Σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή μπαίνει το μεγάλο έργο του Great Sea Interconnector, δηλαδή της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ με το καλώδιο να κινδυνεύει με… μόνιμο βραχυκύκλωμα, στέλνοντας, τελικά, τον λογαριασμό στις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου. Για σήμερα έχει προγραμματιστεί μια κρίσιμη τριμερής τηλεδιάσκεψη, με τη συμμετοχή των δυο αρμόδιων υπουργών Ενέργειας, Ελλάδας και Κύπρου, Σταύρου Παπασταύρου και Γιώργου Παπαναστασίου, καθώς και του ίδιου του Επιτρόπου Ενέργειας, Ντάν Γιόργκενσεν.
Και μόνο η συμμετοχή του ίδιου του Επιτρόπου στο ραντεβού αναβαθμίζει το… επίπεδο συναγερμού για το έργο, καθώς η Κομισιόν έχει εγκρίνει ήδη από τον Ιανουάριο του 2022 την επιχορήγηση του τότε (κυπριακών συμφερόντων) φορέα υλοποίησης του έργου EuroAsia με το ποσό των 657,9 εκατ. ευρώ, ενώ έχει καταβάλλει έως σήμερα ένα τμήμα αυτής της επιχορήγησης συνολικού ύψους άνω των 150 εκατ. ευρώ.
Ο ΑΔΜΗΕ από την πλευρά του έχει επενδύσει ήδη στο έργο 302 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 48,8 εκατ. καταβλήθηκαν το 2023 ώστε να αναλάβει φορέας υλοποίησης του καλωδίου με… τις ευλογίες και των δυο κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, για να μην ναυαγήσει το έργο και να μην χαθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Απέκτησε έτσι τα περιουσιακά κριτήρια του EuroAsia Interconnector που μετονομάστηκε σε Great Sea Interconnector.
Οι εκκρεμότητες
Και η Κύπρος, που είναι η βασική ωφελούμενη από το έργο, δεν έχει καταβάλλει ακόμη και μέχρι σήμερα τα 25 εκατ. ευρώ που είναι μόλις η πρώτη δόση από τις 5 ισόποσες δόσεις της διακρατικής συμφωνίας του περασμένου Σεπτεμβρίου, ενώ παράλληλα υπάρχουν πολλές ακόμη σοβαρές εκκρεμότητες:
- Με την απόφαση εσόδου (31/07/2025) η ΡΑΕΚ αναγνώρισε μόνο 82 εκατ. από τα 302 εκατ. του κατασκευαστικού κόστους του ΑΔΜΗΕ. Δεδομένου ότι τα περίπου 50 εκατ. αφορούν την «αγορά» του έργου από τον EuroAsia, ο ΑΔΜΗΕ ζητά να αναγνωριστεί κόστος 251 εκατ. μέχρι στιγμής από τη ΡΑΕΚ.
- Απαιτείται η έκδοση μιας ακόμη απόφασης που να προβλέπει τον επιμερισμό των 25 εκατ. στους λογαριασμούς των καταναλωτών για την ανάκτησή τους εντός του 2025. Για να εκδοθεί όμως αυτή η απόφαση πρέπει το κυπριακό ΥΠΟΙΚ να διαθέσει τα 25 εκατ. στον κύπριο Διαχειριστή και αυτός να διαμορφώσει τα τιμολόγια ρεύματος με τέτοιο τρόπο ώστε να συμψηφίσει το ποσό που έχει διαθέσει το ΥΠΟΙΚ. Ο συμψηφισμός αυτός προβλέφθηκε προκειμένου να μην μετακυλιστεί στους λογαριασμούς ρεύματος το κόστος της διασύνδεσης αλλά να καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, δεδομένου ότι οι Κύπριοι πληρώνουν από τις ακριβότερες τιμές ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη.
- Η έγκριση του λειτουργικού κόστους του έργου για το 2025 από ΡΑΑΕΥ και ΡΑΕΚ
Μέσα στο 2025 που δεν αργεί να εκπνεύσει πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί και άλλες ρυθμιστικές εκκρεμότητες που αφορούν και το έτος 2026, όπως αναλυτικά έγραψε χθες η «Η».
