Με σημαντικά ευρήματα για τον κατασκευαστικό κλάδο ο οποίος γνωρίζει μεγάλη άνθηση, έγινε εχθές η παρουσίαση της έρευνας του ΙΟΒΕ για λογαριασμό του ΤΜΕΔΕ. Στην έρευνα που έφτανε μέχρι και το τέλος του 2024 υπήρχαν κάποια κυρίαρχα στοιχεία όπως η μεγάλη αύξηση των επενδύσεων στις κατασκευές, η μεγάλη άνοδος στις τιμές των κατοικιών, οι προοπτικές του κλάδου αλλά και άλλα στοιχεία όπως το ιστορικά μεγάλο ανεκτέλεστο έργων και η αύξηση του κόστους κατασκευής.
Πρόκειται για την Μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Τάσεις, προκλήσεις και προοπτικές ανάπτυξης των Κατασκευών στην Ελλάδα – 2025».
Ένα πρώτο σημαντικό στοιχείο είναι η μεγάλη αύξηση της αξίας παραγωγής των κατασκευών η οποία έχει φτάσει τα 15,7 δισ. ευρώ από 10,7 που ήταν το 2015 8 δισ. το 2018. Από αυτό το ποσό 6,15 δισ. ευρώ αφορούν κατοικίες και τα υπόλοιπα 9,59 δισ. άλλα κτίρια και έργα υποδομών.
Πρόκειται για ένα σημαντικό στοιχείο που δείχνει πως ο κλάδος έχει μια ισχυρή ανάπτυξη την τελευταία πενταετία όπως φανερώνουν τα στοιχεία: το 2020 ήταν 7,1δισ. ευρώ, το 2021 10 δισ. ευρώ, το 2022 12,4 δισ. ευρώ, το 2023 14,4 δισ. ευρώ και το 2024 15,7 δισ. ευρώ.
Στον αντίποδα η χώρα μας καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό επενδύσεων σε Κατασκευές ως ποσοστό του ΑΕΠ μεταξύ των χωρών της ΕΕ με μόλις 6% ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 10,9%. Πρώτη έρχεται η Ρουμανία με 17,2%. Για να δώσουμε μια τάξη μεγέθους, το 2007 οι επενδύσεις σε κατασκευές στην Ελλάδα έφτασαν το 16,3%, το υψηλότερο που έχει καταγραφεί εδώ και περίπου 30 χρόνια.
Η κρίση ουσιαστικά έφερε μεγάλη πτώση στις επενδύσεις και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ανάκαμψη η οποία όμως είναι ήπια και όχι επιθετική, απέχοντας σημαντικά από τα ιστορικά υψηλά της δεκαετίας του 2000.
Αναφορικά με το πλήθος των αδειών για νέες οικοδομές, το 2024 έφτασαν να είναι 30,7 χιλιάδες αυξανόμενες κατά 14,9% σε σχέση με το 2023. Ωστόσο και εδώ παρατηρούμε την ίδια καμπύλη. Δηλαδή την δεκαετία του 2000 έχουμε επιδόσεις άνω των 50.000 αδειών με αποκορύφωμα το 2007 όπου οι άδειες ήταν 79,4 χιλιάδες. Σήμερα είμαστε ούτε στο 50% εκείνης της ιστορικής επίδοσης η οποία θεωρείται -με τα σημερινά δεδομένα- σχεδόν αδύνατον να πιαστεί στα επόμενα χρόνια.
Το 2024 είχαμε συνολικά 46.904 νέες κατοικίες έναντι 35.596 του 2023 δηλαδή μια ισχυρή αύξηση πάνω από 30%. Θεωρείται πιθανή η περαιτέρω ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας, το μέγεθος της οποίας θα εξαρτηθεί από το πλήθος των αδειών που επηρεάζονται από τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις.
Η αβεβαιότητα που προκλήθηκε από την απόφαση του ΣτΕ και την αναμενόμενη προσαρμογή της νομοθεσίας, σε συνδυασμό με την αναστολή έκδοσης αδειών που περιλάμβαναν τα κίνητρα του Ν.Ο.Κ., οδήγησαν σε μείωση κατά 51% στο πρώτο τρίμηνο του 2025. Εκτιμάται πως αυτή τη σημαντική μείωση πως θα επηρεάσει την οικοδομική δραστηριότητα όπως θα καταγραφεί κυρίως στο έτος 2026.
Ο Ν.5197/2025 προβλέπει τη δυνατότητα αναθεώρησης αδειών που δεν είχαν εκκινήσει εργασίες καθώς και την εισαγωγή περιβαλλοντικού ισοδύναμου για άδειες που ακυρώνονται με δικαστική απόφαση ή έχουν προσβληθεί, εφόσον έχουν εκκινήσει οικοδομικές εργασίες έως και την 11.12.2024
Πολύ μεγάλη η αύξηση στα δημόσια έργα και το ανεκτέλεστο
Πολύ μεγάλη ήταν η αύξηση στις δημόσιες συμβάσεις για έργα υποδομών η οποία σε αξία έφτασε τα 5,3 δισ. ευρώ έχοντας μεν πτώση σε σχέση με το 2023 που ήταν 6,1 δισ. ευρώ αλλά έχοντας μια μεσοπρόθεσμη αύξηση σε σχέση με το 2018 που ήταν 2,3 δισ. ευρώ. Το 73,3% αφορούσε κλασικούς διαγωνισμούς, το 12,1% κλειστή διαδικασία, το 5,9% με διαπραγμάτευση και χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, το 4% με ανταγωνιστικό διάλογο, το 2,6% με απευθείας ανάθεση, με 0,7% με ανταγωνιστική διαδικασία και 0,5% με συνοπτικό διαγωνισμό.
Αυτό όπως ήταν αναμενόμενο προκάλεσε και την άνευ προηγουμένου μεγέθυνση του ανεκτέλεστου των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων το οποίο με τις προς υπογραφή συμβάσεις έφτασε τα 17,3 δισ. ευρώ έναντι 5,3 δισ. ευρώ το 2018, δηλαδή ένας υπερτριπλασιαμός των υπό υλοποίηση έργων, δημόσιων και ιδιωτικών.
Σήμερα οι επενδύσεις στις κατασκευές κυρίως στις υποδομές, εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν το μερίδιό τους στο ΑΕΠ και για το 2025 εκτιμάται ότι θα αγγίξει το 7,5%, έναντι 6% το 2024. Για το 2026 αντίστοιχα προβλέπεται 7,5%. Βέβαια εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως και εδώ είμαστε πολύ μακριά από τα ιστορικά υψηλά της δεκαετίας του 2000, όταν η συνεισφορά της κατασκευής στο ελληνικό ΑΕΠ ήταν στα επίπεδο του 14-15%.
Στον τομέα της απασχόλησης ένα πολύ σημαντικό εύρημα είναι πως μειώθηκε η ανάγκη για διαθέσιμο προσωπικό. Πιο συγκεκριμένα παρατηρείται μια μεγάλη μείωση στις ανάγκες και ενώ στην προηγούμενη έρευνα είχε γίνει λόγος για περίπου 50.000 θέσεις εργασίας, πλέον οι επιπλέον ανάγκες για προσωπικό φτάνουν τις 25.000. Αυτό ως εύρημα μας δείχνει πως ίσως είμαστε πλέον πιο κοντά στο απόλυτα υψηλό σημείο απασχόλησης αλλά και πως υπήρξε σημαντική εισροή εργαζομένων στον κλάδο.
Πιο συγκεκριμένα η απασχόληση στις κατασκευές έφτασε το 2024 τις 210 χιλιάδες άτομα από 193 χιλιάδες το 2023 και 195 χιλιάδες το 2015. Ουσιαστικά έχουμε την είσοδο 17.000 νέων απασχολούμενων το τελευταίο έτος, η μεγαλύτερη αύξηση εδώ και 10 χρόνια. Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ, μεταξύ των ετών 2021 και 2024 η απασχόληση στις Κατασκευές αυξήθηκε κατά 44 χιλ. άτομα (+31%).
Η αβεβαιότητα και τα 10 δισ. ευρώ σε έργα
Ένα μεγάλο κεφάλαιο της έρευνας είναι και η αβεβαιότητα που φέρνει η απόφαση του ΣτΕ επί των ρυθμίσεων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ). Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με τις υποθέσεις που γίνονται στην έρευνα του ΙΟΒΕ, η ώθηση στην κατασκευαστική δραστηριότητα θα δοθεί στο μεγαλύτερο μέρος της από τους πόρους του ΤΑΑ που εκτιμάται ότι θα κατευθυνθούν σε κατασκευαστικά έργα.
Σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο φέτος θα βιώσουμε μια πτώση κατά 18% σε νέες άδεις και συνολική επίπτωση -20% το 2026. Στο απαισιόδοξο σενάριο θα έχουμε μείωση των οικοδομικών αδειών για κατοικίες κατά 40% το 2025 (σε όρους επιφάνειας)-που θα επηρεάσει ανάλογα τη δραστηριότητα κατασκευής κτηρίων το 2026.
