Εξαιρετικά επώδυνη θα είναι η προσπάθεια ενεργειακής απεξάρτησης από την Ρωσία, για την Ευρώπη, ενώ τα πράγματα είναι απόλυτα διαχειρίσιμα για τις ΗΠΑ που πριν από λίγο δια στόματος του προέδρου Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσαν εμπάργκο στο ρώσικο πετρέλαιο.

Η αλήθεια είναι ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να πράξει κάτι αντίστοιχο, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, και ούτε κανείς αξιωματούχος άφησε να διαφανεί κάτι τέτοιο.

Τα στοιχεία άλλωστε δείχνουν πως:

• Το 48% των ρωσικών εξαγωγών σε πετρέλαιο τροφοδοτούν την γηραιά ήπειρο.  
• Το 72% των εξαγωγών ρώσικου φυσικού αερίου παγκοσμίως κατευθύνεται στην Ευρώπη, που είναι απολύτως εξαρτημένη από τη Ρωσία. 

Αυτός είναι ίσως και ο λόγος, για τον οποίο μετά το χθεσινό άλμα στις τιμές του πετρελαίου, που άγγιξαν τα 140 δολάρια το βαρέλι, σήμερα δεν υπήρξε κάποια φοβερά ανοδική κίνηση, ακόμη και μετά τις ανακοινώσεις Μπάιντεν. Η τιμή του πετρελαίου έφτασε μέχρι και τα 133 δολάρια το βαρέλι. Στις 21:00 η τιμή του πετρελαίου ήταν στην περιοχή των 130 δολαρίων το βαρέλι.  

Ανάλογη είναι η στάση της ΕΕ και σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο, που σήμερα ανακοινώθηκε ο οδικός χάρτης απεξάρτησης από την Ρωσία.

Εφικτό το εμπάργκο από τις ΗΠΑ

Η Ρωσία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Παράγει 10,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και εξάγει 5 εκατομμύρια αργού πετρελαίου.

Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος πελάτης του ρωσικού πετρελαίου στον κόσμο, με το 48% των ρωσικών εξαγωγών να τροφοδοτούν την γηραιά ήπειρο, κυρίως τη Γερμανία και την Ολλανδία. Οι δύο αυτές χώρες απορροφούν το 22% των εξαγωγών του ρωσικού αργού. 

Αντίθετα, στις ΗΠΑ κατευθύνεται μόλις το 1% των εξαγωγών ρωσικού πετρελαίου ενώ το 31% πάει στην Κίνα. 

Γι' αυτό για τις ΗΠΑ το εμπάργκο δεν είναι ιδιαίτερα επώδυνο. Το πλέον χαρακτηριστικό είναι ότι η Μ. Βρετανία, που εισάγει το 8% των αναγκών της από την Ρωσία, δηλώνει πως είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει άμεσο εμπάργκο στο ρώσικο πετρέλαιο και κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει σταδιακά και όχι νωρίτερα από το τέλος του έτους. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε δήλωσε από το Λονδίνο ότι «είναι επώδυνη αλήθεια πως εξαρτόμαστε σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Κι αν τώρα αναγκάσουμε ευρωπαϊκές εταιρείες να σταματήσουν τις συναλλαγές με την Ρωσία, αυτό θα είχε τεράστιες επιπτώσεις στην Ευρώπη, στην Ουκρανία, σε ολόκληρο τον κόσμο».

Ευρώπη: Το 1/3 των αναγκών της από τη Ρωσία

Η Ρωσία είναι μακράν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού πετρελαίου στην Ευρώπη. Αρκεί να αναφερθεί ότι η Ευρώπη εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα από τη Ρωσία για το 1/3 των τελικών αναγκών της σε πετρέλαιο.

Ειδικότερα, η τελική κατανάλωση της αγοράς στην Ευρώπη των 27 εξαρτάται κατά 27% από τις εισαγωγές από τη Ρωσία και κατά 8% από το Καζακστάν. Το πετρέλαιο όμως από το Καζακστάν φτάνει στην Ευρώπη μέσω του ρωσικού δικτύου αγωγών.

Έτσι άμεσα ή έμμεσα η ΕΕ εξαρτάται από τη Ρωσία για το ένα τρίτο και πλέον των αναγκών της σε πετρέλαιο. Η αμέσως επόμενη αγορά είναι το Ιράκ από όπου φτάνει στην Ευρώπη το 9% των αναγκών της σε πετρέλαιο. Η διαφορά είναι τεράστια...    