Αν η Κύπρος τελικά δεν πληρώσει, το καλώδιο κινδυνεύει να ματαιωθεί οριστικά και να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τον επιμερισμό του κόστους από την ματαίωση του έργου κατά 50% - 50% σε Ελλάδα και Κύπρο.
Το γεωπολιτικό ρίσκο και ο λογαριασμός
Κι αν ο… ελέφαντας στο δωμάτιο είναι για το καλώδιο η στάση της Τουρκίας – που τον Ιούλιο του 2024 έδειξε στα ανοιχτά της Κάσου ξεκάθαρα τις διαθέσεις της – το λεγόμενο «γεωπολιτικό ρίσκο» της Διακρατικής Συμφωνίας Ελλάδας & Κύπρου του 2024 δεν αφορά, σύμφωνα με ενεργειακούς αναλυτές, μόνο την στάση της Τουρκίας.
Η άρνηση της Κύπρου να εφαρμόσει την διακρατική συμφωνία και να καταβάλλει τα 25 εκατ. για το 2025, επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, συνιστά αιτία σοβαρού εκτροχιασμού του έργου, που εκφεύγει του ελέγχου, της ευθύνης και της υπαιτιότητας του ΑΔΜΗΕ ως Φορέα Υλοποίησης και/ή των συμβαλλόμενων με αυτόν προμηθευτών και αναδόχων, εμπίπτει δηλαδή στην περίπτωση του γεωπολιτικού ρίσκου.
Αυτό σημαίνει πως αν η Κύπρος τελικά δεν πληρώσει, το έργο κινδυνεύει να ματαιωθεί οριστικά και να ξεκινήσουν – αν πράγματι χωρέσει μια τέτοια ερμηνεία στην συγκεκριμένη ρήτρα της Διακρατικής Συμφωνίας – οι διαδικασίες για τον επιμερισμό του κόστους από την ματαίωση του έργου κατά 50% - 50% σε Ελλάδα και Κύπρο.
Υπάρχουν αναλυτές που μιλούν για «επαμφοτερίζουσα στάση της Κύπρου», η οποία άλλαξε… ρότα από τότε που το έργο μεταβιβάστηκε στον ΑΔΜΗΕ το 2023 και, για παράδειγμα, δεν μπαίνει στο μετοχικό σχήμα του GSI – κάτι που θα ήταν ισχυρή απόδειξη ότι θέλει στην πράξη το έργο – ενώ εγείρει θέματα βιωσιμότητας με αποτέλεσμα να μην εκταμιεύει την πρώτη δόση των 25 εκατ. ευρώ, που προβλέπει η διακρατική συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 2024.
Υπενθυμίζεται πως ο ΑΔΜΗΕ, που είναι εισηγμένη ΑΕ με βασικό μέτοχο (51%) το ελληνικό Δημόσιο και μεγαλομέτοχο την κινεζική State Grid Corporation of China (SGCC) έχει δαπανήσει περί τα 300 εκατ. στο έργο, ενώ και η Κομισιόν έχει καταβάλλει ποσά από την επιχορήγηση των 657,9 εκατ…
Το κατασκευαστικό σκέλος, άλλωστε, του καλωδίου προχωρά με 375 χλμ ηλεκτρικού καλωδίου να έχουν ήδη παραχθεί και άλλα 220 εκατ. να βρίσκονται σε διάφορα στάδια παραγωγής στα εργοστάσια της Nexans.
Σημειωτέον πως η Διακρατική Συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 2024 προβλέπει πως σε περίπτωση που το έργο ναυαγήσει οριστικά για λόγους που δεν μπορούν να ελεγχθούν από τον ΑΔΜΗΕ (γεωπολιτικό ρίσκο) το κόστος θα επιμεριστεί 50% - 50% σε Ελλάδα και Κύπρο.
Ενα καλώδιο 12 ετών
Το πολύκροτο έργο – που κινδυνεύει να βάλει για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια σε «δοκιμασία» τις ελληνοκυπριακές σχέσεις – έχει τις ρίζες του στο 2012, μετά και την έκρηξη στο Μαρί με 13 νεκρούς και το black outδιαρκείας σε συνθήκες καύσωνα που ακολούθησε, καθώς καταστράφηκε τότε ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής στο «Βασιλικό», με αποτέλεσμα το ρεύμα να φτάσει τελικά από τα Κατεχόμενα.
