Υπάρχει ένας κλάδος της πολιτικής δράσης, του οποίου η κινητικότητα περνάει –και οφείλει να περνάει– κάτω από τα ραντάρ της δημοσιότητας. Πρόκειται για τη διπλωματία! Αυτές τις μέρες υπάρχει όντως στην Αθήνα μια υποδόρια διπλωματική κινητικότητα, τουλάχιστον σε επίπεδο διπλωματών κι όχι πολιτικών, σχετικά με τις ευκαιρίες και τους κινδύνους που δημιουργεί η ένταξη της Τουρκίας στην κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, μέσω του σχεδίου ReArm Europe και της ενίσχυσης των βιομηχανικών αλυσίδων άμυνας. Όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές στην «Η», μια τέτοια εξέλιξη επηρεάζει την Ελλάδα σε πολλές διαστάσεις: γεωπολιτικές, διπλωματικές, τεχνικές και θεσμικές, ενώ επίσης απαιτεί προσεκτική και πολυεπίπεδη ανάλυση.

Θεσμική «κανονικοποίηση» και γεωπολιτικά ρίσκα

Ο βασικός κίνδυνος για την Ελλάδα από την ένταξη της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά αμυντικά σχήματα είναι η θεσμική «κανονικοποίηση» της Άγκυρας σε ένα περιβάλλον που μέχρι σήμερα εστίαζε στην τήρηση του διεθνούς δικαίου, του σεβασμού των συνόρων και της δημοκρατικής λογοδοσίας. Η Τουρκία, ως χώρα με διακηρυγμένες αναθεωρητικές θέσεις σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, είναι σαφές ότι σχεδιάζει να αξιοποιήσει τη συμμετοχή της, προκειμένου να εξισώσει τη θέση της με την Ελλάδα εντός ΕΕ, δημιουργώντας πίεση για αποπολιτικοποίηση αυτών που η ίδια ονομάζει «ελληνοτουρκικές διαφορές», δηλαδή δικές της, μονομερείς αξιώσεις πέρα από την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.

Πέραν αυτού του σαφούς πολιτικού στόχου της, η ένταξη της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα ή κοινές αποστολές πρόκειται να οδηγήσει σε τεχνολογική ενίσχυση του τουρκικού στρατιωτικού οικοδομήματος, το οποίο συχνά στρέφεται κατά των ελληνικών συμφερόντων, από τις επί δεκαετίες καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, μέχρι το «γκριζάρισμα» περιοχών του Αιγαίου και, βέβαια, το απαράδεκτο casus belli εάν η Ελλάδα προχωρήσει στο αναφαίρετο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα έως τα 12 μίλια.

Η πρόσβαση της Άγκυρας σε ευρωπαϊκά κονδύλια ή συστήματα υψηλής τεχνολογίας, ιδίως χωρίς αυστηρή πολιτική αιρεσιμότητα, ενέχει σοβαρούς στρατηγικούς κινδύνους για την ασφάλεια της Ελλάδας.

Θεσμικά και στρατηγικά διλήμματα

Εξίσου σημαντικός θεωρείται και ο θεσμικός κίνδυνος, δηλαδή η πιθανότητα η ΕΕ, επιδιώκοντας «ρεαλιστική συνεργασία», να υιοθετήσει στάσεις εξισορροπητικές σε ζητήματα κυριαρχίας στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου να διατηρήσει τη συμμετοχή της Άγκυρας στον αμυντικό σχεδιασμό.

Από την άλλη πλευρά, η ευρωπαϊκή αμυντική ενοποίηση προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες στρατηγικού ελέγχου και δέσμευσης. Η πιθανή συμμετοχή της Τουρκίας, έστω και μερική, μπορεί να λειτουργήσει ως μηχανισμός ενσωμάτωσης της Άγκυρας σε θεσμικές δομές που λειτουργούν με κανόνες. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμείνει σε αυστηρούς όρους συμβατότητας με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική, μπορεί να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο υποχρεώσεων που να περιορίζει τις μονομερείς ή προκλητικές ενέργειες, ή τουλάχιστον να δημιουργεί σημαντικό κόστος γι’ αυτές. Ακόμα, όμως, δεν βρισκόμαστε εκεί, όπως εξηγούν οι ίδιες πηγές.

