επηρεάσει σχεδόν όλα τα δρομολόγια, και δεν υπάρχει λόγος για υποθέσεις ότι ένα συγκεκριμένο δρομολόγιο θα πληγεί περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι αεροπορικές εταιρείες θα ανταποκριθούν στη μείωση της ζήτησης με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα δρομολόγια. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο εάν η μείωση της εναέριας κυκλοφορίας μπορεί να έχει δυσανάλογο αντίκτυπο σε λιγότερο δημοφιλείς διαδρομές και κατά συνέπεια σε μικρότερα περιφερειακά αεροδρόμια.

Σε δημοφιλή δρομολόγια, οι αεροπορικές εταιρείες έχουν ισχυρό κίνητρο να επιτύχουν την υψηλότερη δυνατή πληρότητα σε κάθε πτήση για να κάνουν αποτελεσματική χρήση του αεροσκάφους. Όταν η ζήτηση πέφτει σε δημοφιλείς διαδρομές, οι αεροπορικές εταιρείες μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε άδειες θέσεις στα αεροπλάνα και σε μείωση της συχνότητας δρομολογίων. Βραχυπρόθεσμα, θα κάνουν λίγο και τα δύο, αλλά εντέλει η πτώση της ζήτησης θα τους οδηγήσει στη διακοπή κάποιων δρομολογίων ώστε να παραμείνει η υψηλότερη δυνατή πληρότητα στις πτήσεις. Σε πτήσεις προς μικρά αεροδρόμια, μια αεροπορική εταιρεία μπορεί να μην έχει αυτή την πολυτέλεια, καθώς εάν δεν υπάρχουν επιβάτες για να εξασφαλίζει μια στοιχειώδη πληρότητα στα αεροπλάνα της, μπορεί να διακόψει εντελώς αυτά τα δρομολόγια.

Έτσι, υποθέτοντας ότι η εναέρια κυκλοφορία ανακάμπτει στην Ευρώπη, αλλά παραμένει σημαντικά κάτω από τα προ Covid επίπεδα για κάποιο χρονικό διάστημα, αναμένεται μια αλλαγή στις ευρωπαϊκές αεροπορικές υπηρεσίες μακριά από τα δρομολόγια που εξυπηρετούν μικρότερα περιφερειακά αεροδρόμια, σε συνδυασμό με μεγαλύτερη συγκέντρωση κίνησης σε πιο δημοφιλείς διαδρομές που εξυπηρετούν μεγαλύτερες πόλεις.

Τι συμβαίνει στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, η μείωση των εσωτερικών αεροπορικών ταξιδιών ήταν πιο μικρή -αν και εξακολουθεί να είναι σημαντική- απ' ό,τι στην Ευρώπη και από τον περασμένο Ιούλιο η χώρα επέδειξε μεγαλύτερη σταθερότητα σε σχέση με την Ευρώπη. Δεδομένου του τεράστιου γεωγραφικού μεγέθους, αυτό που συνέβη στην εγχώρια αγορά των ΗΠΑ κατά τους τελευταίους έξι έως εννέα μήνες είναι ένας ενδιαφέρων «μπούσουλας» για το τι μπορεί να αντιμετωπίσει η Ευρώπη όσον αφορά την αλλαγή των μοτίβων πτήσεων μόλις αρχίσει να αυξάνεται η επιβατική κίνηση.  

Τον Νοέμβριο του 2020, ο συνολικός αριθμός των εγχώριων αναχωρήσεων από όλα τα αεροδρόμια των ΗΠΑ ήταν κατά 40% μικρότερος σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2019, ενώ το 13% όλων των δρομολογίων διακόπηκε. Αλλά ενώ οι πτήσεις προς τους πιο δημοφιλείς προορισμούς έχουν διατηρηθεί, έστω και με μικρότερη συχνότητα, πάνω από το 30% των πτήσεων προς μη δημοφιλείς προορισμούς -μικρότερες πόλεις δηλαδή- έχει διακοπεί.

Και αυτό ακριβώς δείχνει το πώς οι αεροπορικές εταιρείες είναι πιθανό να προσεγγίσουν την τρέχουσα κατάσταση. Υπήρξε μια γενική μείωση της ζήτησης λόγω του κορονοϊού, αλλά στην πράξη η μείωση μπορεί να διαφέρει σημαντικά όσον αφορά στο επίπεδο των μεμονωμένων δρομολογίων και με τρόπους που μπορεί να είναι δύσκολο για τις αεροπορικές εταιρείες να προβλέψουν. Ενδεχομένως -κυρίως λόγω κόστους- οι αεροπορικές εταιρείες να θεωρήσουν ως ασφαλέστερη επιλογή την ταχύτερη επαναφορά της αυξημένης πληρότητας στα δημοφιλή δρομολόγια. Αντίθετα, οι πτήσεις προς μη δημοφιλείς προορισμούς θα μπορούσαν να εκτεθούν περισσότερο στον κίνδυνο μείωσης της ζήτησης, και μάλιστα σε σημείο που να μην είναι πλέον εμπορικά βιώσιμες, ακόμη και με χαμηλά επίπεδα συχνότητας δρομολογίων.

