Η χθεσινή συνέντευξη του Κυριάκου Μητσοτάκη, στο τέλος της διήμερης παρουσίας του στην Κοπεγχάγη για την άτυπη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, έφερε για ακόμα μια φορά στην επικαιρότητα την αλληλεξάρτηση της ελληνικής ασφάλειας με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την κοινή άμυνα των «27».
Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή δύο παράλληλων προκλήσεων: από τη μια, είναι οι άμεσες απειλές και αμφισβητήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο κι από την άλλη, η ανάγκη της Ευρώπης να αναπτύξει μια πραγματική στρατηγική ασφάλειας που θα καλύπτει ισότιμα τόσο τα ανατολικά, όσο και τα νοτιοανατολικά σύνορά της.
Οι σαφείς θέσεις της Αθήνας
Ο πρωθυπουργός στις επαφές του με Ευρωπαίους αξιωματούχους, ιδιαίτερα με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ήταν κατηγορηματικός: όσο η Τουρκία διατηρεί σε ισχύ το casus belli για την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων και συνεχίζει να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία μέσω θεωριών όπως οι «γκρίζες ζώνες», η Ελλάδα δεν πρόκειται να συναινέσει σε συμμετοχή της Άγκυρας σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το SAFE. Πρόκειται για σαφή προειδοποίηση ότι η Αθήνα θα αξιοποιήσει το δικαίωμα βέτο όπου μπορεί, ώστε να μην υπάρξει «επιβράβευση» της τουρκικής επιθετικής πολιτικής.
Η τοποθέτηση αυτή ανασύρει το επιχείρημα ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα διμερές, ελληνοτουρκικό ζήτημα. Το πρόβλημα είναι μέρος ενός ευρύτερου διαλόγου στην Ευρώπη για το κατά πόσο μπορεί να αγνοεί τις ανησυχίες ενός κράτους-μέλους όταν επιδιώκει να εντάξει την Τουρκία σε αμυντικά σχήματα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας σε Ευρωπαίους ηγέτες όπως ο Μαρκ Ρούτε, ξεκαθάρισε ότι δεν μπορεί να υπάρξει «ευρωπαϊκή ασπίδα» που να παρακάμπτει τα πραγματικά προβλήματα της Ελλάδας.
Ευρωπαϊκή ασφάλεια 360 μοιρών
Η Ευρώπη έχει συχνά στραμμένο το βλέμμα της προς την Ανατολή, ιδίως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ελλάδα, όμως, τονίζει ότι η ασφάλεια δεν μπορεί να είναι «επιλεκτική». Στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι η άμυνα των χωρών του Νότου πρέπει να αντιμετωπίζεται με την ίδια σοβαρότητα, όπως αυτή της Βαλτικής.
Η έννοια της «ευρωπαϊκής ασφάλειας 360 μοιρών» βρίσκει απήχηση σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Κύπρος. Για την Ελλάδα, η συμπερίληψη των νοτιοανατολικών συνόρων σε οποιοδήποτε κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο άμυνας είναι κρίσιμο ζήτημα, όχι μόνο για την αποτροπή της Τουρκίας, αλλά και για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και των απειλών στον κυβερνοχώρο.
Η συζήτηση για αναθεώρηση της μεθοδολογίας διεύρυνσης της Ευρώπης, με πιθανή μετάβαση από ομοφωνία σε ειδικές πλειοψηφίες, προκαλεί ανησυχίες την Αθήνα. Ο Μητσοτάκης διαμήνυσε ότι η Ελλάδα δεν θα δεχθεί ποτέ την κατάργηση της ομοφωνίας σε κρίσιμα στάδια, όπως το κλείσιμο ενταξιακών κεφαλαίων ή η τελική απόφαση ένταξης.
Αυτό είναι καθοριστικό για την ελληνική στρατηγική: το βέτο παραμένει το βασικό εργαλείο πίεσης σε μια Τουρκία που επιδιώκει αναβαθμισμένες σχέσεις με την Ευρώπη. Αν αφαιρεθεί, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει την ασπίδα προστασίας της απέναντι σε τουρκικές διεκδικήσεις.
