Στροφή στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών διαπιστώνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), καθώς ολοένα και συχνότερα ενωσιακά κονδύλια χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.
Ωστόσο, τα χρήματα δεν δαπανώνται πάντοτε κατά τρόπο αποτελεσματικό, όπως σημειώνεται στην ειδική έκθεση του ΕΕΣ για τη χρηματοδότηση της ΕΕ για καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών, εστιάζοντας σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία και Πολωνία.
«Επιλέξαμε τα συγκεκριμένα κράτη μέλη λόγω του υψηλού κινδύνου δασικών πυρκαγιών που εμφανίζουν και των σημαντικών επενδύσεων της ΕΕ σε αυτά. Λάβαμε επίσης υπόψη την παράμετρο της γεωγραφικής κάλυψης και επιλέξαμε τρία κράτη μέλη με μεγάλο αριθμό μεγάλων δασικών πυρκαγιών και ένα με μικρότερο (Πολωνία).»
Το ΕΕΣ θεωρεί ότι τα έργα που επιλέγονται για χρηματοδότηση από την ΕΕ δεν εστιάζουν πάντα στις περιοχές που θα είχαν το μεγαλύτερο αντίκτυπο, και ενώ πάνω από 2 εκατομμύρια εκτάρια δασών αφανίστηκαν από πυρκαγιές στην ΕΕ την τελευταία τριετία.
Το κλιμάκιο ελέγχου του ΕΕΣ διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα χρηματοδοτούμενα μέτρα βασίζονταν σε παρωχημένες πληροφορίες.
Στην Ελλάδα, λόγου χάριν, όπου το 2023 κάηκε έκταση τριπλάσια του συνήθους μέσου όρου της περιόδου 2006–2022, ο ισχύων κατάλογος των επιρρεπών σε δασικές πυρκαγιές περιοχών καταρτίστηκε πριν από περισσότερα από 45 χρόνια.
Στην Πορτογαλία, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι είχε προτεραιοποιηθεί για ενωσιακή χρηματοδότηση με σκοπό την καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών έκταση εν μέρει βυθισμένη κάτω από το νερό. Ο σχετικός χάρτης επικινδυνότητας δεν είχε επικαιροποιηθεί, με αποτέλεσμα να μη ληφθεί υπόψη η κατασκευή φράγματος στην περιοχή πριν από πολλά χρόνια.
Παλαιοί χάρτες και προβληματικές επιλογές
«Οι παρωχημένες εκτιμήσεις κινδύνου μπορεί να επηρεάσουν την επιλογή των έργων. Στην Ελλάδα, ένα από τα έργα του δείγματός μας υλοποιήθηκε σε περιοχή που το 1980 δεν είχε χαρακτηριστεί ως ευαίσθητη σε δασικές πυρκαγιές. Ως αποτέλεσμα, η τοπική δασική υπηρεσία χρειάστηκε να παράσχει πρόσθετη αιτιολόγηση για τα προτεινόμενα μέτρα, παρόλο που η επιτροπή διαχείρισης δασών στην έκθεσή της του 2019 την είχε χαρακτηρίσει εξαιρετικά επιρρεπή σε πυρκαγιά.
Στην Πορτογαλία, από την άλλη πλευρά, συμπεριλάβαμε στο δείγμα μας έργο που χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο κατά τη διαδικασία επιλογής είχε λάβει πρόσθετους βαθμούς για τον λόγο ότι η περιοχή είχε πληγεί από πυρκαγιά. Και αυτό, γιατί επιδίωξη του μέτρου ήταν ο μετασχηματισμός ευάλωτων δασικών περιοχών. Ωστόσο, πληροφορηθήκαμε ότι η τελευταία μεγάλη πυρκαγιά είχε εκδηλωθεί το 2013 και ότι τμήμα της πληγείσας έκτασης είναι πλέον βυθισμένο κάτω από το νερό, λόγω φράγματος που κατασκευάστηκε πρόσφατα. Οι πληροφορίες αυτές δεν συνεκτιμήθηκαν κατά την επιλογή των έργων.» αναφέρει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.
Και σε ορισμένες περιφέρειες της Ισπανίας, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός κατανεμήθηκε μεταξύ όλων των επαρχιών, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι επιμέρους κίνδυνοι και ανάγκες.
Περιορισμένη βιωσιμότητα των δράσεων
Συνολικά, το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι δύσκολο να προσδιοριστούν τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν πράγματι χάρη στην ενωσιακή χρηματοδότηση για την καταπολέμηση του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη.
Ωστόσο, αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη στοιχείων, στην ασυνέπεια των δεικτών ή στην ανεπάρκεια της παρακολούθησης. Οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι η βιωσιμότητα των χρηματοδοτούμενων δράσεων δεν διασφαλίζεται συστηματικά, ιδίως στις περιπτώσεις που τα χρήματα προέρχονται από τον ΜΑΑ.
