Οι οικονομικές δυσκολίες και η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα αναδεικνύονται ως οι βασικοί παράγοντες που εμποδίζουν τα ευάλωτα νοικοκυριά – εκείνα δηλαδή που θα είχαν και το μεγαλύτερο όφελος – να συμμετάσχουν σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας δια της ενεργειακής αναβάθμισης, όπως τα «Εξοικονομώ».
Αυτό προκύπτει από πρόσφατη έρευνα της ΕΚΠΟΙΖΩ, η οποία διενεργήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου REVERTER. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Απρίλιο του 2024 έως τον Ιούνιο του 2025 και βασίστηκε στη λειτουργία της Υπηρεσίας Μιας Στάσης (ΥΜΣ) της ΕΚΠΟΙΖΩ, η οποία παρέχει καθοδήγηση και υποστήριξη σε καταναλωτές για ζητήματα ενεργειακής αναβάθμισης. Στο διάστημα αυτό, εξυπηρετήθηκαν 330 άτομα και πραγματοποιήθηκαν 790 επισκέψεις σε κατοικίες της Αττικής, προκειμένου να χαρτογραφηθούν οι ενεργειακές ανάγκες, να δοθούν βιώσιμες προτάσεις βελτίωσης και να διευκολυνθεί η διαδικασία υποβολής αίτησης στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2025». Συνολικά συλλέχθηκαν 790 απαντήσεις.
Χωρίς μόνωση
Οπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της έρευνας, μόλις το 11,4% των κατοικιών που εξετάστηκαν διαθέτει μονωμένους τοίχους, ενώ το 75% έχει κουφώματα αλουμινίου, αλλά μόνο το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων δηλώνει ικανοποίηση από την αεροστεγανότητά τους. Σχεδόν οι μισοί (48,7%) χρησιμοποιούν κεντρικό σύστημα θέρμανσης, τροφοδοτούμενο από λέβητες πετρελαίου σε ποσοστό 77% και φυσικού αερίου σε ποσοστό 23%, ενώ επτά στα δέκα νοικοκυριά καταφεύγουν και σε δευτερεύον σύστημα θέρμανσης, κυρίως κλιματιστικά.
Οικονομική πίεση
Η ενεργειακή ευαλωτότητα εντείνεται από τη γενικευμένη οικονομική πίεση. Πάνω από το 80% των νοικοκυριών με μηνιαίο εισόδημα έως 900 ευρώ δηλώνουν ότι δυσκολεύονται σημαντικά να τα βγάλουν πέρα, ενώ ακόμη τμήμα των μεσαίων εισοδημάτων, με μηνιαίες απολαβές από 1.200 έως 2.000 ευρώ, σε ποσοστό 50% έως 60% αναγνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν δυσχέρειες κάλυψης βασικών εξόδων. Συνολικά, περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες (51,4%) περιγράφουν την καθημερινότητά τους ως «οικονομικά ασφυκτική».
Η πίεση αυτή οδηγεί σε περιορισμό σχεδόν κάθε κατηγορίας δαπάνης: τα δύο τρίτα των νοικοκυριών έχουν μειώσει τη χρήση θέρμανσης και ηλεκτρικού ρεύματος, το 47,8% έχει περιορίσει τη χρήση ζεστού νερού, ενώ περισσότεροι από τους μισούς έχουν περικόψει τρόφιμα, είδη ένδυσης και έξοδα μετακίνησης. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 27,1% των νοικοκυριών έχει μειώσει και τις δαπάνες για την εκπαίδευση των παιδιών, ενώ το 13,7% έχει αναγκαστεί να περικόψει ακόμη και φάρμακα. Στις πιο χαμηλές εισοδηματικές κατηγορίες – κάτω από 600 ευρώ μηνιαίως – οι περικοπές αυτές αγγίζουν ή και ξεπερνούν το 70%, περιλαμβάνοντας ακόμη και βασικά αγαθά όπως ενέργεια και τρόφιμα.
Ζέστη το καλοκαίρι, κρύο τον χειμώνα
Η εικόνα αυτή συνοδεύεται από σοβαρές επιπτώσεις στις συνθήκες διαβίωσης. Πάνω από το 55% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι βιώνει θερμική δυσφορία τον χειμώνα και το 60% το καλοκαίρι, ενώ το 62% αντιμετωπίζει προβλήματα υγρασίας ή μούχλας. Σχεδόν ένας στους πέντε καθυστερεί την πληρωμή λογαριασμών ενέργειας και αναφέρει προβλήματα υγείας – όπως ρευματικά, αρθριτικά ή συχνά κρυολογήματα – τα οποία σχετίζονται άμεσα με την ανεπαρκή θέρμανση και την υπερβολική υγρασία. Με βάση αυτά τα δεδομένα, η ΕΚΠΟΙΖΩ εκτιμά ότι οκτώ στα δέκα νοικοκυριά μπορούν να χαρακτηριστούν ενεργειακά ευάλωτα.
