Το 2021 είναι η χρονιά των μεγάλων μεταρρυθμίσεων για το υπουργείο Εργασίας, καθώς επί θύραις βρίσκονται δυο κομβικά νομοσχέδια που αλλάζουν ριζικά το τοπίο σε εργασιακά και ασφαλιστικό. Το μεγάλο εργασιακό νομοσχέδιο, με αιχμή το ελαστικό 8ωρο και τις ευέλικτες υπερωρίες, αλλά και η εφαρμογή κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση, αναμένεται να πάρουν το δρόμο προς το Κοινοβούλιο μέσα στο πρώτο 3μηνο του νέου έτους. Ο νέος υπουργός Εργασίας, Κωστής Χατζηδάκης καλείται να είναι αυτός που θα υπερασπιστεί στο Κοινοβούλιο τις δυο μεγάλες μεταρρυθμίσεις, μαζί με τον αρμόδιο υφυπουργό Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνο Τσακλόγλου.

Τα δυο κομβικά νομοσχέδια χτίζονται εδώ και μήνες, ενώ έχουν προαναγγελθεί τόσο από τους αρμόδιους υπουργούς όσο και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Κι αυτό επειδή στο κυβερνητικό επιτελείο εκτιμούν πως οι νέες ρυθμίσεις για την αγορά εργασίας και τις συντάξεις θα ενισχύσουν το μεταρρυθμιστικό προφίλ της κυβέρνησης και θα δώσουν το στίγμα πως δεν κινούνται όλα γύρω από την διαχείριση της πανδημίας και μόνο. Οι ίδιοι λόγοι, ωστόσο, είναι που προοικονομούν σφοδρές πολιτικές συγκρούσεις εντός του 2021, καθώς και οι δυο μεταρρυθμίσεις, στο βαθμό που έχουν περιγραφεί, συνιστούν αιτία πολέμου για την αντιπολίτευση.

Εκτός, όμως, από το εν λόγω – κορυφαίο για την ατζέντα της κυβέρνησης – νομοθετικό έργο, στο γραφείο του 8^ου ορόφου της οδού Σταδίου υπάρχουν εκκρεμείς υποθέσεις που ακουμπούν σε όλη την κοινωνία, καθώς αφορούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους και συνταξιούχους. Ένας από τους δυσκολότερους γρίφους, τον οποίο θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο κ. Χατζηδάκης είναι οι εκκρεμείς συντάξεις, που φτάνουν στο σύνολο τις 300.000, καθώς οι αιτήσεις για κύριες συντάξεις που εκκρεμούν ξεπερνούν τις 170.000, ενώ στην αναμονή βρίσκονται άλλες 120.000 αιτήσεις για επικουρική και 12.000 αιτήσεις για εφάπαξ. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί στους θεσμούς για εκκαθάριση του όγκου των ληξιπρόθεσμων μέχρι το τέλος του 2021, στοίχημα που δεν είναι καθόλου εύκολο να κερδηθεί.

Το 2021 είναι, επίσης, χρονιά νέας δικαστικής μάχης για τα χαμένα αναδρομικά από την κατάργηση των Δώρων και τις μειώσεις των επικουρικών συντάξεων. Στις 15 Ιανουαρίου δικάζεται στην Ολομέλεια του ΣτΕ η σχετική προσφυγή συνταξιουχικών οργανώσεων που δυνητικά θα μπορούσε να αφορά χαμένα αναδρομικά της τάξης των 2,5 δισ. ευρώ. Οποιαδήποτε θετική απόφαση για τους συνταξιούχους, ακόμη κι αν περιορίζεται μόνο σε όσους έχουν προσφύγει δικαστικά, θα συνιστά νέα δημοσιονομική βόμβα για τον προϋπολογισμό. Στις 14 Ιανουαρίου αντίστοιχη «μάχη» δίνεται και στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τους συνταξιούχους του Δημοσίου.

Παράλληλα, εκκρεμεί η πληρωμή των αναδρομικών 11μήνου στους κληρονόμους των 172.222 θανόντων συνταξιούχων που δικαιούνταν αναδρομικά. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του υπουργείου Εργασίας, η πρώτη μεγάλη πληρωμή, για όλους όσοι έχουν ολοκληρώσει την διαδικασία των δικαιολογητικών, θα πρέπει να αναμένεται εντός Ιανουαρίου.