Ομως και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ γνωρίζει καλά ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν ακολουθήσουν άμεσα τη δική του απόφαση. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε, «πολλοί Ευρωπαίοι σύμμαχοι και εταίροι ίσως να μην μπορούν να μας ακολουθήσουν».

Οι  ΗΠΑ εισάγουν μικρές μόνο ποσότητες ρωσικού πετρελαίου, οι οποίες αντιστοιχούν μόλις στο 3% των συνολικών εισαγωγών τους σε αργό. Και γι' αυτό ο κίνδυνος για τις τιμές δεν θα είναι τόσο μεγάλος όσο θα ήταν στην περίπτωση που συμμετείχε και η Ευρώπη στο εμπάργκο.

Σύμφωνα με traders, το ερώτημα είναι πόσο θα διαρκέσει το εμπάργκο των ΗΠΑ και αν θα μπορούσε να καλυφθεί το κενό που υπάρχει στην παγκόσμια προσφορά από το Ιράν και τη Βενεζουέλα.

Οι εισαγωγές των ΗΠΑ πολύ μικρότερες από της ΕΕ

Οι ΗΠΑ εισάγουν περίπου 700.000 βαρέλια την ημέρα ρωσικού αργού και πετρελαϊκών προϊόντων, όπως βενζίνης και ντίζελ, σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης.

Αν ληφθούν υπόψη και άλλα πετρελαϊκά προϊόντα, οι εισαγωγές από τη Ρωσία αντιστοιχούν στο 8% των εισαγωγών του 2021, αν και αυτές έχουν ήδη μειωθεί τους τελευταίους μήνες. 

Μεγαλύτερη η εξάρτηση για το φυσικό αέριο

Αντιστοίχου μεγέθους είναι η εξάρτηση της Ευρώπης και από το ρωσικό φυσικό αέριο. Γι' αυτό και δεν θα είναι εύκολη υπόθεση η απεξάρτηση της γηραιάς ηπείρου. Και πάλι ο καλύτερος «πελάτης» της Ρωσίας είναι η Γερμανία, που απορροφά το 16% των εξαγωγών φυσικού αερίου παγκοσμίως.

Σήμερα, η ΕΕ δια στόματος της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι «πρέπει να ανεξαρτητοποιηθούμε από το ρωσικό πετρέλαιο, τον άνθρακα και το φυσικό αέριο. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε έναν προμηθευτή που μας απειλεί ρητά». 

Η Κομισιόν προωθεί την ταχύτατη ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και στο πλαίσιο αυτό η Επίτροπος Ενέργειας Κ. Σίμπσον και ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Φ. Τίμερμανς, αναφέρθηκαν στη μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη ακόμη και κατά 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μέχρι το τέλος του 2022. 

Με τα μέτρα στο σχέδιο REPowerEU, η Επιτροπή εκτιμά ότι θα μπορούσαν να καταργηθούν σταδιακά τουλάχιστον 155 bcm χρήσης ορυκτών αερίων, που ισοδυναμούν με τον όγκο που εισήχθη από τη Ρωσία το 2021. Σχεδόν τα δύο τρίτα αυτής της μείωσης μπορούν να επιτευχθούν εντός ενός έτους, τερματίζοντας την υπερβολική εξάρτηση της ΕΕ από έναν μόνο προμηθευτή.

Σύμφωνα με τον Φ Τίμερμανς, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου θα μειωθούν κατά περίπου 2/3. Τα περίπου 60 δισ. κυβικά μέτρα θα προέλθουν από εισαγωγές LNG, ενώ η υπόλοιπη μείωση θα προέλθει από βιοαέριο, υδρογόνο, ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), αλλά και από εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής. 

Στο ίδιο πλαίσιο, η Κομισιόν θα ζητήσει από τα κράτη που διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους να φτάσουν την πληρότητά τους σε ποσοστό 90% έως την έναρξη της επόμενης σεζόν θέρμανσης, δηλαδή τον χειμώνα του 2022-2023. 

«Πρέπει να δράσουμε τώρα για να αμβλύνουμε τον αντίκτυπο της αύξησης των τιμών της ενέργειας, να διαφοροποιήσουμε τον εφοδιασμό μας με φυσικό αέριο για τον επόμενο χειμώνα και να επιταχύνουμε τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Όσο πιο γρήγορα στραφούμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο, σε συνδυασμό με περισσότερη ενεργειακή απόδοση, τόσο πιο γρήγορα θα είμαστε πραγματικά ανεξάρτητοι και θα κυριαρχήσουμε στο ενεργειακό μας σύστημα», τόνισε η φον ντερ Λάιεν.