Το πρόβλημα με τα «Εξοικονομώ»
Στην ερώτηση αν θα επιθυμούσαν να συμμετάσχουν σε προγράμματα επιδότησης ενεργειακής αναβάθμισης, η πλειοψηφία (51,5%) απάντησε αρνητικά. Από αυτούς, το 46% επικαλέστηκε οικονομικές δυσκολίες, με το 33,7% να θεωρεί ανεπαρκές το ποσοστό επιδότησης και να αδυνατεί να συνεισφέρει οικονομικά, ενώ το 12,5% δήλωσε πως δεν μπορούσε να λάβει τραπεζικό δάνειο. Ένα επιπλέον 23,2% αποθαρρύνθηκε από τη γραφειοκρατική πολυπλοκότητα των διαδικασιών, το 19,3% δεν πίστευε ότι η εξοικονόμηση ενέργειας θα ήταν σημαντική, το 14,7% αγνοούσε την ύπαρξη των προγραμμάτων και το 10,2% ανέφερε προβλήματα ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
Ακόμη και μεταξύ όσων εμφανίζονται πρόθυμοι να συμμετάσχουν, το 20,8% δηλώνει πως δεν διαθέτει επαρκή οικονομική δυνατότητα, ενώ ο μέσος όρος οικονομικής συνεισφοράς που μπορούν να διαθέσουν διαμορφώνεται στα 130 ευρώ τον μήνα, με διάμεσο τα 100 ευρώ. Τα πιο οικονομικά πιεσμένα νοικοκυριά δηλώνουν δυνατότητα συνεισφοράς μόλις 90 ευρώ, ποσό περίπου 40% χαμηλότερο από τον μέσο όρο. Αντιθέτως, ένα πολύ μικρό ποσοστό, λιγότερο από 2,5%, μπορεί να διαθέσει πάνω από 350 ευρώ μηνιαίως.
Με βάση τους υπολογισμούς της ΕΚΠΟΙΖΩ, λαμβάνοντας υπόψη το μέσο κόστος ριζικής ανακαίνισης και τα ποσοστά επιδότησης του προγράμματος «Εξοικονομώ 2025», το 67% των νοικοκυριών δεν μπορεί να συμμετάσχει σε καμία περίπτωση, ακόμη και με επιδοτούμενο δάνειο.
Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν πως, παρά τη θεσμική πρόοδο και τις χρηματοδοτικές πρωτοβουλίες της τελευταίας περιόδου, η πράσινη μετάβαση κινδυνεύει να παραμείνει προνόμιο των λίγων καθώς για πολλούς πολίτες με χαμηλά εισοδήματα η ενεργειακή αναβάθμιση παραμένει «όνειρο θερινής νυκτός». Με την ΕΚΠΟΙΖΩ να τονίζει ότι η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης αποτελεί ολιστικό και πολυδιάστατο ζήτημα που επηρεάζει πολλούς οικονομικούς τομείς και απαιτεί συντονισμένες παρεμβάσεις.
→ Διαβάστε επίσης: Τιτανομαχία Ευρώπης - Ασίας για το αμερικανικό LNG - Οι 5 παράγοντες που θα κρίνουν τις τιμές
Οι προτάσεις
Στο πλαίσιο αυτό, η οργάνωση προτείνει την εφαρμογή ενός ισορροπημένου μείγματος πολιτικών, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων του ενεργειακού τομέα, ώστε να σχεδιαστούν προγράμματα που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των νοικοκυριών. Παράλληλα, ζητά ενίσχυση του ρόλου των δήμων και καμπάνιες ενημέρωσης σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Μιας Στάσης, καθώς και απλοποίηση και τυποποίηση των διαδικασιών υποβολής, προκειμένου τα ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά να έχουν ουσιαστική πρόσβαση στα διαθέσιμα εργαλεία. Επιπλέον, εισηγείται την καθιέρωση προοδευτικών συντελεστών επιδότησης που να φτάνουν έως και το 100% του κόστους ανακαίνισης για τις πιο ευάλωτες ομάδες, καθώς και τη δραστική μείωση της γραφειοκρατίας.
Τα πλήρη αποτελέσματα και οι εκθέσεις του έργου REVERTER θα είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα REVERTER HUB από τη Δευτέρα 3 Νοεμβρίου 2025. Όπως επισημαίνει η ΕΚΠΟΙΖΩ, η ανακαίνιση των κτιρίων δεν αποτελεί μόνο ενεργειακό ή περιβαλλοντικό ζήτημα, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός κοινωνικής δικαιοσύνης, εφόσον σχεδιαστεί με επίκεντρο τον πολίτη και τις πραγματικές του δυνατότητες.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