Τι θα γίνει με τις αυξήσεις και τα αναδρομικά

Σε εκκρεμότητα, όμως παραμένει και η εφαρμογή του τελευταίου ασφαλιστικού νόμου, τον οποίο ψήφισε αλλά δεν πρόλαβε να εφαρμόσει ο απελθών υπουργός, Γιάννης Βρούτσης. Οι αυξήσεις και τα αναδρομικά από τους νέους συντελεστές αναπλήρωσης των κύριων συντάξεων θεσμοθετήθηκαν μεν τον περασμένο Φεβρουάριο, με αναδρομική μάλιστα ισχύ από τον Οκτώβριο του 2019, αλλά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ στην πράξη. Το αποτέλεσμα είναι να εκκρεμούν αυξήσεις και αναδρομικά τουλάχιστον 16 μηνών για περίπου 200.000 παλαιούς και νέους συνταξιούχους. Ο τελευταίος προγραμματισμός του υπουργείου Εργασίας ήταν να δοθούν σε τρία κύματα, από Φεβρουάριο έως Απρίλιο σε νέους και παλαιούς συνταξιούχους.  

Αξίζει να σημειωθεί πως οι νέοι συντελεστές αναπλήρωσης, που δίνουν αυξημένη σύνταξη σε όλους όσοι έχουν αποχωρήσει ή θα αποχωρήσουν στο μέλλον με περισσότερα από 30 έτη ασφάλισης, ψηφίστηκαν σε προ πανδημίας χρονική στιγμή, όταν δεν είχαν ακόμη ενσκήψει η υγειονομική και οικονομική κρίση στην χώρα. Κι ενώ δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί στην πράξη, υπενθυμίζεται πως η τελική έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη ήρθε πρόσφατα να προτείνει πρόσθετες παρεμβάσεις στον διανεμητικό πυλώνα των κύριων συντάξεων «ώστε να αυξηθεί η ανταποδοτικότητα και διαφάνεια του συστήματος». Η Επιτροπή Πισσαρίδη, δηλαδή, επανέρχεται – παρά τον πρόσφατο ασφαλιστικό νόμο της παρούσας κυβέρνησης – και προτείνει «αναπροσαρμογή των κανόνων υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης με τρόπο που να είναι αναλογιστικά και ουσιαστικά περισσότερο ανταποδοτική και συνδεδεμένη με την ηλικία συνταξιοδότησης». Με την ίδια δέσμη προτάσεων, η Επιτροπή Πισσαρίδη ζητεί «εξορθολογισμό των κανόνων αναγνώρισης πλασματικών χρόνων ασφάλισης» ενώ στέκεται ιδιαίτερα στο ζήτημα της πρόωρης συνταξιοδότησης, η οποία «επιβαρύνει» - καθώς λέει – «όχι μόνο τις δαπάνες αλλά και την οικονομική δραστηριότητα καθώς αποθαρρύνει τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας».

Στο περιβάλλον αυτό, ζητούμενο είναι τι θα ισχύσει τελικά από το 2022 με τα λεγόμενα ενδιάμεσα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, κυρίως για όσους κατοχυρώνουν δικαίωμα έως 31/12/2021 αλλά πιάνουν το απαραίτητο ηλικιακό όριο από το 2022 και μετά.

Ασφαλιστική μεταρρύθμιση

Στον πυλώνα του ασφαλιστικού, πάντως, κορυφαίο θέμα θα είναι η εκ θεμελίων μεταρρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση στην επικούριση. Το νέο σύστημα θα είναι κεφαλαιοποιητικό, καθώς οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης κάθε νέου ασφαλισμένου θα μπαίνουν στον ατομικό του «κουμπαρά» και θα επενδύονται, αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων. Θα χτιστεί, δηλαδή, σταδιακά ένα μεγάλο αποθεματικό κεφάλαιο, το οποίο η κυβέρνηση προσδοκά να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας.

Για κάθε νέο ασφαλισμένο θα δημιουργηθεί ατομικός λογαριασμός στον οποίο θα καταγράφονται οι ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί καθώς και οι αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές. Στο νέο σύστημα Επικουρικής Ασφάλισης θα εντάσσονται υποχρεωτικά:

• Οι μισθωτοί που θα εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από την 1/1/2022 και εφεξής.
   
• Οι αυτοαπασχολούμενοι που θα μπαίνουν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι)

Σε εθελοντική βάση θα μπορούν να ενταχθούν :

• όλοι οι σημερινοί εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών
   
• οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας μετά την 1/1/2022 χωρίς υποχρεωτικό κλάδο επικουρικής ασφάλισης σήμερα (π.χ. αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες)

Το ύψος των εισφορών θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα, δηλαδή 6% για τους μισθωτούς. Οι εισφορές για τους αυτοαπασχολούμενους θα υπολογίζονται βάσει των ασφαλιστικών κατηγοριών που ισχύουν και σήμερα.