Από το μακρινό 2013 το έργο έχει ενταχθεί στη λίστα με τα Εργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και από τότε κάθε 2 χρόνια, Ελλάδα και Κύπρος επιβεβαιώνουν με επίσημη επιστολή τους προς την Κομισιόν την στήριξή τους προς το έργο. Η τελευταία τέτοια επιστολή εστάλη τον Μάρτιο του 2025 από τις Ρυθμιστικές Αρχές Ελλάδας και Κύπρου…
Τον Οκτώβριο του 2023, όταν ο ΑΔΜΗΕ πήρε το έργο από τους Κυπρίους, του μεταβιβάστηκε η σύμβαση για τα υποβρύχια καλώδια με τη Nexans (την οποία είχε υπογράψει ο κυπριακών συμφερόντων EuroAsia έχοντας το πράσινο φως από τις ρυθμιστικές Αρχές Ελλάδας και Κύπρου τον Ιούλιο του 2023 για αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού του έργου στα 1,9 δις. ευρώ από 1,5 δις. ευρώ) και το Grant Agreement με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα 657,9 εκατ. ευρώ.
Σημειωτέον πως πριν ο ΑΔΜΗΕ αναλάβει φορέας υλοποίησης του έργου, ο EuroAsia είχε δηλώσει αδυναμία να καταβάλλει στην Nexans την προκαταβολή που όριζε η σύμβαση για την έναρξη κατασκευής του καλωδίου…
Παρόλη αυτή την «προϊστορία» που μετρά πάνω από 10 χρόνια, η τελευταία 2ετία είναι αυτή που έχει ναρκοθετήσει με αξιόλογες παλινωδίες την εξέλιξη ενός έργου το οποίο έχει και προφανή γεωπολιτική σημασία.
Η επιδότηση, άλλωστε, των 657,9 εκατ. ευρώ εγκρίθηκε από την Κομισιόν τον Ιανουάριο του 2022, μόνο αφού ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε τεχνικός και επιχειρησιακός σύμβουλος στη διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου, μετά από σχετικό αίτημα του EuroAsia. Λίγο νωρίτερα, τον Μάρτιο του 2021 είχε υπογραφεί στη Λευκωσία η συμφωνία κατασκευής του έργου από τους τότε υπουργούς Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
Όταν η Κύπρος άλλαξε στάση
Παρόλη αυτή την «προϊστορία» που μετρά πάνω από 10 χρόνια, η τελευταία 2ετία είναι αυτή που έχει ναρκοθετήσει με αξιόλογες παλινωδίες την εξέλιξη ενός έργου το οποίο έχει και προφανή γεωπολιτική σημασία.
Υπάρχουν αναλυτές που μιλούν για «επαμφοτερίζουσα στάση της Κύπρου», η οποία άλλαξε… ρότα από τότε που το έργο μεταβιβάστηκε στον ΑΔΜΗΕ το 2023 και, για παράδειγμα, δεν μπαίνει στο μετοχικό σχήμα του GSI – κάτι που θα ήταν ισχυρή απόδειξη ότι θέλει στην πράξη το έργο – ενώ εγείρει θέματα βιωσιμότητας με αποτέλεσμα να μην εκταμιεύει την πρώτη δόση των 25 εκατ. ευρώ, που προβλέπει η διακρατική συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 2024.
Υπενθυμίζεται πως η διακρατική αυτή Συμφωνία υπεγράφη στην Αθήνα, διότι η ΡΑΕΚ είχε ανατρέψει νωρίτερα, τον Ιούλιο του 2024, μια κρίσιμη για τη βιωσιμότητα του έργου απόφασή της, η οποία προέβλεπε την ανάκτηση των εξόδων κατασκευής του έργου κατά την έναρξη κατασκευής (2025), μεταθέτοντας την ανάκτηση των δαπανών στην ηλέκτριση του έργου το 2029.
Η κίνηση αυτή κατέστησε το έργο μη βιώσιμο και ανετράπη με την διακρατική συμφωνία του περσινού Σεπτεμβρίου, η οποία προέβλεψε πως οι Κύπριοι θα καταβάλλουν 125 εκατ. για 5 χρόνια και έως το 2029 έναντι του πραγματικού εσόδου που δικαιούται ο ΑΔΜΗΕ με τις υπόλοιπες δαπάνες να ανακτώνται μετά την ηλέκτριση του έργου.
