Το έργο του Αγίου Ευστρατίου, ένα εμβληματικό πιλοτικό έργο που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ και υλοποιήθηκε από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (Κ.Α.Π.Ε.), ολοκληρώθηκε το περασμένο καλοκαίρι και από τον Νοέμβριο 2025 ευρίσκεται σε κανονική λειτουργία. Ο σκοπός του είναι η μετατροπή του μικρού και απομονωμένου νησιού του Αγίου Ευστρατίου των 250 μονίμων κατοίκων, σε ενεργειακά αυτόνομο νησί, τροφοδοτούμενο από ΑΠΕ, μεταξύ άλλων και για λόγους επιδεικτικούς και μελετητικούς.
Το σύστημα ηλεκτροπαραγωγής και τηλεθέρμανσης
Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας του νησιού είναι περίπου 1,1 GWhe/έτος, με ωριαία αιχμή 0,35 MWe.
Για την κάλυψη των ανωτέρω αναγκών με ΑΠΕ, εγκαταστάθηκε στο νησί μια ανεμογεννήτρια ισχύος 0,9 MWe και ένας φ/β σταθμός 0,22 MWe. Σύνολο 1,12 MWe με εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή 3,38 GWhe/έτος. Δηλ. εγκαταστάθηκε ισχύς ηλεκτροπαραγωγής 3πλάσια της αιχμής ζήτησης ΗΕ. Και τούτο λόγω της στοχαστικότητας των ΑΠΕ: παράγουν 0-100% της εγκατεστημένης ισχύος, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, και μάλιστα όχι ταυτοχρονισμένα με τη ζήτηση.
Για την αντιμετώπιση αυτού του χαρακτηριστικού των ΑΠΕ, εγκαταστάθηκε επί πλέον μια μπαταρία 1,25 MWe / 2,5 MWhe.
Σύμφωνα με τη μελέτη του έργου, το ανωτέρω σύστημα θα καλύπτει την ηλεκτρική ζήτηση του νησιού σε ποσοστό άνω του 90%, καθιστώντας τον υφιστάμενο πετρελαϊκό σταθμό της ΔΕΗ χρήσιμο μόνο για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (εφεδρικό). Ως συνέπεια της δραστικής μείωσης του κόστους ηλεκτροπαραγωγής, θα μειωθούν κατ’ αναλογία οι ΥΚΩ που δημιουργούνται από το νησί αυτό και επιβαρύνουν όλους τους Έλληνες καταναλωτές.
Αξιοποίηση της πλεονάζουσας ενέργειας
Για το ανωτέρω αποτέλεσμα εκτιμάται ότι θα χρησιμοποιείται, άμεσα ή έμμεσα (μέσω της αποθήκευσης), περίπου το ένα τρίτο της παραγόμενης ΗΕ από τους σταθμούς ΑΠΕ. Έτσι, θα περίσσευαν τα 2/3, τα οποία και θα απορρίπτονταν, δεδομένου ότι το νησί είναι ηλεκτρικά απομονωμένο και δεν υπάρχουν δυνατότητες εξαγωγών.
Γι’ αυτό, η πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια αξιοποιείται περαιτέρω με πρόσθετη κατανάλωση, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η μετατροπή της πλεονάζουσας, μετά την αποθήκευση, ΗΕ σε θερμότητα μέσω ηλεκτρολεβήτων, η αποθήκευση του προκύπτοντος ζεστού νερού (120°C) σε μονωμένες δεξαμενές και η διανομή του στον οικισμό για θέρμανση των κτιρίων.
Με τον τρόπο αυτόν εκτιμάται ότι και οι θερμικές ανάγκες (0,84 GWhth/έτος) θα καλύπτονται σε μεγάλο ποσοστό (εκτιμάται της τάξης του 75%) από ΑΠΕ, μειώνοντας κατά 50%+ το κόστος θέρμανσης των κτιρίων (μέχρι τώρα η θέρμανση γινόταν με πετρέλαιο). Για την εξασφάλιση λειτουργίας της τηλεθέρμανσης σε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχει και λέβητας πετρελαίου ως συμπληρωματικός/εφεδρικός.
Η ζήτηση για θέρμανση, όμως, δεν υπάρχει το καλοκαίρι, με αποτέλεσμα να περισσεύει και πάλι περίπου το 1/3 της ηλεκτροπαραγωγής, το οποίο και θα περικόπτεται, λόγω της αδυναμίας εξαγωγών.
Η λειτουργία όλου του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής και τηλεθέρμανσης παρακολουθείται και ρυθμίζεται κεντρικά από ηλεκτρονικό σύστημα μετρήσεων και ελέγχου (SCADA).
Τα λοιπά έργα
Το έργο του Αγίου Ευστρατίου περιέλαβε επίσης την ενεργειακή αναβάθμιση (μονώσεις, διπλά τζάμια, λαμπτήρες LED, κλπ) 7 δημοτικών κτιρίων και σχολείων και την αγορά 11 δημοτικών ηλεκτροκίνητων οχημάτων (2 τετράτροχων και 9 δίτροχων) μαζί με την εγκατάσταση σταθμού φόρτισης.
