Μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις βρίσκεται ο κλάδος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, καθώς η εκτίναξη της διείσδυσης πρωτίστως της ηλιακής και δευτερευόντως της αιολικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια, σε συνθήκες έλλειψης μονάδων αποθήκευσης, προκαλεί σοβαρές ανισορροπίες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Οι ανισορροπίες αυτές εκφράζονται με ολοένα συχνότερες περικοπές πράσινης παραγωγής και εμφάνιση αρνητικών τιμών στη χονδρεμπορική αγορά, την ώρα που η ανάγκη ένταξης ακριβών θερμικών μονάδων τις απογευματινές ώρες αιχμής εξακολουθεί να διατηρεί το συνολικό κόστος του συστήματος σε υψηλά επίπεδα.
Οι παράγοντες που έχουν διαμορφώσει την εικόνα αυτή καθώς και οι πιθανές λύσεις, βρέθηκαν στο επίκεντρο πάνελ με θέμα «Περιμένοντας την αποθήκευση – Ο τομέας των ΑΠΕ αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα των περικοπών, των αρνητικών τιμών και της αδυναμίας πρόσβασης στο δίκτυο», στο πλαίσιο του 7ου Renewables & Storage Forum που διοργανώνει στις 22 και 23 Οκτωβρίου το Energypress.gr.
Μονόδρομος η αποθήκευση
Η Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Δέσποινα Παληαρούτα, υπογράμμισε ότι η αποθήκευση αποτελεί μονόδρομο για την εξισορρόπηση του ηλεκτρικού συστήματος και την απορρόφηση της αυξανόμενης παραγωγής από ΑΠΕ. Όπως ανέφερε, βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη έργα αποθήκευσης συνολικής ισχύος άνω των 900 MW μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, με προϋπολογισμό που υπερβαίνει τα 200 εκατ. ευρώ, τα οποία αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία εντός του 2026.
Η κυβερνητική στρατηγική προβλέπει έως το 2030 τον διπλασιασμό της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ και την ανάπτυξη έργων αποθήκευσης 5 GW, παράλληλα με την ενίσχυση των διασυνδέσεων. Έχει ολοκληρωθεί η τεχνική διαβούλευση για τον μηχανισμό αντιστάθμισης των περικοπών, ενώ επίκειται υπουργική απόφαση που θα προβλέπει κατανομή του κόστους μεταξύ παραγωγών και πιθανές αναδρομικές αποζημιώσεις.
Σε ό,τι αφορά τους όρους σύνδεσης, η γενική γραμματέας διευκρίνισε ότι δεν έχει ληφθεί ακόμη απόφαση αλλαγής προτεραιοποίησης, ωστόσο αναμένεται η ενσωμάτωση του ευρωπαϊκού πλαισίου για ευέλικτες συνδέσεις, που θα επιτρέψουν την έκδοση περισσότερων προσφορών, με υψηλότερο ρίσκο για τους επενδυτές.
Ανάγκη νέου μοντέλου
Ο καθηγητής του ΕΜΠ Παντελής Κάπρος επεσήμανε ότι το ισχύον μοντέλο αγοράς είναι ακατάλληλο να εξασφαλίσει την ανάκτηση κόστους των επενδύσεων σε ΑΠΕ και αποθήκευση, καθώς οι ακραίες διακυμάνσεις τιμών δημιουργούν υψηλή αβεβαιότητα και αυξημένο κόστος κεφαλαίου. Υπενθύμισε ότι η αναθεωρημένη Οδηγία της ΕΕ για την Ηλεκτρική Ενέργεια (2023) προβλέπει ως βασικά εργαλεία τις συμβάσεις οικονομικών διαφορών (CfD), τους μηχανισμούς ισχύος και την ενίσχυση των αγορών ευελιξίας.
Πρότεινε τη δημιουργία ενός ενιαίου «renewable pool», που θα ενσωματώνει έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης με σταθερά έσοδα και χαμηλότερο κόστος για τη βιομηχανία και τους καταναλωτές, υποστηρίζοντας ότι χωρίς τέτοια σχήματα η ελληνική αγορά θα παραμείνει ασταθής και αποτρεπτική για νέες επενδύσεις.
Ανάλογη κριτική άσκησε και ο καθηγητής του ΕΜΠ και επικεφαλής της Ομάδας Διοίκησης Έργου του ΥΠΕΝ, Σταύρος Παπαθανασίου, τονίζοντας ότι η Ελλάδα καθυστέρησε σημαντικά στην ανάπτυξη έργων αποθήκευσης. Ο στόχος για 1 GW έως το 2025 μετατίθεται πλέον για το 2026, ενώ –όπως υπογράμμισε– η αγορά αποθήκευσης δεν μπορεί να σταθεί χωρίς δημόσια στήριξη, καθώς τα έσοδα είναι αβέβαια.
Εξήγησε ότι η βιώσιμη ανάπτυξη της αγοράς απαιτεί ανταγωνιστικούς διαγωνισμούς με σχήματα CfD, αλλά και ανάπτυξη της αποθήκευσης πίσω από τον μετρητή, ώστε να αντιμετωπιστούν οι περιορισμοί πρόσβασης και να μειωθούν οι περικοπές.
