Το μέγεθος των προκλήσεων με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπο το Παρίσι ανέδειξε η πρόσφατη υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Γαλλίας από τη Fitch, την Παρασκευή, από «AA-» σε «A+». Πρόκειται - όπως επισημαίνει η ING - για τον πρώτο από τους τρεις μεγάλους οίκους που αφαιρεί από τη Γαλλία το «διπλό Α», με τη Moody’s και την S&P να αναμένεται να ακολουθήσουν την ίδια τροχιά στις 24 Οκτωβρίου και στις 28 Νοεμβρίου αντίστοιχα. Οπως σχολιάζει η διεθνής τράπεζα, η υποβάθμιση αντανακλά την αδυναμία της χώρας να αποκαταστήσει τα δημόσια οικονομικά της, τα οποία παραμένουν σε έντονα επιβαρυμένη κατάσταση.
Η πολιτική αβεβαιότητα έρχεται να επιβαρύνει το ήδη δυσμενές οικονομικό περιβάλλον. Την προηγούμενη Δευτέρα, ο πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή και παραιτήθηκε. Την επόμενη ημέρα, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν διόρισε τον κεντροδεξιό σύμμαχό του, Σεμπαστιάν Λεκονρύ, στη θέση του πρωθυπουργού. Ο Λεκονρύ καλείται τώρα να σχηματίσει κυβέρνηση και να παρουσιάσει τον προϋπολογισμό του 2026 σε ένα κατακερματισμένο κοινοβούλιο όπου δεν διαθέτει πλειοψηφία.
Στόχοι προϋπολογισμού μακριά από τις δεσμεύσεις στην ΕΕ
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών, εάν δεν ληφθούν διορθωτικά μέτρα, οι δημόσιες δαπάνες θα αυξηθούν το 2025 κατά €51,1 δισ., οδηγώντας το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 6,1% του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό υπερβαίνει σημαντικά τόσο την πρόβλεψη για 5,4% το 2024 όσο και τον στόχο του 4,6% που έχει ήδη γνωστοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο των δεσμεύσεων της χώρας. Παράλληλα, η ίδια ανάλυση προβλέπει ότι, χωρίς αλλαγές πολιτικής, το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία, αυξανόμενο από 113% του ΑΕΠ το 2024 σε 125,3% έως το 2029 – εξέλιξη που θέτει σοβαρά ερωτήματα για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.
Η επιδείνωση των δημοσιονομικών μεγεθών της Γαλλίας, τονίζει η ING, δεν είναι συγκυριακή, αλλά διαρθρωτική. Το 2023 οι κοινωνικές και υγειονομικές δαπάνες ανήλθαν στο 32,3% του ΑΕΠ, έναντι μέσου όρου 26% στην ΕΕ, και εκτιμάται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Με το δυνητικό ΑΕΠ να παραμένει περιορισμένο στο 1,2%, τα περιθώρια χρηματοδότησης των αυξανόμενων δαπανών στενεύουν. Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν η πραγματική ανάπτυξη υπολείπεται του δυνητικού ρυθμού – όπως αναμένεται να συμβεί τόσο το 2025 όσο και το 2026 – καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη τη διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας.
Σημειώνεται ότι η Γαλλία διαθέτει ήδη τον υψηλότερο λόγο φορολογικών εσόδων προς ΑΕΠ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο 45,6% έναντι μέσου όρου 40%. Το γεγονός αυτό περιορίζει δραστικά τα περιθώρια για νέες παρεμβάσεις στο σκέλος των εσόδων, καθώς η φορολογική επιβάρυνση νοικοκυριών και επιχειρήσεων θεωρείται ήδη από τις υψηλότερες διεθνώς. Κατά συνέπεια, η επίτευξη δημοσιονομικής προσαρμογής καθίσταται ακόμη πιο περίπλοκη, αφού η κυβέρνηση καλείται να στηριχθεί κυρίως στη μείωση δαπανών και όχι σε πρόσθετη φορολόγηση.
Πολιτική αστάθεια και αμφίβολη δημοσιονομική πορεία
Από τα μέσα του 2024, η Γαλλία έχει αλλάξει ήδη τρεις κυβερνήσεις, γεγονός που τροφοδοτεί την πολιτική αβεβαιότητα και κλονίζει την εμπιστοσύνη στις προοπτικές δημοσιονομικής εξυγίανσης. Η δέσμευση για μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ έως το 2029 αμφισβητείται όλο και περισσότερο από αγορές και θεσμούς. Στο νέο πολιτικό σκηνικό, ο πρωθυπουργός Σεμπαστιάν Λεκονρύ, προκειμένου να αποφύγει μια νέα πρόταση μομφής, οφείλει να εξασφαλίσει τουλάχιστον την άτυπη στήριξη είτε της Αριστεράς είτε από της Ακροδεξιάς. Οι διαβουλεύσεις μέχρι στιγμής επικεντρώνονται στο Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS), το οποίο εμφανίζεται ως ο πιθανότερος εταίρος για μια ελάχιστη κοινοβουλευτική συναίνεση.
Εξάλλου ο προϋπολογισμός που είχε καταρτίσει ο Φρανσουά Μπαϊρού έχει ουσιαστικά εγκαταλειφθεί. Αντί για εξοικονομήσεις ύψους €44 δισ., οι συζητήσεις περιορίζονται πλέον σε περίπου €35 δισ., ποσό που θα περιόριζε το έλλειμμα ελαφρώς κάτω από το 5% του ΑΕΠ – σημαντικά υψηλότερα από τον στόχο του 4,6% που είχε εξαγγείλει η προηγούμενη κυβέρνηση. Ορισμένα βασικά μέτρα, όπως η κατάργηση δύο αργιών, έχουν ήδη αποσυρθεί, δείχνοντας τη δυσκολία εφαρμογής ενός σκληρού πακέτου λιτότητας.
