Η Κεντροαριστερά στην Ελλάδα βιώνει μια περίοδο πρωτοφανούς ρευστότητας. Η πρόσφατη δημοσκόπηση που εμφάνισε ένα πιθανό κόμμα υπό την Μαρία Καρυστιανού να συγκεντρώνει 25% των προτιμήσεων, πολύ περισσότερο από τα σενάρια ίδρυσης νέου κόμματος από τους Τσίπρα (13%) και Σαμαρά (9%), ανέδειξε το μέγεθος της κρίσης εκπροσώπησης σε έναν ευρύ χώρο που περιγράφεται ως «Κεντροαριστερά» και που, μετά την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, αδυνατεί να βρει σταθερό σημείο αναφοράς.
Η περίπτωση Καρυστιανού είναι αποκαλυπτική. Από το κίνημα των Τεμπών έως τις πρόσφατες κινητοποιήσεις μέσω social media, κατόρθωσε να αγγίξει ένα κοινό νεανικό, συχνά μη πολιτικοποιημένο, που βλέπει σε αυτήν μια φωνή αυθεντική, έξω από το «σύστημα».
Σε αυτό το στοιχείο βρίσκεται η δύναμή της, αλλά και το μεγάλο της μειονέκτημα. Όπως συνέβη στην Ιταλία με τον Μπέπε Γκρίλο ή πιο πρόσφατα στην Κύπρο με τον Φειδία Παναγή, η εκτόξευση προσώπων χωρίς πολιτική εμπειρία μπορεί να δημιουργήσει ρεύμα διαμαρτυρίας, αλλά σπάνια μεταφράζεται σε σταθερή και λειτουργική πολιτική δύναμη.
Η απουσία οργανωμένου κόμματος, πλαισίου και στελεχών συνήθως οδηγεί σε γρήγορη φθορά, μόλις οι απαιτήσεις της πραγματικής πολιτικής ζωής ξεπεράσουν τον ενθουσιασμό της πρώτης στιγμής.
Η σκιά του Τσίπρα
Την ίδια ώρα, ο Αλέξης Τσίπρας πλανάται σαν σκιά πάνω από τον ΣΥΡΙΖΑ και την Κεντροαριστερά συνολικά. Χωρίς να επιβεβαιώνει ή να διαψεύδει την ίδρυση νέου κόμματος, διατηρεί την πολιτική του βαρύτητα: περίπου ένας στους τρεις πολίτες δηλώνει ανοιχτός στο ενδεχόμενο να τον στηρίξει.
Η απήχησή του παραμένει ισχυρή, ιδίως στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και στις γυναίκες, ενώ αποτελεί ακόμη αναφορά για ένα τμήμα του προοδευτικού χώρου. Ωστόσο, οι συνεχόμενες ήττες του απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη και η βαριά κληρονομιά του 2015 καθιστούν την «παράσταση νίκης» του περιορισμένη: μόλις το 26% θεωρεί ότι μπορεί να κερδίσει τον σημερινό πρωθυπουργό.
Αυτή η αμφιθυμία διαπερνά το εκλογικό σώμα. Από τη μία αναγνωρίζει στον Τσίπρα εμπειρία, δικτύωση και διεθνή παρουσία που καμία άλλη προοδευτική προσωπικότητα δεν διαθέτει. Από την άλλη, παραμένει διστακτικό απέναντι στην επιστροφή του, φοβούμενο επανάληψη λαθών και αδιεξόδων. Εδώ εντοπίζεται η μεγάλη πρόκληση: ο πρώην πρωθυπουργός μπορεί να εμπνεύσει, αλλά δεν πείθει εύκολα για την ικανότητά του να συγκροτήσει πλειοψηφικό ρεύμα.
Η δύσκολη θέση του Φάμελλου
Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση του Σωκράτη Φάμελλου είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ως επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να εμφανιστεί ως ο εγγυητής της ενότητας, μιλώντας για «ενώσεις και αθροίσματα» και απορρίπτοντας κατηγορηματικά κάθε συζήτηση περί «κατακερματισμού». Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοήσει τη βαριά σκιά του Τσίπρα. Εξαναγκάζεται να τον χαρακτηρίζει «πολύτιμο κεφάλαιο» για τον ΣΥΡΙΖΑ και την Ελλάδα, ενώ παράλληλα βλέπει το κόμμα του να σέρνεται σε μονοψήφια ποσοστά σε ορισμένες μετρήσεις.
Η αντίφαση είναι κραυγαλέα: για να σταθεί με αξιώσεις απέναντι στον Μητσοτάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται νέο αφήγημα και νέα δυναμική. Αλλά όσο το κέντρο βάρους παραμένει στον κ. Τσίπρα, η παρούσα ηγεσία αδυνατεί να το διαμορφώσει.