Αιρεσιμότητες και στρατηγικές επιλογές

Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα να θέσει συγκεκριμένες αιρεσιμότητες για κάθε βήμα εμπλοκής της Τουρκίας: συμμετοχή υπό τον όρο σεβασμού των θαλασσίων ζωνών, αποκλιμάκωσης στο Αιγαίο, και συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και άλλων οργάνων.

Παράλληλα, μέσω της παρουσίας της στο ίδιο τραπέζι, η Τουρκία ενδεχομένως να υποχρεωθεί σε συνέργειες που θα μείωναν την ένταση. Η συμμετοχή σε κοινές αποστολές, η διαλειτουργικότητα στρατιωτικών μηχανισμών και η συνεύρεση σε δομές πολιτικής διαβούλευσης μπορεί –υπό προϋποθέσεις– να λειτουργήσει αποτρεπτικά για την Άγκυρα.

Οι διπλωματικές πηγές προσθέτουν ότι η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί με ρεαλισμό και στρατηγική ετοιμότητα. Ο πλήρης αποκλεισμός της Τουρκίας από την ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική δεν είναι εύκολος, ούτε πάντοτε επιθυμητός, ιδίως όταν η Άγκυρα επιχειρεί συστηματικά να ενισχύσει το γεωπολιτικό της εκτόπισμα μέσω των σχέσεων με τη Δύση.

Αντίθετα, το ζητούμενο για την Αθήνα είναι να θέσει σαφείς κόκκινες γραμμές, να προασπίσει τα εθνικά συμφέροντα μέσα από τα θεσμικά εργαλεία της ΕΕ, και ταυτόχρονα να επιβάλει όρους συμμόρφωσης που να συνδέονται με ουσιαστική πολιτική και αμυντική υπευθυνότητα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει:

• Διεκδίκηση πλήρους ενημέρωσης και διαφάνειας για τις τεχνολογικές και εξοπλιστικές συνεργασίες της Τουρκίας με ευρωπαϊκές εταιρείες,
• Άσκηση βέτο ή αναστολής σε χρηματοδοτικά εργαλεία όταν δεν υπάρχει συμβατότητα με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της Ευρώπης,
• Διπλωματική κινητοποίηση σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για τη διατήρηση κοινής στάσης έναντι της τουρκικής αναθεωρητικότητας,
• Ενίσχυση της διμερούς και πολυμερούς στρατιωτικής συνεργασίας της Ελλάδας με χώρες της Μεσογείου (Κύπρος, Γαλλία, Ιταλία) και του Βορρά (Σουηδία, Φινλανδία), ως αντιστάθμισμα στην πίεση της τουρκικής επιρροής.

Ούτε φόβος, ούτε εφησυχασμός

Τέλος, οι ίδιες πηγές καταλήγουν ότι η συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα δεν είναι εκ των πραγμάτων θετική ή αρνητική. Όλα εξαρτώνται από το πώς θα τεθεί το πλαίσιο της συμμετοχής, τι όροι θα συμφωνηθούν, και κυρίως από το κατά πόσο η Ελλάδα θα έχει ενεργό φωνή και λειτουργούσες συμμαχίες στον ευρωπαϊκό αμυντικό διάλογο.

Ο κίνδυνος να υπονομευτεί η ελληνική στρατηγική ασφάλειας είναι υπαρκτός και γι’ αυτό πρέπει να αποτραπεί με αποφασιστικότητα. Όμως ταυτόχρονα, η ένταξη της Τουρκίας υπό προϋποθέσεις μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για θεσμικό περιορισμό της στρατηγικής της αυθαιρεσίας, ενίσχυση του διαλόγου και ανάδειξη της Ελλάδας ως παράγοντα σταθερότητας και αξιών στον πυρήνα της Ευρώπης. Αυτό που απαιτείται είναι σύνεση, επιφυλακή και προνοητικότητα. Ούτε φόβος, ούτε εφησυχασμός.

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!