Μεταναστευτική πίεση και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία
Η μεταναστευτική πίεση είναι το άλλο μεγάλο σκέλος του προβλήματος. Ο Μητσοτάκης τόνισε ότι η Ευρώπη έχει αλλάξει πολιτική τα τελευταία χρόνια, υιοθετώντας αυστηρότερη φύλαξη των συνόρων και έμφαση στις επιστροφές, σε μεγάλο βαθμό χάρη στις ελληνικές πιέσεις.
Η Ελλάδα επιμένει ότι το ανατολικό Αιγαίο και η νότια Μεσόγειος πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ευρωπαϊκά σύνορα. Αυτό σημαίνει κοινή χρηματοδότηση και συντονισμένες επιχειρήσεις, κυρίως όμως απαιτεί πολιτική βούληση. Η μείωση των ροών που καταγράφεται πρόσφατα συνδέεται τόσο με την αυστηρή στάση της Αθήνας όσο και με τις επαφές στη Λιβύη, με σκοπό την αποκοπή των κυκλωμάτων διακινητών.
Σημαντική διάσταση είναι η συμμετοχή της Ελλάδας στις συζητήσεις για νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για κοινά αμυντικά σχέδια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τη δημιουργία μηχανισμού πέραν του επόμενου προϋπολογισμού (MFF), για την κάλυψη έργων όπως η αεράμυνα και η άμυνα απέναντι σε drones.
Η Αθήνα βλέπει αυτή την προοπτική ως ευκαιρία, προκειμένου να ενταχθεί η χώρα μας σε ένα πλέγμα που θα ενισχύει τις δικές της άμυνες απέναντι στις τουρκικές υπερπτήσεις και τις παραβιάσεις. Ταυτόχρονα, θέλει να διασφαλίσει ότι οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου δεν θα μείνουν εκτός αυτής της προσπάθειας, καθώς η απειλή δεν είναι μόνο ανατολικά, αλλά και νότια.
→ Διαβάστε επίσης: Κοπεγχάγη: Η Ευρώπη σε αναζήτηση «τείχους άμυνας» απέναντι στις νέες απειλές
Το δίλημμα
Η θέση της Ελλάδας είναι σαφής: από τη μια, δηλώνει πρόθυμη να στηρίξει την ευρωπαϊκή άμυνα και να συμμετάσχει σε κοινά σχέδια, κι από την άλλη, χρησιμοποιεί τις ευρωπαϊκές διαδικασίες για να φράξει τον δρόμο της Τουρκίας όσο εκείνη επιμένει σε αναθεωρητική πολιτική.
Το παράδειγμα του προγράμματος SAFE είναι χαρακτηριστικό. Για ορισμένους Ευρωπαίους, η συμμετοχή της Τουρκίας θεωρείται «αναγκαία» για τη συνολική ασφάλεια. Για την Αθήνα, όμως, κάτι τέτοιο χωρίς προϋποθέσεις θα ήταν σαν να επιβραβεύεται η επιθετικότητα. Το δίλημμα αυτό δείχνει τα όρια της ευρωπαϊκής πολιτικής: πώς συνδυάζεις την ανάγκη στρατηγικής συνεργασίας με μια χώρα-κλειδί και την υποχρέωση να στηρίξεις πλήρως τα κράτη-μέλη σου;
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τα προβλήματα ασφαλείας της Ελλάδας όχι μόνο ως ελληνοτουρκικό ζήτημα, αλλά ως τμήμα της ευρύτερης συζήτησης για την κοινή άμυνα και την προστασία των εξωτερικών συνόρων. Η Αθήνα αξιοποιεί κάθε ευκαιρία για να υπενθυμίζει ότι χωρίς ενσωμάτωση των ανησυχιών του Νότου, η ευρωπαϊκή άμυνα θα παραμείνει ελλιπής.
Η σκιά της Τουρκίας καθιστά τις συζητήσεις αυτές πιο περίπλοκες, αλλά ταυτόχρονα δίνει στην Ελλάδα περιθώριο να απαιτεί ουσιαστικές δεσμεύσεις. Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να αποδείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει ως πραγματική ασπίδα για όλα της τα μέλη. Και η πρόκληση για την Ελλάδα είναι να ισορροπήσει ανάμεσα στη διεκδίκηση ασφάλειας και στη διατήρηση διαύλων με έναν γείτονα που εξακολουθεί να αποτελεί πηγή απειλών.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