Υλοποίηση
Όλα τα έργα του Αγ. Ευστρατίου, μελετήθηκαν από Έλληνες μηχανικούς (Ε.Μ.Π., Κ.Α.Π.Ε., ανεξάρτητοι μηχανικοί) και υλοποιήθηκαν με επιτυχία από ελληνικές εταιρείες: ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ για τα έργα ΑΠΕ και τηλεθέρμανσης, άλλοι κατασκευαστές για τα έργα εξοικονόμησης ενέργειας. Ο εξοπλισμός ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας εισήχθη στο μεγαλύτερο μέρος του από το εξωτερικό.
Το όλο έργο του Αγίου Ευστρατίου, συνολικού κόστους 7,23 Μ€ (π/υ ένταξης 8,48 Μ€), εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ, υλοποιήθηκε με ευθύνη του Κ.Α.Π.Ε. (δικαιούχος) και ανήκει στον Δήμο Αγ. Ευστρατίου, ο οποίος και θα το διαχειρίζεται.
Αξίζει να τονισθεί η διαχρονική προσήλωση όλων των δημοτικών αρχών του Αγίου Ευστρατίου στο έργο αυτό, το οποίο, με τη βοήθεια της Κυβέρνησης, του ΔΕΔΔΗΕ, της ΡΑΑΕΥ και του ελληνικού τεχνικού κόσμου, και τη χρηματοδοτική στήριξη της Ε.Ε., ολοκληρώθηκε και πλέον λειτουργεί.
Συμπεράσματα για την ενεργειακή μετάβαση
Το έργο του Αγίου Ευστρατίου είναι το πρώτο στην Ελλάδα που οδηγεί, μέσω κεντρικού σχεδιασμού, σε κάλυψη των ενεργειακών αναγκών από ΑΠΕ σε ποσοστό 90%+, που είναι και ο τελικός στόχος της ενεργειακής μετάβασης. Τα νούμερα που έχουν σχέση με την ηλεκτροπαραγωγή στο νησί και προαναφέρθηκαν, προκύπτουν από τις μελέτες και θα επιβεβαιωθούν από τη λειτουργία του συστήματος το 2026 και τα επόμενα χρόνια.
Ήδη όμως μπορούμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα και να δούμε καθαρά τον τελικό σταθμό του ταξιδιού της ενεργειακής μετάβασης:
Οι ενεργειακές μας ανάγκες σε ό,τι αφορά τον ηλεκτρισμό, και μέσω του ηλεκτρισμού και στη θέρμανση/ψύξη κτιρίων καθώς και σε άλλες χρήσεις όπως οι χερσαίες μεταφορές, μπορούν να καλύπτονται με την εκμετάλλευση καθαρών μορφών ενέργειας τις οποίες έχουμε άφθονες (ήλιος, άνεμος, στη δυτική ηπειρωτική Ελλάδα και νερά) – η τεχνολογία είναι ήδη τεχνικοοικονομικά ώριμη. Αποτέλεσμα: απεξάρτηση σε ποσοστά της τάξης του 90%+ από τα ρυπογόνα, εξαντλήσιμα και εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Βέβαια, τα ορυκτά καύσιμα (φυσικό αέριο στο διασυνδεδεμένο σύστημα, πετρέλαιο στα νησιά) θα συνεχίσουν να είναι παρόντα για συμπλήρωση και κάλυψη εκτάκτων αναγκών, με πολύ μικρότερες καταναλώσεις.
Η διείσδυση των ΑΠΕ απαιτεί την εκμετάλλευση όλων των διαθέσιμων μορφών ΑΠΕ, προκειμένου να αλληλοσυμπληρώνονται. Στην περίπτωση του Αγ. Ευστρατίου, η ετήσια διαθεσιμότητα των φ/β εκτιμάται περίπου σε 19% (ή 1.660 ώρες ισοδύναμης λειτουργίας στη μέγιστη ισχύ) και των αιολικών σε 38% (ή 3.330 ώρες ισοδύναμης λειτουργίας στη μέγιστη ισχύ). Τα νούμερα αυτά εξαρτώνται από τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε τοποθεσίας.
Διείσδυση των ΑΠΕ στον ηλεκτρισμό σε ποσοστά της τάξης του 90%+ δεν δύναται να επιτευχθεί χωρίς αποθήκευση εν μέρει του παραγόμενου ηλεκτρισμού (μπαταρίες, αντλησιοταμιευτικά). Εκτός αν υπάρχει αφθονία ισχύος και διαθεσιμότητας υδροηλεκτρικών (είναι οι μόνες ευέλικτες ΑΠΕ), πράγμα που δεν ισχύει στην περίπτωση της Ελλάδος, και ιδίως στα νησιά.
