Η επίσκεψη του Μπελγκασέμ Χαφτάρ, γιου του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, στην Αθήνα και η συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη αποτέλεσαν μια κίνηση με βαρύνουσα σημασία στο αθόρυβο, αλλά έντονο διπλωματικό παιχνίδι Ελλάδας και Τουρκίας γύρω από τη Λιβύη. Δεν ήταν μια τυπική διπλωματική χειραψία, αλλά ένα μήνυμα ότι η Αθήνα δεν σκοπεύει να αφήσει την Άγκυρα να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων στην κρίσιμη αυτή χώρα της Βόρειας Αφρικής, που συνδέεται άμεσα με τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το τουρκολιβυκό μνημόνιο στο επίκεντρο
Για την ελληνική πλευρά, το κλειδί είναι το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, με το οποίο η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης επιχείρησαν να «χαράξουν» θαλάσσιες ζώνες αγνοώντας πλήρως την ύπαρξη της Κρήτης και των ελληνικών νησιών. Η Αθήνα –όπως και η διεθνής κοινότητα– θεωρεί το μνημόνιο άκυρο, όμως γνωρίζει ότι όσο η Άγκυρα διατηρεί στρατιωτικά και πολιτικά ερείσματα στη Λιβύη, η απειλή παραμένει. Η συνάντηση με τον Μπελγκασέμ Χαφτάρ είχε ως στόχο να υπενθυμίσει ότι η Ελλάδα διαθέτει δίαυλο με τον έτερο ισχυρό πόλο της χώρας –χωρίς να παραλείπει να καλλιεργεί σχέσεις και με το καθεστώς Ντμπεϊμπά–, εκείνον που αμφισβητεί την κυβέρνηση της Τρίπολης και, δυνητικά, τις συμφωνίες με την Τουρκία.
Η σταθερή παρουσία της Άγκυρας
Η Άγκυρα έχει εδώ και χρόνια σταθερή παρουσία στη Λιβύη. Με στρατιωτική βοήθεια έσωσε την κυβέρνηση της Τρίπολης από την επίθεση του Χαφτάρ το 2019, εξασφαλίζοντας με αντάλλαγμα στρατηγικές συμφωνίες. Έχει αποκτήσει στρατιωτικές βάσεις, ισχυρά οικονομικά συμφέροντα και κυρίως μια συμφωνία που εντάσσει τη Λιβύη στον τουρκικό σχεδιασμό για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου.
Για την Τουρκία, η Λιβύη είναι κομμάτι ενός ευρύτερου γεωπολιτικού πάζλ: από τη Συρία και τον Καύκασο μέχρι τη Σομαλία, η Άγκυρα επενδύει σε μια στρατηγική παρουσία που ενισχύει το προφίλ της ως περιφερειακής δύναμης. Στην Ανατολική Μεσόγειο, το μνημόνιο με την Τρίπολη είναι ένα εργαλείο πίεσης προς την Ελλάδα, επιτρέποντας στην Τουρκία να προβάλλει διεκδικήσεις νότια της Κρήτης.
Η ελληνική στρατηγική
Η Ελλάδα, χωρίς στρατιωτικά μέσα στη Λιβύη, στηρίζεται στη διπλωματία και σε ισχυρές συμμαχίες – χθες αυτό έγινε σαφές, με την πρόταση που κατέθεσε η Chevron για τα τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα που έχει προκηρύξει η ελληνική κυβέρνηση νότια της Κρήτης.
Νωρίτερα, συναντώντας τον Μπελγκασέμ Χαφτάρ στην Αθήνα, ο Γιώργος Γεραπετρίτης θέλησε να δείξει ότι η Αθήνα διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις στην περιοχή. Η κίνηση αυτή υπενθυμίζει ότι η νομιμότητα των συμφωνιών της Τρίπολης δεν είναι δεδομένη όσο η χώρα παραμένει διαιρεμένη και χωρίς εκλεγμένη κυβέρνηση εθνικής ενότητας.
Παράλληλα, η ελληνική στρατηγική βασίζεται στη στήριξη των πρωτοβουλιών του ΟΗΕ για εκλογές στη Λιβύη. Μια κυβέρνηση με καθολική νομιμοποίηση θα είχε τη δυνατότητα να ακυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Μέχρι τότε, η Αθήνα επιχειρεί να κρατά ανοικτούς διαύλους με όσους αμφισβητούν τις συμφωνίες με την Άγκυρα, χωρίς να αποκλείει τους υπόλοιπους «παίκτες» στο πόκερ της Λιβύης.
