Η χθεσινή παραδοχή του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ότι είναι έτοιμος να προχωρήσει σε ειρηνευτική συμφωνία που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, φαίνεται ότι οδηγεί τον αιματηρό πόλεμο της βορειοανατολικής Ευρώπης στο τέλος του, αν κάτι δεν πάει στραβά την τελευταία στιγμή.

Όπως διαμορφώνεται ως τώρα το σκηνικό των συνομιλιών, η αμερικανική πρωτοβουλία για ειρήνη στην Ουκρανία με το σχέδιο των 28 σημείων που προωθεί ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εξελιχθεί σε μια ριζοσπαστική στροφή ως προς την κεντρική θέση που οι ΗΠΑ διεκδικούν στην επόμενη φάση του πολέμου και της μεταπολεμικής διευθέτησης.

Ο Τραμπ έχει ξεκάθαρο στόχο: να καθορίσει τους κανόνες, να επιβάλει το δικό του πλαίσιο και τελικά να ξανασχεδιάσει τη γεωστρατηγική ισορροπία ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία.

Η Ουκρανία ως διαπραγματευτικός κόμβος

Στο κέντρο αυτής της πρωτοβουλίας η Ουκρανία δεν αξιοποιείται μόνο ως πεδίο της διαπραγμάτευσης, αλλά μετατρέπεται σε διαπραγματευτικό κόμβο: αν αποδεχθεί τους όρους του σχεδίου, τότε η Ουκρανία θα αναλάβει μεν σημαντικά βάρη, δηλαδή θα παραχωρήσει έδαφος, θα περιορίσει τις ένοπλες δυνάμεις της και θα αποκλείσει μελλοντικά την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, παράλληλα όμως θα λάβει σε αντάλλαγμα «εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ», οικονομική υποστήριξη και μια θέση σε ένα νέο μεταπολεμικό οικοδόμημα με αμερικανορωσική επίνευση.

Αυτή η πρόταση αποτυπώνει με σαφήνεια την ατζέντα του Ντόναλντ Τραμπ: Οι ΗΠΑ δεν θέλουν μόνο τον τερματισμό της ρωσικής επίθεσης, αλλά επιδιώκουν αποφασιστικά να γίνουν οι ρυθμιστές και οι αρχιτέκτονες της ειρήνης. Προτείνουν την αποδέσμευση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, αξίας περίπου 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, υπό την εποπτεία επενδυτικών σχημάτων με ισχυρή αμερικανική παρουσία.

Η μεγάλη στρατηγική αναδιάταξη

Με άλλα λόγια, οι συνομιλίες στο Αμπού Ντάμπι δεν αφορούν μονοδιάστατα την ειρήνευση στα ουκρανικά εδάφη, αλλά εκτείνονται και σε μια γενικότερη οικονομική και στρατηγική αναδιάταξη: η Ρωσία «επιστρέφει» με έναν νέο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επιστροφή.

Η Ευρώπη, δυστυχώς, μένει και πάλι στη θέση του κομπάρσου σε όλη αυτή τη γεωπολιτική κοσμογονία. Παρότι θεωρητικά ενδιαφέρεται για την ασφάλεια της Ουκρανίας, η ευρωπαϊκή διπλωματία βρέθηκε έκπληκτη από την ταχύτητα και την ένταση της αμερικανικής πρωτοβουλίας, καθώς οι ΗΠΑ επέλεξαν να διαμορφώσουν το ειρηνευτικό τους σχέδιο χωρίς ουσιαστική διαβούλευση με τους κάποτε «παραδοσιακούς συμμάχους» τους.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντέδρασαν με ανησυχία, αλλά μέχρι στιγμής δημιουργούν περισσότερο αντιπροτάσεις παρά σχήματα που να δείχνουν διπλωματική και διαπραγματευτική πρωτοκαθεδρία. Στην πραγματικότητα, τα ευρωπαϊκά κράτη για ακόμα μια φορά ακολουθούν ασθμαίνοντα τη διπλωματία του Λευκού Οίκου και σε καμία περίπτωση δεν διεκδίκησαν να ηγηθούν της προσπάθειας για ειρήνευση.