Μολονότι ο ΜΑΑ έφερε σημαντική πρόσθετη εφάπαξ χρηματοδότηση (λόγου χάριν 470 εκατ. ευρώ για εργασίες πρόληψης στην Ελλάδα και 390 εκατ. ευρώ στην Πορτογαλία), η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα των σχετικών προληπτικών μέτρων στις χώρες αυτές δεν διασφαλίζεται ούτε με ενωσιακά ούτε με εθνικά κονδύλια.
Συνεπώς, το ΕΕΣ συμπεραίνει ότι η ευεργετική επίδραση των ενωσιακών μέτρων στον τομέα της πρόληψης θα μπορούσε να μη διαρκεί πάνω από μία τριετία ή τετραετία.
Η «παγίδα της πυρόσβεσης» και η ανάγκη πρόληψης
«Η ενίσχυση των μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών αποτελεί αναμφίβολα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Ωστόσο, προκειμένου η στήριξη να μην αποδειχθεί πυροτέχνημα, τα κεφάλαια της ΕΕ πρέπει να δαπανώνται κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και η βιωσιμότητά τους.»
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο προχώρησε σε δύο συστάσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρώτον, να προωθεί ορθές πρακτικές για την επιλογή των έργων (χρήση επικαιροποιημένων χαρτών, διασφάλιση μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δράσεων, π.χ. συντήρηση αντιπυρικών ζωνών και μετά τη λήξη των ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων δράσεων). Και δεύτερον, να αξιολογούνται τα αποτελέσματα και να διαδίδονται πληροφορίες για αποτελεσματικές δράσεις.
Πρακτικά παραδείγματα από την Ευρώπη
Η «παγίδα της πυρόσβεσης» είναι μια μεταφορική έκφραση που χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν κοντόφθαλμο κύκλο επίλυσης προβλημάτων: αντιμετώπιση των «πυρκαγιών» — ή των προβλημάτων — καθώς ανακύπτουν, χωρίς να αντιμετωπίζεται η υποκείμενη αιτία, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες επανεμφάνισης του ίδιου προβλήματος στο μέλλον.
Για την αποφυγή της παγίδας αυτής, είναι σημαντικό να δίνεται προτεραιότητα σε δραστηριότητες πρόληψης, καθώς η εστίαση κυρίως στην κατάσβεση των πυρκαγιών παραβλέπει προβλήματα όπως η εγκατάλειψη της γεωργικής γης και η ολοένα μεγαλύτερη κακοδιαχείριση δασών, που αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της καύσιμης ύλης.
Οι ενδείξεις στροφής προς την πρόληψη τεκμηριώνονται και σε μελέτη του ΟΟΣΑ για την περίπτωση της Ελλάδας, μετά τις ακραίες πυρκαγιές που σημειώθηκαν, όπως σημειώνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.
Στην εν λόγω έκθεση του ΟΟΣΑ (Ιούνιος 2024), υπογραμμίζεται ότι ο αυξανόμενος κίνδυνος πυρκαγιών που αντιμετωπίζει η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με κοινωνικοοικονομικές αλλαγές και αλλαγές στη χρήση γης, συμπεριλαμβανομένης της ερήμωσης της υπαίθρου και της εγκατάλειψης της γης, καθώς και της συχνά «μη προγραμματισμένης» ανάπτυξης της περιοχής που συναντώνται το δομημένο περιβάλλον και η άγρια βλάστηση. Και φυσικά υπάρχει και ο παράγοντας της κλιματικής αλλαγής.
→ Διαβάστε επίσης: IRIS: Στα 1.000€ συν 1.000€ το όριο από 1/1/2026 - Το σκεπτικό για το πλαφόν των 5.000€ – Πώς μειώνει τη φοροδιαφυγή
Οι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου
Σε ό,τι αφορά τις άλλες δύο χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, η Πορτογαλία, μετά τις πυρκαγιές του 2017, όπως σημειώνει το Ελεγκτικό, αναβάθμισε τα μέτρα πρόληψης που εφαρμόζει.
Από την έκθεση δραστηριοτήτων του 2023 σχετικά με το εθνικό ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αγροτικών πυρκαγιών προκύπτει ότι, από το 2020, οι επενδύσεις στην πρόληψη υπερβαίνουν εκείνες που αφορούν την πυρόσβεση. Το ποσοστό που δαπανήθηκε για τους σκοπούς της πρόληψης αυξήθηκε από 20% το 2017 σε 61% το 2022, με αποτέλεσμα την αποφυγή της παγίδας της πυρόσβεσης.
Η Γαλικία και η Ανδαλουσία στην Ισπανία επίσης αποφεύγουν να πέσουν στην παγίδα της πυρόσβεσης. Στη Γαλικία, από το 2018, ο προϋπολογισμός για την πρόληψη υπερβαίνει τον αντίστοιχο για την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση. Στην Ανδαλουσία, το σχέδιο του 2025 κατανέμει το 56,8% των κονδυλίων στην πρόληψη και το 43,2% στην πυρόσβεση.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
