Η έξοδος του τουρκικού ερευνητικού σκάφους «Πίρι Ρέις» στο Αιγαίο και οι νέες προκλητικές δηλώσεις του Τούρκου ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν, ότι αν δεν αναχαιτιστούν διπλωματικά οι συμμαχίες στην Ανατολική Μεσόγειο που δήθεν «περικυκλώνουν» την Τουρκία, τότε θα έλθει η ώρα του στρατού, ήρθαν να επιβεβαιώσουν αυτό που πολλοί διπλωμάτες στην Αθήνα προειδοποιούσαν εδώ και εβδομάδες: Η φάση των «ήρεμων νερών» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις έχει εξαντλήσει τη δυναμική της.
Νέα πρόκληση μετά την ψυχρότητα Μητσοτάκη – Ερντογάν
Μετά την ακύρωση της προγραμματισμένης συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν και το ψυχρό κλίμα που ακολούθησε, η Άγκυρα επιλέγει τώρα να στείλει μηνύματα ισχύος, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να δοκιμάσει τα αντανακλαστικά της ελληνικής πλευράς και να μετρήσει τις αντιδράσεις των ευρωπαϊκών και ΝΑΤΟϊκών εταίρων.
Ως τώρα, το τουρκικό πλοίο πλέει εντός περιοχής που η Άγκυρα θεωρεί «γκρίζα ζώνη» δικαιοδοσίας ερευνών, κοντά στο όριο του 25ου μεσημβρινού, προκαλώντας νέο κύκλο ανησυχίας για το αν επιχειρείται η έμπρακτη αμφισβήτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η κίνηση αυτή έρχεται σε συνέχεια μιας σειράς ρητορικών και επιχειρησιακών προκλήσεων που επαναφέρουν τις γνωστές τουρκικές αξιώσεις: από την εντελώς αστήρικτη θεωρία περί «νησιών χωρίς υφαλοκρηπίδα» έως τις παραπλανητικές αναφορές για «αποστρατιωτικοποίηση» του Ανατολικού Αιγαίου.
Ψυχραιμία και παρακολούθηση από την Αθήνα
Η Αθήνα αντιμετωπίζει τη νέα αυτή φάση με προσεκτική ψυχραιμία, χωρίς να αποκλείει κλιμάκωση, αλλά και χωρίς να θέλει να παγιδευτεί σε μια νέα περίοδο στρατιωτικής αντιπαράθεσης που θα ευνοούσε την Άγκυρα ενόψει των κρίσιμων ενεργειακών εξελίξεων στη Μεσόγειο. Το υπουργείο Εξωτερικών έχει ήδη δώσει οδηγίες για στενή παρακολούθηση του πλοίου, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας μέσω των πρεσβειών και του ΝΑΤΟ. «Δεν πρόκειται να μπούμε σε λογική έντασης, αλλά δεν θα επιτρέψουμε και τετελεσμένα», σημείωσε χαρακτηριστικά ανώτερος κυβερνητικός παράγοντας.
Ωστόσο, η τουρκική πλευρά φαίνεται να επιδιώκει ακριβώς αυτό: να θέσει νέα δεδομένα στο πεδίο και να καταστήσει σαφές ότι η φάση της «επαναπροσέγγισης» δεν σημαίνει και αποδοχή των ελληνικών θέσεων. Η Άγκυρα, μετά τις εσωτερικές εκλογικές αναμετρήσεις και τη σταθεροποίηση του Ερντογάν στην εξουσία, επιχειρεί να ξαναβρεί τον ρόλο της περιφερειακής δύναμης που διαμορφώνει την ατζέντα και δεν αντιδρά απλώς σε αυτήν.
Στο πλαίσιο αυτό, η παρουσία του «Πίρι Ρέις» λειτουργεί ως πολλαπλό μήνυμα προς την Ελλάδα, την ΕΕ και τις ΗΠΑ, ότι η Τουρκία παραμένει παράγοντας που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει στις ενεργειακές ισορροπίες της Ανατολικής Μεσογείου.
Επικίνδυνο κενό μετά το ναυάγιο της συνάντησης
Διπλωμάτες στην Αθήνα επισημαίνουν ότι το πλήγμα που υπέστη το κανάλι πολιτικού διαλόγου μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν μετά το ναυάγιο της συνάντησης κορυφής στη Νέα Υόρκη έχει αφήσει ένα επικίνδυνο κενό, το οποίο η Άγκυρα σπεύδει να εκμεταλλευτεί. Το δόγμα των «ήρεμων νερών» έδωσε στην Ελλάδα έναν πολύτιμο χρόνο σταθερότητας για την προώθηση των ερευνών νοτίως της Κρήτης, αλλά και για τη διπλωματική αναβάθμιση της χώρας εντός ΕΕ και ΝΑΤΟ.