«Ώριμες» αποφάσεις και εκκρεμότητες
Ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ, Παναγιώτης Λαδακάκος, ανέφερε ότι ο κλάδος βρίσκεται στη φάση των δύσκολων αποφάσεων. Επισήμανε πως πολλά θέματα είναι ώριμα και πρέπει να επιλυθούν άμεσα, όπως ο μηχανισμός αναδιανομής εσόδων από περικοπές, ο υπολογισμός φορτίου αναφοράς, η επιμερισμένη κάλυψη κόστους δικτύων από τον ΑΔΜΗΕ, η ενεργοποίηση αποθήκευσης στο ίδιο σημείο σύνδεσης με ΑΠΕ, το εθνικό σχέδιο για τα θαλάσσια αιολικά και ο χωροταξικός σχεδιασμός.
Όπως σημείωσε, οι καθυστερήσεις αυξάνουν το ρίσκο και αποθαρρύνουν επενδύσεις σε έναν κλάδο που έχει ήδη εξαντλήσει τα «εύκολα».
Η αγορά σε αναμονή για το net billing
Ο πρόεδρος του ΣΕΦ, Παναγιώτης Μουρτοπάλλας, τόνισε ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι αναγκαιότητα και όχι πολυτέλεια, επισημαίνοντας πως τα φωτοβολταϊκά αποτελούν την πλέον ανταγωνιστική τεχνολογία. Προειδοποίησε όμως ότι οι περικοπές και οι καθυστερήσεις στη ρύθμιση της αυτοπαραγωγής και του net billing έχουν οδηγήσει σε ανασφάλεια.
Υπογράμμισε ότι τα έργα αυτοκατανάλωσης, τα οποία έχουν ήδη δεσμεύσει περίπου 2 GW ηλεκτρικού χώρου και αναμένεται να φτάσουν τα 3,5 GW ως το 2030, μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην εξισορρόπηση του συστήματος.
Κατά τον ίδιο, όλα εξαρτώνται τελικά από την πολιτική βούληση και την ταχύτητα λήψης αποφάσεων, καθώς από αυτές εξαρτάται η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, το ενεργειακό κόστος και χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»
Ο πρόεδρος του ΣΠΕΦ, Στέλιος Λουμάκης, υπογράμμισε ότι η μαζική είσοδος νέων φωτοβολταϊκών έργων είναι ο βασικός παράγοντας πίσω από το φαινόμενο των αρνητικών τιμών. Επικαλέστηκε μοντέλα που δείχνουν ότι για κάθε 1.000 MW νέας ισχύος, η μεσημεριανή τιμή χονδρικής μειώνεται κατά περίπου 10 ευρώ/MWh.
Η προσθήκη ισόποσης αποθήκευσης δύο ωρών αντισταθμίζει μόλις το μισό, ενώ η τετράωρη αποθήκευση προσφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Προειδοποίησε ότι με τη συνεχιζόμενη επέκταση της ισχύος, συμπεριλαμβανομένης της αυτοπαραγωγής, η αγορά θα περάσει από το λεγόμενο «σχήμα πάπιας» σε «σχήμα μπανιέρας», με παρατεταμένες μηδενικές ή αρνητικές τιμές.
Τόνισε ότι για τη βιομηχανία η πιο αποδοτική επιλογή είναι η εγκατάσταση μπαταριών πίσω από τον μετρητή, ώστε να φορτίζονται με μηδενικό κόστος το μεσημέρι και να αποδίδουν ενέργεια τις βραδινές ώρες, μειώνοντας έτσι δραστικά το ενεργειακό κόστος.
Επίσης, προειδοποίησε για κινδύνους στρεβλώσεων στην αγορά εξισορρόπησης, καλώντας τη ΡΑΕ να επιβλέψει τον μηχανισμό ώστε να αποτραπούν φαινόμενα τεχνητής ζήτησης καθοδικών υπηρεσιών.
Το επενδυτικό περιβάλλον και οι προϋποθέσεις σταθερότητας
Ο επικεφαλής του ενεργειακού τομέα της Koutalidis Law Firm, Ευάγγελος Κουράκης, εκπροσωπώντας το Hellenic Investors Council, στάθηκε στην ανάγκη για σταθερό, διαφανές και προβλέψιμο θεσμικό πλαίσιο.
Τόνισε ότι, παρά τη μεγάλη πρόοδο της τελευταίας περιόδου, η ταχύτητα παραμένει κρίσιμος παράγοντας ενώ οι καθυστερήσεις οδηγούν συχνά σε απογοήτευση ξένων επενδυτών. Εξήρε το νέο πλαίσιο για τις μπαταρίες, το οποίο έθεσε σαφή κριτήρια σοβαρότητας και αντισυγκέντρωσης, ωστόσο υπογράμμισε την ανάγκη η αξιολόγηση των αιτήσεων και η κατάρτιση του καταλόγου των επιλέξιμων επενδυτών να ολοκληρωθεί γρήγορα, ώστε να αποφευχθεί κύμα ενστάσεων που θα καθυστερήσει περαιτέρω τη διαδικασία.
Σημείο καμπής
Συνολικά από το πάνελ κατέστη σαφές ότι η ελληνική αγορά ΑΠΕ έχει φθάσει σε σημείο καμπής. Η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών προχωρά με γοργούς ρυθμούς, αλλά το ρυθμιστικό πλαίσιο δεν έχει ακόμη προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα της υπερπροσφοράς πράσινης ενέργειας και των περιορισμών στο δίκτυο.
Η αποθήκευση, η σταθερότητα των κανόνων και η ταχύτητα λήψης αποφάσεων αποτελούν πλέον προϋποθέσεις για τη βιωσιμότητα των επενδύσεων και την επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης.