Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία παρατείνεται, οι εφοδιαστικές αλυσίδες υφίστανται διαρκείς αναταράξεις και η πράσινη μετάβαση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα (αλλά και προκαλεί πρόσθετους πονοκεφάλους), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επαναπροσδιορίζει το πλαίσιο της δημοσιονομικής διακυβέρνησης στην Ένωση. Η Εαρινή Οικονομική Έκθεση του 2025 παύει να λειτουργεί απλώς ως εργαλείο παρακολούθησης μακροοικονομικών δεικτών και αναδεικνύεται σε μηχανισμό στρατηγικής καθοδήγησης των κρατών-μελών. Κεντρική καινοτομία αποτελεί η ενεργοποίηση της «εθνικής ρήτρας διαφυγής», η οποία επιτρέπει μεγαλύτερη δημοσιονομική ευελιξία για τη χρηματοδότηση κρίσιμων τομέων, με έμφαση αυτή τη φορά στην ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων με φόντο τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα.
Δημοσιονομική «ανάσα» με στρατηγικό πρόσημο
Η απόφαση της Επιτροπής να ενεργοποιήσει τη ρήτρα διαφυγής για 16 κράτη-μέλη φέρνει στο προσκήνιο μια νέα φιλοσοφία δημοσιονομικής πολιτικής: ευελιξία με όρους και στόχευση. Το εργαλείο αυτό επιτρέπει υπέρβαση έως και 1,5% του ΑΕΠ στον ρυθμό καθαρών δαπανών, αποκλειστικά για αμυντικές δαπάνες και μόνο για την περίοδο 2025–2028.
Η Ελλάδα, η Γερμανία, η Δανία, η Ουγγαρία και η Πολωνία περιλαμβάνονται στις χώρες που εντάσσονται στο ευνοϊκό αυτό πλαίσιο, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “ReArm Europe”. Η ρήτρα δεν συνεπάγεται άνευ όρων χαλάρωση. Αντίθετα, πρόκειται για μια στοχευμένη δημοσιονομική παρέκκλιση, υπό αυστηρή εποπτεία και με έλεγχο απόδοσης των κονδυλίων.
Στην περίπτωση της Ρουμανίας, ωστόσο, η υπέρβαση του ορίου δαπανών συνοδεύεται από σοβαρές αποκλίσεις και έλλειψη διορθωτικών μέτρων, με την Επιτροπή να διαπιστώνει επίσημα τη «μη ύπαρξη αποτελεσματικής δράσης» και να κινεί τη διαδικασία αυστηρότερης επιτήρησης.
Οι ανισορροπίες επιμένουν
Επτά κράτη μέλη εξακολουθούν να εμφανίζουν μακροοικονομικές ανισορροπίες, σύμφωνα με τις φετινές εμπεριστατωμένες ανασκοπήσεις της Επιτροπής (IDRs). Ανάμεσά τους και η Ελλάδα, η οποία, παρά τις θετικές εξελίξεις στο δημόσιο χρέος και την ανεργία, αντιμετωπίζει επίμονο εξωτερικό έλλειμμα και χαμηλή παραγωγικότητα.
Αντίστοιχα, η Ιταλία παρουσιάζει επιστροφή σε ανοδική πορεία του δημοσίου χρέους, ενώ η Ουγγαρία χάνει σταθερά έδαφος ως προς την ανταγωνιστικότητα. Η Ολλανδία και η Σουηδία πλήττονται από υψηλό ιδιωτικό χρέος και εντεινόμενη στεγαστική πίεση, ενώ η Σλοβακία καταγράφει αρνητική εξέλιξη στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Στον αντίποδα, η Γερμανία, η Κύπρος και η Εσθονία βγήκαν από το καθεστώς παρακολούθησης, έπειτα από σημαντική πρόοδο στην εξισορρόπηση των εξωτερικών τους λογαριασμών και στην αποκλιμάκωση του χρέους.
Νέο πλαίσιο, γνωστά ρίσκα
Η εφαρμογή του αναθεωρημένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που τέθηκε σε πλήρη ισχύ το 2025, αλλάζει τα δεδομένα στην παρακολούθηση των ελλειμμάτων. Οκτώ χώρες, ανάμεσά τους η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Γαλλία και η Ρουμανία, βρίσκονται σε Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (EDP).
Για τις περισσότερες, η Επιτροπή κρατά στάση «αναμονής», αναγνωρίζοντας ότι οι παρεκκλίσεις βρίσκονται εντός των ορίων της ρήτρας διαφυγής. Ωστόσο, η Ρουμανία, με δημοσιονομικό έλλειμμα άνω του 9% το 2024, προκαλεί σοβαρό προβληματισμό. Το ενδεχόμενο απώλειας χρηματοδοτήσεων και περαιτέρω αυστηροποίησης της εποπτείας είναι πλέον ορατό.
Στεγαστική κρίση
Η στεγαστική κρίση στην Ευρώπη αποκτά διαστάσεις συστημικού προβλήματος. Οι τιμές κατοικιών αυξήθηκαν κατά 27% την τελευταία πενταετία, ενώ η προσφορά μειώνεται, προκαλώντας έντονη πίεση στο διαθέσιμο εισόδημα – κυρίως για τα χαμηλά και μεσαία στρώματα. Το μέσο κόστος στέγασης επί του εισοδήματος ανέρχεται στο 20%, ενώ στην περίπτωση των φτωχών νοικοκυριών ξεπερνά το 35%.
Η Επιτροπή διαπιστώνει ανεπαρκή πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις για την προσφορά προσιτής κατοικίας, ενώ ετοιμάζει το σχέδιο «Ευρωπαϊκή Προσιτή Κατοικία» για το 2026, με στόχο την ενίσχυση των επενδύσεων και της κοινωνικής κατοικίας.
Η πράσινη μετάβαση
Παρά την αποκλιμάκωση των τιμών ενέργειας από τα υψηλά του 2022, η ενεργειακή επάρκεια και ανταγωνιστικότητα παραμένουν ζητούμενα. Η Ε.Ε. επιταχύνει την υλοποίηση του σχεδίου REPowerEU, επενδύει σε στρατηγικές πρώτες ύλες και προχωρά με τον Κανονισμό για τη Βιομηχανία Μηδενικών Εκπομπών (Net-Zero Industry Act).
Η Καθαρή Βιομηχανική Συμφωνία (Clean Industrial Deal) δίνει έμφαση στην παραγωγή πράσινων προϊόντων, την υποδομή υδρογόνου και τη δημιουργία αγορών χαμηλών εκπομπών. Παράλληλα, η απλοποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου και η μείωση της γραφειοκρατίας κατά 25% ως το 2028 θεωρείται κρίσιμη για την επιτάχυνση έργων.
Η αγορά εργασίας
Η ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας συγκαλύπτει ελλείψεις που αφορούν πάνω από το 75% των επιχειρήσεων. Οι Συστάσεις ανά Χώρα ζητούν επενδύσεις σε δεξιότητες, βελτίωση της πρόσβασης των γυναικών, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία στην εργασία, καθώς και ενίσχυση των κοινωνικών δικτύων προστασίας.
Ελλάδα, Ιταλία και Ρουμανία καταγράφονται ως χώρες με τα μεγαλύτερα εμπόδια στην κοινωνική σύγκλιση, λόγω διαρθρωτικών αδυναμιών στην εκπαίδευση, την αγορά εργασίας και το κοινωνικό κράτος.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