Την ίδια στιγμή, όμως, επέτρεψε και στην Τουρκία να εξασφαλίσει πρόσβαση σε ευρωπαϊκούς διαύλους, να αναθερμάνει σχέσεις με την Ουάσιγκτον και να κερδίσει έδαφος ως διαμεσολαβητής στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Εύθραυστη ισορροπία και τουρκικές βλέψεις
Η νέα ένταση αποκαλύπτει έτσι το εύθραυστο υπόβαθρο αυτής της προσωρινής ισορροπίας. Ενώ η Αθήνα επένδυσε στην εικόνα του υπεύθυνου, σταθερού εταίρου, η Άγκυρα συνεχίζει να δοκιμάζει τα όρια της Δύσης, ποντάροντας στο ότι κανείς δεν θα θελήσει να «σπάσει» οριστικά τους δεσμούς με τον Ερντογάν.
Στην πράξη, η Τουρκία έχει μάθει να εναλλάσσει την ένταση με τη συνεργασία, χρησιμοποιώντας τη ρητορική της «ειρήνης» ως εργαλείο διπλωματικής πίεσης.
Ενεργειακά μέτωπα και τουρκικές επιδιώξεις
Η έξοδος του «Πίρι Ρέις» και οι δηλώσεις Φιντάν συμπίπτουν επίσης με μια κρίσιμη συγκυρία στα ενεργειακά μέτωπα της Μεσογείου: η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ βρίσκεται σε φάση καθοριστικών αποφάσεων, ενώ η Τουρκία επιχειρεί να προβάλει το δικό της εναλλακτικό όραμα για έναν άξονα μεταφοράς ενέργειας μέσω των δικών της εδαφών.
Η Άγκυρα βλέπει με καχυποψία την ενεργειακή σύζευξη Ελλάδας και Κύπρου ως βήμα ενοποίησης των ελληνικών θαλάσσιων διεκδικήσεων και επιδιώκει να μπλοκάρει κάθε τέτοιο σχέδιο, είτε μέσω τεχνικών καθυστερήσεων είτε μέσω πίεσης στο πεδίο. Σε αυτή την επιδίωξη εντάσσονται και οι δηλώσεις Φιντάν.
Διπλή πίεση στην κυβέρνηση Μητσοτάκη
Στο εσωτερικό της Ελλάδας, η εξέλιξη αυτή αυξάνει την πίεση στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη αποκλιμάκωσης και την απαίτηση για σταθερή αποτρεπτική στάση. Αν και επισήμως η Αθήνα απορρίπτει κάθε σκέψη στρατιωτικής εμπλοκής, κυβερνητικές πηγές δεν αποκλείουν την ενίσχυση της επιτήρησης στο Αιγαίο και τη διπλωματική κινητοποίηση εταίρων στην ΕΕ.
Ήδη το υπουργείο Εξωτερικών έχει θέσει το ζήτημα στις Βρυξέλλες, κάνοντας λόγο για «παραβίαση πνεύματος συνεννόησης» και ζητώντας ευρωπαϊκή στήριξη.
Διχασμένη Ευρώπη – επιφυλακτικές ΗΠΑ
Η Ευρώπη, ωστόσο, εμφανίζεται για ακόμη μια φορά διχασμένη: χώρες όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία αποφεύγουν κάθε αναφορά που θα δυσαρεστούσε τον Ερντογάν, ενώ η Γαλλία πιέζει για πιο καθαρή ευρωπαϊκή γραμμή υπέρ της Ελλάδας και της Κύπρου.
Από την πλευρά της Ουάσιγκτον, το μήνυμα είναι παρόμοιο: «Αποφύγετε ενέργειες που αυξάνουν την ένταση», δήλωσε εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, χωρίς όμως να ασκηθεί ευθεία κριτική στην Άγκυρα. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να βλέπουν την Τουρκία ως αναγκαίο εταίρο στην περιοχή και αποφεύγουν να εμπλακούν ενεργά στις ελληνοτουρκικές διαφορές, ιδίως ενόψει των ενδιάμεσων αμερικανικών εκλογών του 2026.
Δοκιμασία αντοχής για την ελληνική εξωτερική πολιτική
Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο για το αν η κατάσταση θα οδηγηθεί σε αποκλιμάκωση ή σε νέα κρίση. Το αν το «Πίρι Ρέις» θα παραμείνει για μέρες ή εβδομάδες στην επίμαχη περιοχή θα δείξει και τις πραγματικές προθέσεις της Άγκυρας.
Στην Αθήνα, πάντως, εκτιμούν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια δοκιμασία αντοχής της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής: αν θα μπορέσει να διατηρήσει τη διεθνή αξιοπιστία της χωρίς να υποχωρήσει σε πιέσεις και αν θα μετατρέψει το νέο κύμα έντασης σε ευκαιρία για ευρωπαϊκή συσπείρωση.
Το σίγουρο είναι πως το Αιγαίο δεν είναι πλέον ήρεμο. Και κάθε κίνηση του «Πίρι Ρέις» χαράζει έναν ακόμη κύκλο στο πεδίο των ελληνοτουρκικών ισορροπιών· κύκλο που, αν δεν ανακοπεί έγκαιρα, μπορεί να μας φέρει ξανά κοντά σε ένα σκηνικό κρίσης όπως αυτό του 2020.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