Ο κομβικός ρόλος της Τουρκίας
Βέβαια τον Ιούλιο του 2024 συνέβη και το περιστατικό ανοιχτά της Κάσου, με την παρεμπόδιση του ιταλικού ερευνητικού πλοίου που έκανε τις έρευνες βυθού από τουρκικά πλοία, γεγονός που εξελίχθηκε σε μείζον διπλωματικό επεισόδιο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Εκεί εντοπίζεται και ένα κομβικό σημείο για την εξέλιξη του έργου, διότι ενώ το 60% των ερευνών έχει ολοκληρωθεί επιτυχώς (όλες οι έρευνες στα χωρικά ύδατα της Ελλάδας και της Κύπρου) η Τουρκία προσπαθεί να παρεμποδίσει τη συνέχιση των εργασιών στα διεθνή ύδατα, επικαλούμενη το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, ενώ προσπαθεί να προχωρήσει και την ηλεκτρική διασύνδεσή της με τα Κατεχόμενα της Κύπρου…
Εκτοτε η Ελλάδα δεν έχει εκδώσει άλλη NAVTEX για έρευνες βυθού… Σημειωτέον πως η Διακρατική Συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 2024 προβλέπει πως περίπτωση καθυστέρησης ή ματαίωσης του έργου «οφειλόμενης σε εξωτερικούς παράγοντες εκτός του ελέγχου, της ευθύνης και της υπαιτιότητας του Φορέα Υλοποίησης και/ή των συμβαλλομένων με αυτόν προμηθευτών και αναδόχων (γεωπολιτικό ρίσκο)» η χασούρα επιμερίζεται ισόποσα (50% - 50%) ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο.
Όπως προαναφέρθηκε, μάλιστα, σύμφωνα με ερμηνείες, το γεωπολιτικό αυτό ρίσκο μπορεί να αφορά και την άρνηση της Κύπρου να εφαρμόσει την διακρατική συμφωνία και να καταβάλλει τα 25 εκατ. για το 2025.
Επιχείρηση επανασύνδεση
Αυτό το κουβάρι των ευθυνών και των παλινωδιών επιχειρεί να ξεμπερδέψει η ελληνική πλευρά, με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου να αναλαμβάνει πρωτοβουλία και να συναντάται με τον κύπριο ομόλογό του την περασμένη Πέμπτη.
Η συνάντηση έγινε σε καλό κλίμα, μετά τις εκατέρωθεν βολές του προπερασμένου Σαββατοκύριακου. Οι δυο πλευρές, σύμφωνα με πληροφορίες, προσπάθησαν να βάλουν κάτω όλες τις ρυθμιστικές εκκρεμότητες, ώστε να έχουν κοινή στάση ενώπιον της Κομισιόν, αλλά και να δουν πως μπορεί να αρθούν τα εμπόδια ώστε να μην ναυαγήσει το έργο. Μια πρώτη κίνηση έγινε ήδη από την Παρασκευή με την μεταβίβαση των αδειών Ιδιοκτήτη και Διαχειριστή της ηλεκτρικής διασύνδεσης από τον EuroAsia στον ΑΔΜΗΕ, κάτι που εκκρεμούσε δυο χρόνια τώρα και είναι επίσης προαπαιτούμενο για την καταβολή των ποσών στον ΑΔΜΗΕ.
Βέβαια ακολούθησαν την περασμένη Δευτέρα κι άλλοι «κεραυνοί» από τον ΥΠΟΙΚ της Κύπρου, ο οποίος επιτέθηκε μέσα στο κυπριακό Κοινοβούλιο στον Έλληνα υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου για τις μελέτες βιωσιμότητας του καλωδίου. Η Ελληνική πλευρά δεν σήκωσε το γάντι απαντώντας με διαρροές πως παραμένει προσηλωμένη στον στόχο και σε όσα συμφωνήθηκαν, δηλαδή στην επίλυση των πολύπλευρων τεχνικο-οικονομικών και θεσμικών ζητημάτων ενός έργου που ήδη έχει πολλές δυσκολίες στην υλοποίηση και «δεν χρειάζεται να επιβαρύνεται παραπάνω με πισωγυρίσματα».