Δύσκολος γρίφος η απεξάρτηση

Η εξίσωση δεν είναι εύκολη, καθώς η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία για τις προμήθειες της σε φυσικό αέριο. Αρκεί να αναφερθεί πως η Ευρώπη είναι μακράν ο μεγαλύτερος πελάτης της Ρωσίας στην αγορά φυσικού αερίου, καθώς στη γηραιά ήπειρο κατευθύνεται το 72% των εξαγωγών φυσικού αερίου παγκοσμίως.

Την μεγαλύτερη εξάρτηση έχει η Γερμανία, η οποία είναι και ο μεγαλύτερος πελάτης της Ρωσίας στο φυσικό αέριο, καθώς απορροφά το 16% των ρωσικών εξαγωγών. Ακολουθούν η Ιταλία που απορροφά το 12% των εξαγωγών της Ρωσίας, η Γαλλία με το 8%, η Τουρκία με το 6%, η Ολλανδία με το 5%.

Στην Ασία κατευθύνεται μόλις το 11% των εξαγωγών, με την Κίνα να αγοράζει το 5% και την Ιαπωνία το 4%.     

Η Ρωσία πρωταγωνιστής στα κοιτάσματα

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, η Ρωσία είναι πρωταγωνιστής στα αποθεματικά φυσικού αερίου σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς έχει στα εδάφη της 1,688 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Ακολουθεί το Ιράν με λιγότερα από 1,4 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου, το Κατάρ και οι ΗΠΑ, το Τουρκμενιστάν. 

Τι περιλαμβάνει το σχέδιο της Κομισιόν

Ειδικότερα, το σχέδιο της Επιτροπής για την εξάλειψη της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό αέριο πριν το 2030 (REPowerEU), περιλαμβάνει τα εξής:

• Διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου, μέσω υψηλότερων εισαγωγών LNG (από ΗΠΑ, Κατάρ κλπ.) και αγωγών από μη Ρώσους προμηθευτές.
• Μεγαλύτερο όγκο παραγωγής και εισαγωγών βιομεθανίου και ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου.
• Ταχύτερη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στα σπίτια, τα κτίρια, τη βιομηχανία και το ηλεκτρικό σύστημα, ενισχύοντας την ενεργειακή απόδοση και αυξάνοντας τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
• Πλήρης εφαρμογή των προτάσεων της Επιτροπής για την πράσινη μετάβαση «Fit for 55», η οποία θα μπορούσε να μειώσει την ετήσια κατανάλωση ορυκτού αερίου κατά 30%, που ισοδυναμεί με 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), έως το 2030.
• Με τα μέτρα στο σχέδιο REPowerEU, η Επιτροπή εκτιμά ότι θα μπορούσαν να καταργηθούν σταδιακά τουλάχιστον 155 bcm χρήσης ορυκτών αερίων, που ισοδυναμούν με τον όγκο που εισήχθη από τη Ρωσία το 2021. Σχεδόν τα δύο τρίτα αυτής της μείωσης μπορούν να επιτευχθούν εντός ενός έτους, τερματίζοντας την υπερβολική εξάρτηση της ΕΕ από έναν μόνο προμηθευτή.

Η Επιτροπή προτείνει να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για τον εντοπισμό των καταλληλότερων έργων για την επίτευξη αυτών των στόχων, βασιζόμενη στην εκτεταμένη εργασία που έχει ήδη γίνει στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

Σημειώνεται ότι η Ρωσία παρείχε περίπου το 45% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ το 2021. Οι άλλοι κύριοι προμηθευτές αερίου στην ΕΕ ήταν η Νορβηγία (23%), η Αλγερία (12%), οι Ηνωμένες Πολιτείες (6%) και το Κατάρ (5%).

Για το αργό πετρέλαιο, η Ρωσία ήταν επίσης ο μεγαλύτερος προμηθευτής εισαγωγών από την ΕΕ (27%), ενώ στον τομέα του λιθάνθρακα, παρόλο που οι όγκοι των εισαγωγών έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία παραμένει επίσης ο πρώτος προμηθευτής (46%), ακολουθούμενη από τις ΗΠΑ (15%) και την Αυστραλία (13%).

Η Επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον δήλωσε: «Για τις υπόλοιπες εβδομάδες αυτού του χειμώνα, η Ευρώπη έχει επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου, αλλά πρέπει να αναπληρώσουμε τα αποθέματά μας επειγόντως για το επόμενο έτος. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα προτείνει έως την 1η Οκτωβρίου, η αποθήκευση φυσικού αερίου στην ΕΕ να έχει πληρωθεί έως τουλάχιστον 90%».

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!