Οι ηγέτες των BRICS συναντώνται αυτό το Σαββατοκύριακο στο Ρίο ντε Τζανέιρο, σε μια περίοδο έντονης γεωπολιτικής ρευστότητας και εμπορικών αναταράξεων. Η σύνοδος, που φιλοξενείται από τον Βραζιλιάνο πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα, αναμένεται να κορυφωθεί με κοινή δήλωση κατά της μονομερούς εμπορικής πολιτικής και της αύξησης των δασμών, με έμμεσες αναφορές στις ΗΠΑ και στην πολιτική που έχει προαναγγείλει ο Ντόναλντ Τραμπ.
Οι δασμοί ως καταλύτης ενότητας
Από την ίδρυσή του το 2009, το μπλοκ των αναδυόμενων οικονομιών είχε δυσκολευτεί να διαμορφώσει ενιαία ατζέντα, πέραν της γενικής επιθυμίας για ενίσχυση του ρόλου τους στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι. Η στροφή των ΗΠΑ σε προστατευτικές πολιτικές, ιδιαίτερα με την απειλή επιβολής δασμών 100% σε χώρες που εγκαταλείπουν το δολάριο στο διμερές εμπόριο, φαίνεται να προσφέρει για πρώτη φορά ένα κοινό πεδίο αντίδρασης.
«Αυτοί οι δασμοί δεν είναι παραγωγικοί. Δεν βοηθούν ούτε την παγκόσμια οικονομία, ούτε την ανάπτυξη», δήλωσε ο Νοτιοαφρικανός πρέσβης Xolisa Mabhongo, επικεφαλής διαπραγματευτής της χώρας στους BRICS.
Το τελικό ανακοινωθέν της Συνόδου, σύμφωνα με αξιωματούχους του μπλοκ, θα περιλαμβάνει ρητή καταδίκη της «ανεξέλεγκτης επιβολής δασμών» και των «αδικαιολόγητων μονομερών προστατευτικών μέτρων», χωρίς όμως να κατονομάζει τις ΗΠΑ.
Απουσίες κορυφής, παρών ο Λούλα
Παρά τη δυναμική της συνάντησης, δύο από τους ηγέτες των ισχυρότερων μελών θα απουσιάζουν. Ο Σι Τζινπίνγκ δεν θα παραστεί, παρότι έχει αναπτύξει στενή σχέση με τη Βραζιλία, ενώ ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα αποφύγει το ταξίδι για να μην προκαλέσει νομικό ή διπλωματικό δίλημμα στη βραζιλιάνικη κυβέρνηση, καθώς εκκρεμεί ένταλμα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου εις βάρος του.
Την ίδια στιγμή, ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι σκοπεύει να πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στη Βραζιλία μετά τη Σύνοδο, διεκδικώντας ενισχυμένο ρόλο για την Ινδία ενόψει της προεδρίας των BRICS το 2026.
Μια διευρυμένη αλλά εύθραυστη συμμαχία
Η πρόσφατη διεύρυνση του μπλοκ με την ένταξη χωρών όπως η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, το Ιράν, η Ινδονησία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχει ενισχύσει τη δημογραφική και οικονομική παρουσία των BRICS - το νέο σχήμα αντιπροσωπεύει σχεδόν 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ και περίπου το 50% του πληθυσμού της Γης. Ωστόσο, η διεύρυνση αυτή επιτείνει την έλλειψη συνοχής μεταξύ μελών με διαφορετικές στρατηγικές προτεραιότητες.
Εσωτερικές τριβές παραμένουν, όπως η άρνηση της Αιγύπτου και της Αιθιοπίας να στηρίξουν την υποψηφιότητα της Νότιας Αφρικής για μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Επιπλέον, Κίνα και Ινδία ανταγωνίζονται σιωπηρά για την ηγεσία όχι μόνο του μπλοκ, αλλά και ευρύτερα του λεγόμενου «Παγκόσμιου Νότου».
Στροφή σε νέες πρωτοβουλίες
Η αντίδραση στις απειλές Τραμπ φαίνεται να επιταχύνει συζητήσεις για εναλλακτικά συστήματα πληρωμών και την ενίσχυση του διατραπεζικού εμπορίου μεταξύ μελών. Αν και η εγκατάλειψη του δολαρίου δεν συζητείται επίσημα, σύμφωνα με Βραζιλιάνους αξιωματούχους, η αναζήτηση εργαλείων οικονομικής ανεξαρτησίας έχει ξεκινήσει.
Παράλληλα, για πρώτη φορά οι BRICS εξετάζουν μηχανισμούς χρηματοδότησης για την κλιματική αλλαγή. Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού επί Τραμπ ενίσχυσε την ανάγκη για αυτοδύναμες πρωτοβουλίες. Η Κίνα, σε συνεργασία με την Ινδονησία, διεξάγει συζητήσεις με τη Βραζιλία ενόψει της διάσκεψης COP30, που θα φιλοξενηθεί στη χώρα το 2025.
«Η πολυμέρεια βιώνει τη χειρότερη στιγμή της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», δήλωσε ο Λούλα, επιβεβαιώνοντας ότι οι BRICS επιδιώκουν να εμφανιστούν ως υπερασπιστές των αρχών του ελεύθερου εμπορίου και της διεθνούς συνεργασίας.
Οι προοπτικές και τα όρια της BRICS
Η εμπορική συνεργασία μεταξύ των πέντε αρχικών μελών αυξήθηκε κατά 40% την περίοδο 2021–2024, φτάνοντας τα $740 δισ. ετησίως, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Ωστόσο, όπως σχολιάζουν αναλυτές, η πραγματική γεωπολιτική επιρροή του μπλοκ θα συνεχίσει να αυξάνεται σταδιακά, ανάλογα με την οικονομική του βαρύτητα και την πιθανή περαιτέρω διεύρυνση.
Παρά τις προκλήσεις, η απειλή των δασμών φαίνεται να λειτουργεί ως μοχλός συσπείρωσης για μια ομάδα που μέχρι πρότινος αγωνιζόταν να βρει κοινό βηματισμό. Το στοίχημα παραμένει αν οι BRICS θα εξελιχθούν σε ουσιαστικό πόλο ισχύος ή θα παραμείνουν μια συμμαχία συμβολισμών και ευκαιριακής σύγκλισης.
Με πληροφορίες από Bloomberg
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
