Δημογραφικούς κινδύνους για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος και το μέλλον των συντάξεων διαβλέπει το Ελεγκτικό Συνέδριο στην πρόσφατη έκθεσή του λόγω της υπερβολικής εξάρτησης του συστήματος (πάνω από 95%) από τον πρώτο πυλώνα (δημόσιο αναδιανεμητικό σύστημα). Παράλληλα σχολιάζει αρνητικά την έλλειψη συμπληρωματικών συνταξιοδοτικών συστημάτων επαγγελματικής και ιδιωτικής ασφάλισης που θα μπορούσαν να απορροφήσουν τους μελλοντικούς κραδασμούς του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος.

Την ίδια ώρα και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) εκτιμά ότι μελλοντικά τα δημόσια συστήματα κοινωνικής ασφάλισης δεν θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις γιατί θα έχει επιβαρυνθεί σημαντικά ο λόγος των εργαζομένων προς τους συνταξιούχους λόγω της δημογραφικής γήρανσης στην Ευρώπη, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «τα μαθηματικά του κοινωνικού συμβολαίου δεν βγαίνουν».

Μάλιστα οι επιπτώσεις για την Ελλάδα θα είναι ακόμα χειρότερες επειδή το φαινόμενο της δημογραφικής γήρανσης είναι πιο έντονο στη χώρα μας.

Είναι βιώσιμο το σύστημα;

Κινδυνεύει πραγματικά η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος; Αξιωματούχοι του οικονομικού επιτελείου αλλά και ειδικοί επιστήμονες της ασφάλισης απαντούν κατηγορηματικά ότι δε συντρέχει λόγος ανησυχίας, καθώς οι προβολές δείχνουν ότι το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα παραμένει βιώσιμο έως το 2070.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ageing Report 2024), εκτιμάται ότι μέχρι το 2070 ο δείκτης συνταξιοδοτικής δαπάνης θα μειωθεί από 14,5% το 2022 σε 12% το 2070, όταν το ανώτερο επιτρεπτό όριο είναι στο 16,2%. Δηλαδή, ο δείκτης συνταξιοδοτικής δαπάνης όχι μόνο δεν αυξάνεται αλλά μειώνεται κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες.

Στην ίδια τροχιά, η κρατική χρηματοδότηση μειώνεται από το 7% το 2022 σε 4,5% το 2070, συγκλίνοντας στον μέσο όρο της Ευρώπης ο οποίος εκτιμάται ότι θα αυξηθεί μόλις κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες, από 11,4% το 2022 στο 11,8% το 2070.

Τι δείχνει ο προϋπολογισμός

Αναλύοντας τα στοιχεία του προσχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού, ο διδάκτωρ του Παντείου Βασίλης Μπέτσης επισημαίνει ότι λόγω της ανάπτυξης, της αύξησης των μισθών και της μείωσης της ανεργίας η συνταξιοδοτική δαπάνη μειώθηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ και η κρατική δαπάνη για τις συντάξεις μειώθηκε από τα 15,8 δισ. ευρώ το 2021 στα 13,8 δισ. ευρώ το 2025.

Συνεπώς ο δημογραφικός κίνδυνος είναι απολύτως διαχειρίσιμος. Το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης χρηματοδοτούνταν από τον κρατικό προϋπολογισμό κατά 53,3% και από τις εισφορές των εργαζόμενων κατά 46,7%. Το 2025 αυτή η αναλογία ανατράπηκε, με αποτέλεσμα η κρατική χρηματοδότηση να καλύπτει το 43% και οι εισφορές το 57%. Και το 2026 αναμένεται, σύμφωνα με το προσχέδιο του Προϋπολογισμού, η δαπάνη να μειωθεί περαιτέρω στο 38,7%.

Επίσης, για το 2026 εκτιμάται ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη θα μειωθεί στο 13,7% του ΑΕΠ, αφού οι συντάξεις αναμένεται να αυξηθούν στα 35,6 δισ. ευρώ και το ΑΕΠ να φτάσει στα 260,9 δισ. ευρώ, όταν η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμούσε ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη θα μειωθεί στο 13,7% του ΑΕΠ το 2030.

Το γεγονός αυτό —σημειώνει— αποδεικνύει πως η ανάπτυξη μπορεί να αντισταθμίσει τη γήρανση του πληθυσμού, η οποία συντελείται με μικρότερο ρυθμό από την ανάπτυξη της οικονομίας, αφού ο ετήσιος ρυθμός της γήρανσης του πληθυσμού κυμαίνεται περίπου στο 1%.

Ο ρόλος των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ)

Από την άλλη πλευρά, για να μετριαστούν οι κίνδυνοι του δημογραφικού, το Ελεγκτικό Συνέδριο συστήνει την περαιτέρω ενίσχυση των επαγγελματικών ταμείων και της ιδιωτικής ασφάλισης ως δύο συμπληρωματικών πυλώνων του ασφαλιστικού, που θα μπορούσαν να απορροφήσουν τους μελλοντικούς κραδασμούς του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος.