Αν, ωστόσο, ο Αλέξης Τσίπρας αποφασίσει τελικά να ιδρύσει κόμμα, τότε ο Σωκράτης Φάμελλος θα βρεθεί υποχρεωτικά απέναντί του. Δεν θα πρόκειται για εσωκομματική διαφωνία, αλλά για άμεσο ανταγωνισμό επιβίωσης: το νέο κόμμα Τσίπρα θα απορροφήσει κρίσιμες δεξαμενές του ΣΥΡΙΖΑ, πιθανώς αφήνοντάς τον εκτός παιχνιδιού. Αυτό σημαίνει ότι η «συγκατοίκηση» των δύο πολιτικών είναι προσωρινή και ότι αργά ή γρήγορα η σύγκρουση θα είναι αναπόφευκτη.
Το ερώτημα της ηγεσίας
Μέσα σε αυτήν τη σύνθετη εξίσωση, τίθεται το κρίσιμο ερώτημα: ποια δύναμη μπορεί πραγματικά να σταθεί με αξιώσεις απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη; Το ΠΑΣΟΚ υπό τον Νίκο Ανδρουλάκη δείχνει ως τώρα αδύναμο να ανακτήσει τη μαζική κοινωνική του βάση και παραμένει εγκλωβισμένο σε χαμηλά ποσοστά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, υπό τον Σ. Φάμελλο, δεν πείθει ότι μπορεί να λειτουργήσει ως αξιόπιστη αντιπολίτευση. Ο Α. Τσίπρας διαθέτει δυναμική, αλλά περιορίζεται από το παρελθόν του και τις αντιφάσεις του εγχειρήματος. Η Μ. Καρυστιανού εκφράζει την οργή και την ανάγκη ανανέωσης, αλλά χωρίς εμπειρία και κόμμα είναι αμφίβολο αν μπορεί να μετεξελιχθεί σε σταθερή δύναμη.
Η εικόνα είναι αυτή μιας Κεντροαριστεράς κατακερματισμένης, με πολλές φωνές αλλά χωρίς ενιαία πυξίδα. Η συζήτηση δεν αφορά μόνο το ποιος θα ηγηθεί, αλλά και το πώς θα εκφραστεί ένα κοινωνικό αίτημα που ωριμάζει υπόγεια: αναζήτηση αξιοπιστίας, κοινωνικής δικαιοσύνης και πειστικής και τεκμηριωμένης εναλλακτικής απέναντι σε μια κυβέρνηση που, παρά τη φθορά της, εξακολουθεί να εμφανίζεται ως η μόνη σταθερή δύναμη.
→ Διαβάστε επίσης: Τα τρία μέτωπα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα διλήμματα Αθήνας και Άγκυρας
Η διπλή πρόκληση
Η πρόκληση για τον προοδευτικό χώρο είναι διπλή: αφενός να αποφύγει τον περαιτέρω κατακερματισμό που θα οδηγήσει σε εκλογική αδυναμία, αφετέρου να βρει τον τρόπο να παντρέψει την εμπειρία με την ανανέωση. Αν η επόμενη μέρα βρει την Κεντροαριστερά μοιρασμένη σε τρία ή τέσσερα σχήματα, κανένα από αυτά δεν θα μπορεί να σταθεί με αξιώσεις απέναντι στον Κ. Μητσοτάκη.
Αντιθέτως, εάν καταφέρει να διαμορφώσει ένα νέο, ευρύ σχήμα που θα συνδυάζει το πολιτικό βάρος του Α. Τσίπρα, την κοινωνική ενέργεια της Μ. Καρυστιανού και μια πιο θεσμική πρόταση διακυβέρνησης, τότε μπορεί να ξανακερδίσει την πρωτοβουλία.
Το ζητούμενο δεν είναι μόνο ποσοτικό, δηλαδή το ποιος θα συγκεντρώσει τους περισσότερους ψηφοφόρους. Είναι κυρίως ποιοτικό: ποιος μπορεί να εκπροσωπήσει κοινωνικές δυνάμεις με συνέπεια και να πείσει ότι διαθέτει το σχέδιο για την επόμενη μέρα. Σε αυτό το πεδίο, τόσο η Καρυστιανού όσο και ο Τσίπρας έχουν δρόμο να διανύσουν, ενώ ο Φάμελλος παλεύει να κρατήσει όρθιο ένα κόμμα που μοιάζει εγκλωβισμένο στο παρελθόν του.
Η Κεντροαριστερά, αν θέλει να ξανασταθεί απέναντι στον Μητσοτάκη με αξιώσεις, χρειάζεται κάτι παραπάνω από πρόσωπα: χρειάζεται αφήγημα, δομή και στρατηγική. Και αυτό παραμένει το μεγάλο ζητούμενο.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