Το πεδίο των διεθνών ισορροπιών
Η χώρα αυτής της Βόρειας Αφρικής είναι πεδίο όπου διασταυρώνονται πολλές επιρροές: Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτος και Ρωσία διατηρούν δεσμούς με το καθεστώς Χαφτάρ, ενώ Ιταλία και Τουρκία έχουν επενδύσει στη στήριξη της Τρίπολης. Η Ελλάδα χρειάζεται να αξιοποιήσει τα ευρωπαϊκά της ερείσματα και τις σχέσεις με την Αίγυπτο και τη Γαλλία.
Η παρουσία του Μπελγκασέμ Χαφτάρ στην Αθήνα μπορεί να ερμηνευθεί και ως άνοιγμα της οικογένειας Χαφτάρ προς την ΕΕ. Ο ίδιος ο στρατάρχης αναζητά διεθνή αναγνώριση, και η σχέση με την Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει γέφυρα προς τις Βρυξέλλες.
Μια λεπτή ισορροπία για την Αθήνα
Η Αθήνα, ωστόσο, κινείται σε λεπτή ισορροπία. Από τη μια πλευρά, χρειάζεται να στηρίζει τη διεθνή νομιμότητα και τον ρόλο του ΟΗΕ, από την άλλη όμως επενδύει σε σχέσεις με ένα καθεστώς που δεν έχει θεσμική αναγνώριση. Ο κίνδυνος είναι διπλός: αφενός να κατηγορηθεί ότι στηρίζει μονομερώς τον Χαφτάρ, αφετέρου να μείνει εκτεθειμένη αν οι ισορροπίες στο πεδίο αλλάξουν. Παράλληλα, η υπερβολική εστίαση στον Χαφτάρ μπορεί να προσφέρει πολιτικό κεφάλαιο στην Τουρκία, η οποία θα επιμένει ότι η δική της σχέση με την αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τρίπολης είναι η μόνη νόμιμη.
Πίσω από τις κινήσεις και τα μηνύματα κρύβεται το βασικό διακύβευμα: ποιος θα ελέγξει τους κανόνες του παιχνιδιού στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία επιδιώκει να παρακάμψει την Ελλάδα, συνδέοντας θαλάσσιες ζώνες χωρίς να υπολογίζει τα ελληνικά νησιά. Η Αθήνα, αντίθετα, θέλει να ακυρώσει στην πράξη το τουρκολιβυκό μνημόνιο, δείχνοντας ότι δεν μπορεί να σταθεί διεθνώς όσο η Λιβύη παραμένει διαιρεμένη.
Το «κλειστό πόκερ» συνεχίζεται
Η συνάντηση Γιώργου Γεραπετρίτη – Μπελγκασέμ Χαφτάρ ήταν λοιπόν μια υπενθύμιση ότι η Ελλάδα παίζει το παιχνίδι σε πολλά επίπεδα: στη διπλωματία των Βρυξελλών, στις περιφερειακές συμμαχίες με τρίτες χώρες, όπως η Αίγυπτος και η Γαλλία, αλλά και στο παρασκήνιο της λιβυκής πολιτικής σκηνής.
Το «κλειστό πόκερ» Ελλάδας και Τουρκίας στη Λιβύη δεν έχει ακόμη τελικό νικητή. Η Άγκυρα διατηρεί ένα προβάδισμα με στρατιωτική παρουσία και ισχυρές συμφωνίες, αλλά η Αθήνα απαντά με διεθνείς συμμαχίες, διπλωματικές κινήσεις και την επιμονή ότι μόνο μια νόμιμη κυβέρνηση μπορεί να δεσμεύσει τη χώρα.
Η παρουσία του Μπελγκασέμ Χαφτάρ στην Αθήνα δείχνει ότι η Ελλάδα δεν προτίθεται να παραδώσει αμαχητί το πεδίο. Όμως η αναμέτρηση θα είναι μακρά, με συνεχείς εναλλαγές συσχετισμών. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Λιβύη θα παραμείνει κρίσιμο πεδίο αντιπαράθεσης, όπου η τύχη της Ανατολικής Μεσογείου θα συνεχίσει να παίζεται σε μια παρτίδα χωρίς ανοιχτά χαρτιά.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