Η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών εκτιμάται κατά 20% υψηλότερη το 2026 έναντι του 2024 με 18,8 δισ. ευρώ (15,7 δισ. ευρώ το 2024).
Για την περίοδο 2027-2030 σχεδιάζονται ή έχουν ήδη σχεδιαστεί και ξεκινήσει έργα συνολικού προϋπολογισμού άνω των 10 δισ. ευρώ. Πρόκειται για έργα που βρίσκονται σε διαδικασία δημοπράτησης ή πρόκειται να δημοπρατηθούν το επόμενο διάστημα και άλλα έργα με τη μέθοδο ΣΔΙΤ. Επίσης υπάρχει η εκτίμηση πως θα υπάρξει ώθηση από την εφαρμογή μέτρων για να πραγματοποιηθούν ενεργειακές
αναβαθμίσεις κτηρίων.
Τέλος στα θεσμικά ζητήματα που απασχολούν τον κλάδο τα σημαντικότερα είναι:
- Μηχανισμός καθορισμού συντελεστών αναθεώρησης τιμών
- Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (Παρατηρητήριο Τιμών, Σύστημα Αναλύσεων Τιμών και Προσδιορισμού Κόστους και Σύστημα Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών (Ν.4782/2021))
- Μητρώα συντελεστών παραγωγής δημοσίων και ιδιωτικών έργων, μελετών, τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών
- Πιστοποιήσεις (Υπηρεσιών, εταιριών, Εργατοτεχνικού δυναμικού, Υλικών)
- Εθνικός στρατηγικός σχεδιασμός Υποδομών
Ο Πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ, κ. Κωνσταντίνος Μακέδος, μιλώντας στην εκδήλωση παρουσίασης της μελέτης σημείωσε: «Για 6η συνεχόμενη χρονιά, αποτυπώνεται η πολλαπλασιαστική δυναμική, που δημιουργεί ο τεχνικός κλάδος στην ελληνική οικονομία. Αυτή η αναπτυξιακή πορεία πρέπει να ενισχυθεί και να επιταχυνθεί. Μπροστά μας, όπως με ακρίβεια αναδεικνύει η μελέτη του ΙΟΒΕ, έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία σειρά κρίσιμων προκλήσεων, όπως η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, η έλλειψη του ανθρώπινου δυναμικού, η πιστοποίηση υλικών και υπηρεσιών, η κοστολόγηση των έργων, η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, η ανάγκη ελέγχου και συντήρησης των υποδομών, η θεσμική αβεβαιότητα με το ΝΟΚ και την εκτός σχεδίου δόμηση, καθώς και η ένταξη του κλιματικού κινδύνου στις επενδύσεις και στις νέες κατασκευές. Μόνο με εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό, που θα ορίζει προτεραιότητες, υποδομές και πόρους, μπορούμε να διασφαλίσουμε τη θετική δυναμική του κατασκευαστικού κλάδου και να προχωρήσουμε με αυτοπεποίθηση στη μετά RRF εποχή. Ως ΤΜΕΔΕ, δίνουμε έμφαση στην ενίσχυση του εγγυοδοτικού και πιστοδοτικού μας ρόλου, με σύγχρονα χρηματοδοτικά εργαλεία και συμβουλευτικές υπηρεσίες, που υποστηρίζουν την ανάπτυξη του οικοσυστήματος του τεχνικού κόσμου και ιδιαίτερα των νέων μηχανικών και επιστημόνων.»
Στην τοποθέτησή του, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Νίκος Βέττας, σημείωσε μεταξύ άλλων: «Η μελέτη μας αποτυπώνει τη δυναμική του τομέα των Κατασκευών στη χώρα μας μέσα από νέες ευκαιρίες και προκλήσεις και σε συσχέτιση με τη γενικότερη ανάκαμψη της οικονομίας μας. Διακυμάνσεις στο κόστος κατασκευής και χρηματοδότησης μαζί με τη συνεχιζόμενη έλλειψη του αναγκαίου προσωπικού επηρεάζουν τον τομέα, ο οποίος όμως αλληλεπιδρά θετικά με την εξέλιξη του Ταμείου Ανάκαμψης και άλλων χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Ενώ η συνολική πορεία του τομέα είναι θετική, οι σημαντικές προκλήσεις δημιουργούν την ανάγκη περαιτέρω παρεμβάσεων και σχεδιασμού ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα. Οι τρέχουσες και αναμενόμενες αναταράξεις στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου και ενέργειας μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στην πορεία του τομέα κατά το υπόλοιπο έτος».
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