O ίδιος ο κ. Παπασταύρου επεσήμανε χθες ότι «τα αμφίσημα και αλληλοσυγκρουόμενα μηνύματα είναι τροχοπέδη για την υλοποίηση του έργου», επισημαίνοντας την παρέμβαση που έκανε ο Πρόεδρος του ΔΗΚΟ κ. Νίκος Παπαδόπουλος, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι «οι μελέτες, στις οποίες αναφέρθηκε ο κ. Κεραυνός δεν έχουν να κάνουν με τη βιωσιμότητα του έργου, αλλά με νομικές πτυχές για τον τρόπο συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας». Μάλιστα, πρόσθεσε ότι «οι πράξεις αποδεικνύουν τι θέλουμε. Η Ελλάδα έχει δαπανήσει 300 εκατ. ευρώ ήδη για το έργο»…
Ο λογαριασμός στους Κύπριους καταναλωτές
Σε αυτό το περιβάλλον πραγματοποιείται σήμερα η κρίσιμη τριμερής τηλεδιάσκεψη κι ενώ ο… ελέφαντας στο δωμάτιο που λέγεται Τουρκία είναι βέβαιο πως δεν θα επιτρέψει ανεμπόδιστα την συνέχιση των ερευνών σε διεθνή ύδατα. Συνεπώς και καθώς έχουν δαπανηθεί ήδη όχι μόνο διπλωματικό κεφάλαιο αλλά και σημαντικά χρηματικά ποσά, ο κίνδυνος του «λογαριασμού» που κάποιος θα πρέπει να πληρώσει πλησιάζει…
Μέχρι τότε πάντως, τον λογαριασμό πληρώνουν οι κύπριοι καταναλωτές, που επωμίζονται το βάρος ενός πανάκριβου ηλεκτρικού ρεύματος. Η κιλοβατώρα κοστίζει στην Λευκωσία 32 λεπτά του ευρώ κατά μέσο όρο, με αποτέλεσμα να είναι η 7η ακριβότερη πρωτεύουσα σε όλη την Ευρώπη με τον μέσο όρο στην ΕΕ των 27 να είναι 27,5 λεπτά του ευρώ ανά κιλοβατώρα, δηλαδή 16% ακριβότερα, αν λάβει κανείς υπόψη και την διαφορετική αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στις χώρες της Ευρώπης.
Η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ετήσιο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής της Κύπρου για το 2024 ανήλθε σε 24,5% ενώ των συμβατικών μονάδων (με καύσιμο πετρέλαιο) σε 75,5%, σύμφωνα με τα απολογιστικά στοιχεία του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς (ΔΣΜΚ).
Με βάση τους υπολογισμούς της μελέτης κόστους - οφέλους:
- Η εξοικονόμηση που θα προκύψει στο κόστος του ρεύματος θα κυμανθεί μεταξύ 25 και 30%
- Το συνολικό καθαρό κοινωνικό όφελος θα ανέλθει σε περίπου 6 δισ. ευρώ
Το όφελος που θα αποκομίσει από την ηλεκτρική διασύνδεση με την Ελλάδα το νοικοκυριό της Κύπρου με μια μέση κατανάλωση 5.000 κιλοβατωρών το χρόνο (412kWh/μήνα) είναι:
- Στο στάδιο της κατασκευής επιβάρυνση 30€ ετησίως, δηλαδή 2,5€ το μήνα
- Στο στάδιο της λειτουργίας (από το 2030) η εξοικονόμηση θα υπερβαίνει τα 425€ ετησίως, δηλαδή 35,5€ το μήνα.
Αυτό σημαίνει πως το ποσό που θα επιβαρυνθεί τελικά ο κύπριος καταναλωτής τα 5 χρόνια της κατασκευής (150 εκατ.€) και που ανέρχεται στα 6-7 λεπτά του ευρώ ανά ημέρα θα το γλιτώσει ήδη από το πρώτο 5μηνο λειτουργίας της διασύνδεσης. Κι αυτά χωρίς κανείς να υπολογίζει την ασφάλεια τροφοδοσίας, το «πρασίνισμα» του ενεργειακού μίγματος και τον γεωστρατηγικό ρόλο που θα αποκτήσει η Κύπρος ως ενεργειακό σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ασία και Ευρώπη, δεδομένης και της διασύνδεσης με το Ισραήλ.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