Η υπερπαραγωγή των φ/β και αιολικών σε ορισμένες περιόδους δεν μπορεί να αποφευχθεί ακόμα και με αποθήκευση. Η εκμετάλλευση αυτής της δωρεάν ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί:
(α) με εφαρμογές πρόσθετης ευέλικτης (ή απόκρισης) ζήτησης: στον Αγ. Ευστράτιο χρησιμοποιήθηκε η τηλεθέρμανση λόγω του συγκεντρωμένου σε ένα σημείο οικισμού – άλλος τρόπος πρόσθετης και ευέλικτης ζήτησης, ιδίως για νησιά, είναι η αφαλάτωση, η οποία θα λύσει και προβλήματα υδροδότησης που αναμένεται να γίνονται όλο και πιο πιεστικά λόγω της κλιματικής αλλαγής,
(β) οι εξαγωγές – γι’ αυτό οι διασυνδέσεις είναι επωφελείς (η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι μεταφέρουν μια ανισορροπία προσφοράς/ζήτησης σε μια συνδεδεμένη αγορά, σε όλη την αλυσίδα).
Φαίνεται όμως πολύ δύσκολη, έως αδύνατη, η ολοσχερής αποφυγή των περικοπών, πολλώ δε μάλλον σε συνθήκες ίδρυσης μονάδων ΑΠΕ χωρίς κεντρικό σχεδιασμό (όπως γίνεται στο διασυνδεδεμένο σύστημα). Αυτό δημιουργεί το γνωστό πρόβλημα υψηλού ρίσκου για τις επενδύσεις ΑΠΕ και αποθήκευσης πάνω από ένα ποσοστό διείσδυσης, όταν η αποζημίωσή τους εξαρτάται από το χρηματιστήριο ενέργειας, και επαναφέρει την ανάγκη κεντρικού σχεδιασμού/παρέμβασης.
Η κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών από ΑΠΕ, εκτός από το κλιματικό όφελος, οδηγεί και σε μείωση του κόστους ενέργειας σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, τόσο για ηλεκτρισμό όσο και για θέρμανση/ψύξη. Ας σημειωθεί εδώ ότι αποτελεί λανθασμένη (και επικίνδυνη) ανάγνωση των δεδομένων η απόδοση στην ενεργειακή μετάβαση των όποιων προβλημάτων των τιμών ρεύματος, τα οποία στην πραγματικότητα οφείλονται σε αστοχίες του ευρωπαϊκού μοντέλου της αγοράς ενέργειας (είτε σε ό,τι αφορά τη θεωρητική συγκρότησή του, είτε σε ό,τι αφορά τον τρόπο εφαρμογής του). Ας μην επαναλαμβάνουμε το προηγούμενο του «αποδιοπομπαίου τράγου» (το δυστυχές αυτό ζώο ποτέ δεν ήταν ο πραγματικός υπεύθυνος για τις αμαρτίες των ανθρώπων!).
Στο μέλλον, κατά προτίμηση όχι εσπευσμένα και ανάλογα με τις εξελίξεις της τεχνολογίας, καθώς και με τα χρηματοδοτικά κίνητρα που θα παρέχονται από την Ε.Ε. και τις διεθνείς συμφωνίες στους κλάδους που είναι εκτεθειμένοι στον διεθνή ανταγωνισμό, θα πρέπει να προχωρήσουν και οι δύσκολα αποανθρακοποιούμενοι τομείς (ορισμένοι βιομηχανικοί κλάδοι, ναυτιλία, αεροπλοΐα – βασικά μέσω της αξιοποίησης του «πράσινου» υδρογόνου και των παραγώγων του). Η πρόωρη επιβολή στόχων ή ποσοστώσεων, και μάλιστα μονομερώς από την Ε.Ε., θα οδηγήσει σε υψηλά κόστη και αποβιομηχάνιση, χωρίς να επιτυγχάνονται και οι κλιματικοί στόχοι που είναι παγκόσμιοι.
Η στρατηγική – η οποία αποτυπώνεται και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) – είναι να προταχθούν οι επενδύσεις αποανθρακοποίησης στους τομείς όπου η τεχνολογία είναι ώριμη τεχνικοοικονομικά, ώστε να μην πληγεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και η συνοχή της κοινωνίας. Στους ώριμους αυτούς τομείς, υπάρχει μόνο θέμα χρηματοδότησης ή (διαχειρίσιμης) ενίσχυσης των επενδύσεων, καθώς η ενεργειακή μετάβαση είναι εντάσεως κεφαλαίου, εν αντιθέσει με τη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Η διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2024 ήταν 50,5% στην Ελλάδα (με τη χώρα καθαρό εξαγωγέα οριακά) έναντι 47% σε όλη την Ε.Ε.. Το ΕΣΕΚ έχει θέσει ως στόχο το ποσοστό αυτό να φθάσει το 75% μέχρι το 2030 και να ξεπεράσει το 90% μέχρι το 2035.
Αυτός ο τελικός στόχος του ΕΣΕΚ επιτεύχθηκε από τώρα στον Άγιο Ευστράτιο, καθιστώντας το νησί αυτό την πρώτη NTZ (Nearly Net Zero) τοποθεσία σε όλη την Ελλάδα. Μας δείχνει επίσης τον δρόμο για να επιτύχουμε τους στόχους του ΕΣΕΚ σε όλη τη χώρα.
Ο Δημήτρης Καρδοματέας είναι Πρόεδρος & Γενικός Δ/ντής του Κ.Α.Π.Ε.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