Παράλληλα, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν προκηρύξει γενική κινητοποίηση για τις 18 Σεπτεμβρίου, προμηνύοντας ένα κλίμα κοινωνικής έντασης. Οι διαπραγματεύσεις για τον νέο προϋπολογισμό βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και αναμένεται να είναι μακρές και επίπονες.
Όπως εξηγεί η ING, ακόμη και αν ο πρωθυπουργός Σεμπαστιάν Λεκονρύ κατορθώσει να παραμείνει στη θέση του, αυτό θα γίνει πιθανότατα με αντάλλαγμα μια λιγότερο φιλόδοξη δημοσιονομική προσαρμογή, σε σχέση με τους αρχικούς στόχους. Ωστόσο, είναι εξίσου πιθανό να αποτύχει να διαμορφώσει μια βιώσιμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, γεγονός που θα οδηγήσει τον πρόεδρο Μακρόν στην ανάγκη να ορίσει νέο πρωθυπουργό – χωρίς όμως να αυξάνονται ιδιαίτερα οι πιθανότητες επιτυχίας. Το ενδεχόμενο νέας διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης παραμένει στο τραπέζι, ενώ η πιθανότητα παραίτησης του ίδιου του Μακρόν θεωρείται αυτή τη στιγμή εξαιρετικά χαμηλή. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική αβεβαιότητα προβλέπεται να συνεχιστεί τουλάχιστον έως τις προεδρικές εκλογές του 2027, δημιουργώντας ένα παρατεταμένο περιβάλλον θεσμικής αστάθειας.
Χλιαρή αντίδραση των αγορών
Η υποβάθμιση της Γαλλίας από τη Fitch προκάλεσε ιδιαιτέρως περιορισμένη αντίδραση στις αγορές. Η μικρή αρχική διεύρυνση της διαφοράς απόδοσης του 10ετούς γαλλικού κρατικού ομολόγου έναντι του γερμανικού Bund αντιστράφηκε γρήγορα. Σήμερα (Δευτέρα) το spread διαμορφώνεται γύρω στις 80 μονάδες βάσης, δηλαδή ουσιαστικά στο ίδιο επίπεδο με το αντίστοιχο της Ιταλίας. Η στάση αυτή υποδηλώνει ότι οι αγορές είχαν σε μεγάλο βαθμό προεξοφλήσει την πιθανότητα υποβάθμισης, ενσωματώνοντάς την ήδη στις αποτιμήσεις των γαλλικών τίτλων.
Μέχρι στιγμής, τα πολιτικά και δημοσιονομικά προβλήματα της Γαλλίας έχουν εμφανίσει περιορισμένη διάχυση σε άλλες αγορές κρατικού χρέους, γεγονός που καταδεικνύει την ιδιαιτερότητα της περίπτωσης. Η εικόνα αυτή αναδείχθηκε ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι, την ίδια χρονική στιγμή που η Γαλλία έχανε την πρώτη της αξιολόγηση «διπλού Α», η Ισπανία και η Πορτογαλία αναβαθμίζονταν. Οι εξελίξεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι η αγορά έχει ήδη προεξοφλήσει μια σταδιακή αναδιάταξη στον ευρωπαϊκό χάρτη των κρατικών ομολόγων, με τις ισορροπίες να μεταβάλλονται ανάλογα με την αξιοπιστία και την πορεία των δημόσιων οικονομικών κάθε χώρας.
Η εικόνα στις εταιρικές εκδόσεις
Στην αγορά εταιρικών ομολόγων, οι γαλλικές εκδόσεις παρουσίασαν προσωρινή υποχώρηση την εβδομάδα της πρότασης μομφής, ωστόσο η αντίδραση αποδείχθηκε βραχύβια και τα spreads έχουν σε μεγάλο βαθμό ανακάμψει. Η υποβάθμιση από τη Fitch δεν προκάλεσε ουσιαστικές πιέσεις ούτε στις γαλλικές επιχειρήσεις ούτε στο τραπεζικό σύστημα. Αντιθέτως, καταγράφονται παραδείγματα εταιρειών υψηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης που εξακολουθούν να δανείζονται με όρους καλύτερους από το γαλλικό δημόσιο, διαπραγματευόμενες με αποδόσεις χαμηλότερες από τα κρατικά ομόλογα (OATs). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη 12ετής έκδοση της Schneider Electric, η οποία τιμολογήθηκε 15 μονάδες βάσης χαμηλότερα από τα αντίστοιχα OATs, επιβεβαιώνοντας την ανθεκτικότητα των εταιρειών έναντι της υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας του Δημοσίου.
Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν οι καμπύλες των Danone και L’Oréal, που σε ορισμένες περιπτώσεις κινούνται στα ίδια επίπεδα με τα OATs ή και χαμηλότερα. Οι γαλλικές τράπεζες κινούνται ελαφρώς πιο πάνω, προσφέροντας μικρό premium.
Όπως επισημαίνει η ING, η τρέχουσα εικόνα – όπου τα εταιρικά ομόλογα διαπραγματεύονται με χαμηλότερα περιθώρια απόδοσης σε σχέση με τους κρατικούς τίτλους – δεν θεωρείται συνηθισμένη. Παραδοσιακά, τα γαλλικά κρατικά ομόλογα (OATs) λειτουργούσαν ως «οροφή» στις αποδόσεις, πάνω από την οποία κινούνταν οι εταιρικές εκδόσεις. Αντίστοιχες εξαιρέσεις έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν μόνο σε λίγες περιπτώσεις εταιρειών πολύ υψηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης σε χώρες όπως η Ιταλία και άλλα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