Στο νέο σύστημα οι επικουρικές συντάξεις θα καθορίζονται από τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών. Θα δημιουργηθούν τρία επενδυτικά προφίλ, χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου και οι ασφαλισμένοι θα μπορούν να επιλέγουν που θα εντάξουν τον «κουμπαρά» τους. Το προφίλ μεσαίου ρίσκου θα είναι η προεπιλογή, σε περίπτωση που κάποιος ασφαλισμένος δεν επιλέξει πως θα τοποθετηθεί, ενώ ο βαθμός του ρίσκου θα μειώνεται καθώς θα αυξάνεται η ηλικία και θα πλησιάζει η στιγμή της συνταξιοδότησης.

Στο πλαίσιο του νέου συστήματος θα συσταθεί ένα νέο Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει την ευθύνη για τη διαχείριση των ατομικών λογαριασμών, δηλαδή των εισφορών των ασφαλισμένων. Το νέο Ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων, ώστε να επενδύεται το συσσωρευμένο κεφάλαιο των εισφορών σε ομόλογα, μετοχές και άλλα επενδυτικά προϊόντα.

Το σημαντικότερο «αγκάθι» είναι το λεγόμενο κόστος μετάβασης. Η αλλαγή από το ένα σύστημα στο άλλο, που απαιτεί ένα βάθος δεκάδων ετών, θα δημιουργεί σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερο χρηματοδοτικό κενό στο σύστημα, καθώς θα λείπουν οι εισφορές των νεοεισερχόμενων εργαζομένων. Όπως έχει διευκρινίσει ο αρμόδιος υφυπουργός, Πάνος Τσακλόγλου, το μεταβατικό κόστος που απαιτεί το χτίσιμο του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» στην επικουρική ασφάλιση θα χρηματοδοτηθεί από τον «κουμπαρά» του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ) που έχει σήμερα αποθεματικά άνω των 10 δισ. ευρώ και από τον τακτικό προϋπολογισμό.

Εντονα αντιδρά η αξιωματική αντιπολίτευση. Κατά τον ΣΥΡΙΖΑ, το κόστος μετάβασης υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 55 δισ. ευρώ και είναι φανερό «ότι οι φορολογούμενοι, οι συνταξιούχοι και οι εργαζόμενοι θα το πληρώσουν μέσω του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ η νέα γενιά καταδικάζεται στην επισφάλεια».

Εργασιακά και κατώτατος μισθός

Κι αν οι εκκρεμότητες του ασφαλιστικού είναι πολλές, το μέτωπο των εργασιακών είναι εξίσου απαιτητικό, με την πανδημία να θέτει τους δικούς της κανόνες. Παλιά και νέα μέτρα για εργαζόμενους και επιχειρήσεις που πλήττονται από την επέλαση του κορωνοιού περνούν μοιραία από το υπουργικό γραφείο της οδού Σταδίου. Εκκρεμούν οι πληρωμές των αναστολών Δεκεμβρίου και η νομοθετική παράταση του μέτρου για τον Ιανουάριο, οι πληρωμές των υπολοίπων του Δώρου Χριστουγέννων για όσους εργαζόμενους ήταν σε αναστολή τον Δεκέμβριο, η καταβολή του εφάπαξ επιδόματος των επιστημόνων κ.α.

Η συγκράτηση της ανεργίας στην μετά Covid-19 εποχή και η εφαρμογή πολιτικών που θα απορροφήσουν τους αναπόφευκτους κλυδωνισμούς της αγοράς θα είναι αναπόφευκτα στην κορυφή των προτεραιοτήτων του 2021.

Ανοικτή παραμένει και η διαδικασία αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού, μετά από τρεις αναβολές ελέω πανδημίας. Σύμφωνα με το ισχύον χρονοδιάγραμμα το τελευταίο 10ήμερο του Μαρτίου πρέπει να αρχίσει η διαδικασία και το τελευταίο 15ήμερο του Ιουλίου, ο υπουργός Εργασίας θα πρέπει να εισηγηθεί στο υπουργικό συμβούλιο τον νέο κατώτατο μισθό, «λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και τις προοπτικές της για ανάπτυξη».

Στο μέτωπο των εργασιακών, βέβαια, θα πρωταγωνιστήσει το επόμενο διάστημα το μεγάλο νομοσχέδιο που πρέπει να αναμένεται προς τα τέλη Ιανουαρίου και το οποίο φέρνει σημαντικές αλλαγές στο ωράριο απασχόλησης των εργαζομένων αλλά και στον συνδικαλιστικό νόμο.

Οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου «Ρύθμιση θεμάτων της αγοράς εργασίας» παρουσιάστηκαν στο υπουργικό συμβούλιο στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου. Στον πυρήνα του είναι οι νέες ευελιξίες στην διευθέτηση του χρόνου εργασίας και των υπερωριών, με 8ωρο… α λα καρτ και σημαντική αύξηση του πλαφόν των νόμιμων υπερωριών. Το νέο μοντέλο διευθέτησης του χρόνου εργασίας έρχεται με πιλότο τους σχετικούς προηγούμενους νόμους, με τελευταίο τον 3986 του 2011. Οι επιχειρήσεις αναμένεται να μπορούν να απασχολούν, με συγκεκριμένες προϋποθέσεις, εργαζομένους ως 10 ώρες ημερησίως κατά μέγιστο, χωρίς πρόσθετη αμοιβή, εφόσον εντός 6μήνου εξοφλούν τις επιπλέον 2 ώρες πέραν του 8ώρου, με αντίστοιχη μείωση ωρών σε άλλες εργάσιμες ημέρες ή με ρεπό ή με ημέρες άδειας.

Σημαντικά επίσης αναμένεται να αυξηθούν τα πλαφόν των νόμιμων υπερωριών σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Σήμερα, το ανώτατο όριο υπερωριακής απασχόλησης είναι 48 ώρες ανά 6μηνο (90 ώρες το έτος) προκειμένου για εργαζόμενους σε βιομηχανικές, βιοτεχνικές επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες και 120 ώρες το έτους στους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας.

Με το ίδιο νομοσχέδιο θα προστεθούν επιχειρήσεις και εργασίες στη λίστα που ήδη επιτρέπει την εργασία την Κυριακή, ενώ θεσμοθετείται το δικαίωμα του εργοδότη, να αξιώνει να μην προσέρχεται ο εργαζόμενος στην εργασία αλλά να μισθοδοτείται, μετά την προειδοποίηση για απόλυση και μέχρι αυτήν.

Ριζικές αλλαγές έρχονται στον συνδικαλιστικό νόμο, καθώς καθιερώνεται η υποχρέωση των συνδικάτων να παρέχουν στα μέλη της Γενικής Συνέλευσης πραγματική δυνατότητα συμμετοχής και ψήφου εξ αποστάσεως, ηλεκτρονικώς, ιδίως για τη λήψη απόφασης απεργίας. Καθίσταται επίσης προϋπόθεση για την άσκηση συνδικαλιστικού δικαιώματος, η απογραφή στο ήδη νομοθετημένο Γενικό Μητρώο. Θεσμοθετείται τουλάχιστον 40% προσωπικό ασφαλείας, που πρέπει να εξακολουθεί να εργάζεται σε περίπτωση απεργίας στις επιχειρήσεις που η λειτουργία τους είναι κρίσιμη για το κοινωνικό σύνολο, στο Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ. Απαγορεύονται οι καταλήψεις χώρων και εισόδων και η άσκηση ψυχολογικής ή σωματικής βίας. Αν λάβουν χώρα, η απεργία καθίσταται παράνομη. Οσοι μετέχουν σε κατάληψη ή βιαιοπραγούν, τελούν ποινικώς κολάσιμη πράξη.

Αξίζει να σημειωθεί πως δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης και συνεπώς υπογραφής συλλογικών συμβάσεων θα αναγνωρίζεται πλέον μόνο στις συνδικαλιστικές οργανώσεις που έχουν εγγραφεί στα νομοθετημένα ψηφιακά Μητρώα. Καταργείται ο Β βαθμός διαιτησίας στον ΟΜΕΔ, ενώ η συμφιλίωση συλλογικών διαφορών αφαιρείται από τις Επιθεωρήσεις Εργασίας και ανατίθεται στον ΟΜΕΔ.

Σε άλλο μέρος του νομοσχεδίου θεσπίζεται η ψηφιακή κάρτα εργασίας για την on-line παρακολούθηση του ωραρίου των εργαζομένων, ενώ έρχεται νέο θεσμικό πλαίσιο για την τηλεργασία. Αλλαγές έρχονται και στις γονικές άδειες με ενσωμάτωση σχετικής κοινοτικής οδηγίας. Προβλέπεται άδεια τοκετού 14 εργάσιμων ημερών στον πατέρα, καθώς και πρόσθετη 6μηνη γονική άδεια έως ότου το παιδί γίνει 8 ετών για όλους τους πατέρες και όσες μητέρες δεν λαμβάνουν ήδη την 6μηνη παροχή προστασίας μητρότητας. Από τους 6 μήνες, οι 2 πρώτοι πληρώνονται από τον ΟΑΕΔ με τον κατώτατο μισθό, ενώ οι υπόλοιποι 4 είναι άνευ αποδοχών. Τέλος θεσμοθετείται και η προστασία των νέων πατέρων κατά της απόλυσης, επί 2 μήνες από τον τοκετό για το 1ο παιδί, 4 για το 2ο και 6 για κάθε επόμενο. 

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!