Σοβαρό το πλήγμα στα μικρότερα αεροδρόμια

Συγκρίνοντας το τι συμβαίνει σε αεροδρόμια και πόλεις των ΗΠΑ, παρατηρούμε ότι:

• τα μικρότερα αεροδρόμια σημείωσαν μεγαλύτερη μείωση των αναχωρήσεων κατά μέσο όρο, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να βρεθούν υπό οικονομική πίεση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα -σε σχέση με τα μεγαλύτερα αεροδρόμια- και ενδεχομένως ακόμη και να κλείσουν, και
• οι μικρότερες πόλεις είχαν μεγαλύτερη μείωση των δρομολογίων κατά μέσο όρο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι περιφερειακές πόλεις ενδέχεται να έχουν διακοπή δρομολογίων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Αυτά τα ευρήματα οδηγούν στην υπόθεση ότι ο κλάδος των αερομεταφορών, καθώς θα ανακάμπτει από την πανδημία του κορονοϊού, θα επικεντρωθεί περισσότερο σε έναν μικρότερο αριθμό πτήσεων προς τις μεγαλύτερες πόλεις. Οι μικρότερες πόλεις θα εξακολουθήσουν να εξυπηρετούνται μεν, αλλά με μικρότερη συχνότητα, και αυτό ως ενδιάμεσοι σταθμοί προς τους πιο δημοφιλείς προορισμούς παρά ως κεντρικοί σταθμοί για επικοινωνία μεταξύ τους. 

Τι θα γίνει στην Ευρώπη;

Αυτά συμβαίνουν στις ΗΠΑ την εποχή του κορονοϊού. Και ενδεχομένως δείχνουν τον δρόμο που θα ακολουθήσει η Ευρώπη κατά τη φάση της ανάκαμψης: και αυτός πιθανότατα θα είναι η ενοποίηση δρομολογίων. Εάν συμβεί αυτό, οι αερομεταφορείς θα επικεντρωθούν περισσότερο σε δρομολόγια που εξυπηρετούν τα μεγαλύτερα αεροδρόμια, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της συνδεσιμότητας με μη δημοφιλείς προορισμούς και μικρότερα αεροδρόμια.

Ήδη, κάποιες χώρες προχωρούν σε οικονομική ενίσχυση των αερομεταφορέων τους. Στις περιπτώσεις της Air France και της Austrian Airlines, οι κυβερνήσεις Γαλλίας και Αυστρίας, αντίστοιχα, δείχνουν προετοιμασμένες να παρέμβουν για να μειωθούν οι εσωτερικές-μικρές πτήσεις, και να μεταφέρουν την κίνηση πιθανότατα στους σιδηροδρόμους.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι υπηρεσίες των μικρών αεροδρομίων θα κλείσουν, όμως είναι πολύ πιθανό να εξυπηρετούν υπηρεσίες για τα μεγαλύτερα αεροδρόμια.

Αν αυτό, με τη σειρά του, είναι το άμεσο μέλλον των αερομεταφορών στην Ευρώπη, εγείρονται πολλά ερωτήματα για την πολιτική που θα ακολουθηθεί, καθώς και θέματα ανταγωνισμού και τήρησης των κανόνων:

• Στήριξη των περιφερειακών αεροδρομίων: μικρά, κυρίως περιφερειακά αεροδρόμια ίσως χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να ανακάμψουν. Εάν τα αεροδρόμια συνεχίσουν να λειτουργούν με ζημίες, μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με προσωρινό ή ακόμα και οριστικό κλείσιμο. Οι κυβερνήσεις θα χρειαστεί να αναλογιστούν αν χρειάζονται πακέτα βοήθειας και, αν ναι, ποια μορφή πρέπει να έχουν. Θα μπορούσαν να προκύψουν ζητήματα κρατικών ενισχύσεων.  
• Περιφερειακή συνδεσιμότητα: σε άμεση σχέση με τα προηγούμενα, κάποιες περιοχές ίσως βρεθούν με σημαντικά μειωμένη συνδεσιμότητα. Εάν, ως συνέπεια, υπάρξουν λιγότερες πτήσεις προς αυτές τις περιοχές, η ζήτηση για ταξίδια προς και από αυτές τις περιοχές είναι πολύ πιθανό να συρρικνωθεί έτι περαιτέρω. Εκτός από τον χαμένο τουρισμό και τις επιπτώσεις στις επιχειρήσεις, η πτώση της κίνησης από τους φίλους και τους συγγενείς θα είχε μεγάλο κοινωνικό κόστος για αυτές τις περιοχές. 

Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να παρέμβουν για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Ωστόσο, τα περιφερειακά αεροδρόμια ενδέχεται να μην είναι σε θέση να βασίζονται στη βοήθεια, εάν οι κυβερνήσεις έχουν ευρύτερη ατζέντα. Για παράδειγμα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η γαλλική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να μειώσει τα εσωτερικά αεροπορικά ταξίδια. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν λογικό να αυξηθούν οι δαπάνες για σιδηροδρομικές γραμμές υψηλής ταχύτητας, έτσι ώστε η περιφερειακή συνδεσιμότητα συνολικά να μην υποστεί συνέπειες.

Όσον αφορά τα μικρότερα αεροδρόμια, εάν περιοριστούν τα περιφερειακά δίκτυα, μπορεί να είναι απαραίτητο να εντοπιστούν συγκεκριμένες διαδρομές που θα παραμείνουν στρατηγικού ενδιαφέροντος. Θα μπορούσαν τότε να ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί η επιβίωσή τους. Ένας τρόπος θα ήταν να καθιερωθούν υποχρεώσεις για το εκάστοτε Δημόσιο, με επιδοτήσεις αεροπορικών εταιρειών για τη λειτουργία των σχετικών δρομολογίων.

Θα επανέλθει στην κανονικότητα η ζήτηση;

Δεν είναι ασυνήθιστο να κάνουμε απαισιόδοξες προβλέψεις εν μέσω κρίσης, αλλά ίσως η ζήτηση να είναι μόνιμα χαμηλότερη στο μέλλον, ακόμη και αφότου υπάρξει πλήρης έλεγχος της πανδημίας του κορονοϊού. 

Για παράδειγμα, πριν από την έναρξη της πανδημίας, η πολυαναμενόμενη διακοπή των επαγγελματικών ταξιδιών υπέρ εικονικών συναντήσεων δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Αλλά τώρα που οι διαδικτυακές συναντήσεις έχουν γίνει μέρος της ζωής μας στη σκιά του κορονοϊού, τα επαγγελματικά ταξίδια μπορεί να μην ανακάμψουν ποτέ πλήρως. Εάν συμβεί αυτό, ο τομέας των αεροπορικών ταξιδιών μπορεί να καταστεί μικρότερος απ' ό,τι προβλεπόταν πριν από λίγα χρόνια, διατηρώντας λιγότερες αεροπορικές εταιρείες και οδηγώντας σε συρρίκνωση στα δίκτυα δρομολογίων και στα αεροδρόμια που εξυπηρετούνται.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η ζήτηση μειώθηκε, αλλά τελικά επανήλθε μακροπρόθεσμα. Στην περίπτωση του κορονοϊού, όταν είναι ασφαλές να ταξιδέψουμε ξανά, θα υπάρχει πιθανώς σημαντική ζήτηση για πτήσεις αναψυχής.

Όπως και να 'χει, ακόμη κι αν η ζήτηση ανακάμψει, είναι πιθανό το μοτίβο των δρομολογίων που εξυπηρετούνται, για μεγάλο χρονικό διάστημα, να εστιάζεται περισσότερο σε μεγαλύτερα δρομολόγια και μεγαλύτερα αεροδρόμια απ' ό,τι συνέβαινε πριν από την υγειονομική κρίση.

Αν υποθέσουμε ότι οι αεροπορικές εταιρείες θα γίνουν αυστηρότερες ως προς τον προγραμματισμό των δρομολογίων τους όταν η ζήτηση αναβιώσει, είναι πιθανό να βρεθούμε σε μια περίεργη κατάσταση. Ενώ βιώνουμε αυτήν τη στιγμή τη χειρότερη κρίση που έχει χτυπήσει ποτέ τον κλάδο, θα μπορούσαμε πραγματικά να οδεύουμε προς εκτεταμένους περιορισμούς της χωρητικότητας των αεροδρομίων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αεροπορική Ασφάλεια (γνωστός ως Eurocontrol) αναφέρει ότι ο αριθμός των αερολιμένων στην Ευρώπη που αντιμετωπίζουν «συμφόρηση» ανάλογη με του αεροδρομίου Χίθροου θα μπορούσε να αυξηθεί από έξι σήμερα σε 28 έως το 2040. Τον Φεβρουάριο του 2020, μίλησε για την ανάγκη να βοηθηθούν τα αεροδρόμια να εκμεταλλευτούν κάθε δυνατότητα για αύξηση της χωρητικότητας. Δεδομένου ότι η επέκταση της χωρητικότητας ενός αεροδρομίου μπορεί να διαρκέσει χρόνια, τα αεροδρόμια ίσως χρειαστεί να αρχίσουν να σκέφτονται τώρα πώς να μετριάσουν αυτούς τους μελλοντικούς περιορισμούς. Φυσικά, θα χρειαζόταν ένας πολύ γενναίος επενδυτής για να υποστηρίξει την επέκταση ενός αεροδρομίου υπό τις τρέχουσες συνθήκες. 

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!