Σήμερα οι δύο πυλώνες (επαγγελματική ασφάλιση, ιδιωτική ασφάλιση) αντιστοιχούν σε πολύ μικρό μέρος των συνολικών παροχών (1% και 4%, αντίστοιχα). Λόγω της ιδιαιτερότητας αυτής —αναφέρει στην έκθεσή του το Ελεγκτικό Συνέδριο— η βιωσιμότητα του συστήματος επηρεάζεται έντονα από τα δημογραφικά δεδομένα, τα οποία είναι δυσμενή και εκτιμάται ότι θα επιδεινωθούν περαιτέρω, καθώς αναμένεται αύξηση των συνταξιούχων και συρρίκνωση των ασφαλισμένων.

Η Ελλάδα είναι ουραγός μεταξύ των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ με βάση την αξία περιουσιακών στοιχείων των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης ως ποσοστό του ΑΕΠ, με μόλις 0,1%, ή 1% εάν συμπεριληφθούν και τα τέσσερα ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης.

Το ΤΕΚΑ και οι θεσμικές παρεμβάσεις

Σύμφωνα με τον δόκτορα του Παντείου Βασίλη Μπέτση, αιτία της μη ανάπτυξης του δεύτερου και τρίτου πυλώνα δεν είναι η δημόσια αναδιανεμητική κοινωνική ασφάλιση, αλλά οι «μεταρρυθμίσεις» των νόμων 4826/2021 (ίδρυση ΤΕΚΑ) και 5078/2023 (εξίσωση ΤΕΑ με ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια).

Το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), που ξεκίνησε το 2022 για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, έχει σήμερα 657.000 ασφαλισμένους με μέση ηλικία 26 έτη, σε 236.680 επιχειρήσεις, και αποθεματικό κεφάλαιο 450 εκατ. ευρώ.

Υπενθυμίζεται ότι το υπουργείο εργασίας ετοιμάζεται να προωθήσει σχέδιο νόμου που θα βελτιώνει τις διατάξεις του νόμου του 2023, με στόχο τη θεσμική θωράκιση των ΤΕΑ και την ισονομία μεταξύ ΤΕΑ και Ομαδικών Συμβολαίων. Σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αυτή έχει η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία από 1/1/2025 ασκεί αποκλειστικά την εποπτεία των ΤΕΑ.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στόχος της κομβικής παρέμβασης είναι η εξίσωση των όρων λειτουργίας ανάμεσα στα ΤΕΑ και τα Ομαδικά Ασφαλιστήρια, κάτι που δεν προβλέφθηκε με τον Νόμο 5078/23.

Μεγαλύτερο «αγκάθι» παραμένει το φορολογικό καθεστώς, όπως αυτό διαμορφώθηκε από τον προηγούμενο νόμο. Εκπρόσωποι των ΤΕΑ εκτιμούν ότι εξαιτίας του νέου καθεστώτος η αγορά έχει «παγώσει».

→ Διαβάστε επίσης: Εθνική σύνταξη: Ο μόνος φραγμός στην φτωχοποίηση των συνταξιούχων

Προτάσεις EIOPA και ΕΛΕΤΕΑ

Στο πλαίσιο αυτό, τόσο η ΕΙΟΡΑ όσο και η ΕΛΕΤΕΑ προτείνουν την υιοθέτηση καθεστώτος υποχρεωτικής αυτόματης εγγραφής όλων των εργαζομένων στην αγορά εργασίας για έναν χρόνο σε κάποιο ΤΕΑ, με δυνατότητα οικειοθελούς αποχώρησης μετά το διάστημα αυτό, ώστε να επιτευχθεί ραγδαία επέκταση της επαγγελματικής ασφάλισης.

«Το 20% των εργαζόμενων στην Ευρώπη είναι ασφαλισμένο σε επαγγελματικά ταμεία και ειδικά στις Σκανδιναβικές χώρες η ασφάλιση στα ΤΕΑ είναι υποχρεωτική», επισημαίνει ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΕΑ Χρήστος Νούνης. «Εμείς παραμένουμε ουραγοί, με υπερβολική εξάρτηση από το δημόσιο σύστημα ασφάλισης. Το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο είναι μια σημαντική ευκαιρία να υιοθετηθεί η υποχρεωτική ασφάλιση για ένα χρόνο και να δοθεί ώθηση στην ίδρυση νέων επαγγελματικών ταμείων.»

Ο «χάρτης» των ΤΕΑ στην Ελλάδα

Ο «χάρτης» των ΤΕΑ στην Ελλάδα: Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΤτΕ, στην Ελλάδα υπάρχουν 32 Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης που καλύπτουν περίπου 200.000 εργαζόμενους. Τα 28 είναι Τ.Ε.Α. προαιρετικής ασφάλισης και τα 4 Τ.Ε.Α. υποχρεωτικής ασφάλισης.

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!