Η απόσταση ΗΠΑ – Ευρώπης

Αυτή η απόσταση μεταξύ των δυο πλευρών του Ατλαντικού γίνεται καταλυτική για τη συνέχεια: ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν να αναδιαμορφώσουν την παγκόσμια τάξη μέσω της ειρήνευσης στην Ουκρανία, η Ευρώπη είτε δεν είναι έτοιμη είτε δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει το βάρος μιας αυτοτελούς γεωπολιτικής πρωτοβουλίας. Η αδράνεια αυτή κοστίζει πολύ στη Γηραιά Ήπειρο.

Αν η συμφωνία επικυρωθεί με την ισχύ που θέλει να επιβάλει ο Τραμπ, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις θα βρεθούν σε θέση που δεν θα έχουν παρά έναν δευτερεύοντα ρόλο στη μεταπολεμική ανασυγκρότηση, ενώ η Ουάσιγκτον και η Μόσχα θα διεκδικούν τον έλεγχο των στρατηγικών υποδομών, των οικονομικών συμφωνιών και των εγγυητικών μηχανισμών.

Το στοίχημα για την Ουκρανία

Για την Ουκρανία, το στοίχημα είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της. Από τη μία πλευρά, η αποδοχή του σχεδίου μπορεί να προσφέρει ένα μέλλον που θα ορίζεται από την ειρήνη, την ανασυγκρότηση, την οικονομική στήριξη από το εξωτερικό και μια πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη, οι παραχωρήσεις που ζητούνται είναι σημαντικές και επώδυνες: απάρνηση εδαφών, περιορισμός της στρατιωτικής της ικανότητας και απομάκρυνση από το ΝΑΤΟ.

Αν υπογράψει, η Ουκρανία μπορεί να γίνει το «προκεχωρημένο φυλάκιο της Δύσης», όχι όμως υπό ευρωπαϊκή καθοδήγηση, αλλά υπό αμερικανορωσικό πλαίσιο, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την αυτονομία και τη μελλοντική της πορεία.

Μια νέα ισορροπία Δύσης – Ρωσίας

Παράλληλα, η συμφωνία ανοίγει τον δρόμο για μια νέα ισορροπία μεταξύ Δύσης και Ρωσίας: η Μόσχα επανέρχεται δυναμικά, αλλά υπό όρους, ενώ οι ΗΠΑ γίνονται ο πήχης ασφάλειας για την Ουκρανία. Στο ρόλο του κομπάρσου, η Ευρώπη μένει να διαπραγματευτεί τον ρόλο της σε αυτό το νέο σκηνικό.

Αν οι Βρυξέλλες δεν κινηθούν αποφασιστικά, αναλαμβάνοντας οικονομικές και διπλωματικές ευθύνες, ενδέχεται να χάσουν τον κρίσιμο ρόλο τους στην επόμενη φάση του παιγνίου στη γεωπολιτική σκακιέρα της βορειοανατολικής Ευρώπης.

Αν, αντιθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεργοποιηθεί και προσφέρει πραγματική εναλλακτική πρόταση (κάτι που δεν έχει γίνει ως τώρα), θα έχει την ευκαιρία να επανασυστήσει τη δική της στρατηγική αυτονομία.

→ Διαβάστε επίσης: Αλ. Τσίπρας: Η «Ιθάκη», οι αναταράξεις και το σχέδιο επιστροφής

Ο Τραμπ ως αρχιτέκτονας νέας κανονικότητας

Στο βάθος αυτού του σκηνικού, ο Ντόναλντ Τραμπ δείχνει πως δεν θέλει απλώς να «βάλει τέλος» στον πόλεμο. Περισσότερο δείχνει να επιδιώκει να εγκαθιδρύσει τις ΗΠΑ στο επίκεντρο της διεθνούς ισχύος, ως διπλωματικός και οικονομικός αρχιτέκτονας μιας νέας ευρωπαϊκής – κι ίσως αργότερα παγκόσμιας – κανονικότητας.

Αν το σχέδιό του γίνει πραγματικότητα, οι μελλοντικοί συσχετισμοί μεταξύ Δύσης και Ρωσίας θα χτιστούν με αμερικανικό αποτύπωμα, ενώ η Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει αν θα αποδεχθεί ρόλο δευτερεύοντα ή αν θα αγωνιστεί για να ανακτήσει την πρωτοβουλία.

Όλα τριγύρω αλλάζουνε…

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!