Η πρόεδρος της EIOPA (European Insurance and Occupational Pension Authority, 11/10/2025) ισχυρίστηκε ότι μελλοντικά τα δημόσια συστήματα κοινωνικής ασφάλισης δεν θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις γιατί θα έχει επιβαρυνθεί σημαντικά ο λόγος των εργαζομένων προς τους συνταξιούχους λόγω της δημογραφικής γήρανσης στην Ευρώπη αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι τα μαθηματικά του κοινωνικού συμβολαίου δεν βγαίνουν. Μάλιστα οι επιπτώσεις για την Ελλάδα θα είναι ακόμα χειρότερες επειδή το φαινόμενο της δημογραφικής γήρανσης είναι πιο έντονο στην χώρα μας. Ισχυρισμός, αυτός όμως δεν ευσταθεί αφού, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ageing Report 2024), εκτιμάται ότι μέχρι το 2070 ο δείκτης συνταξιοδοτικής δαπάνης θα μειωθεί από 14,5% το 2022 σε 12% το 2070, όταν το ανώτερο επιτρεπτό όριο είναι στο 16,2%. Δηλαδή, ο δείκτης συνταξιοδοτική δαπάνης όχι μόνο δεν αυξάνεται αλλά μειώνεται κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες. Ενώ, η κρατική χρηματοδότηση μειώνεται από το 7% το 2022 σε 4,5% το 2070, συγκλίνοντας στον μέσο όρο της Ευρώπης ο οποίος εκτιμάται ότι θα αυξηθεί μόλις κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες από 11,4% το 2022 στο 11,8% το 2070.
Η εικόνα του προϋπολογισμού για το 2025
Και πράγματι, από τα στοιχεία του προσχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού η συνταξιοδοτική δαπάνη για το 2025 θα φτάσει στα 34,3 δις ευρώ και θα αποτελεί το 13,8% του ΑΕΠ σημαντικά μειωμένη σε σχέση με το 2021, οπου η συνταξιοδοτική δαπάνη παρόλο που ήταν στα 29,6 δις ευρώ ήταν στο 16,1% του ΑΕΠ και αυτό γιατί το ΑΕΠ ήταν μόλις στα 183,8 δις ευρώ ενώ το 2025 εκτιμάται ότι θα φτάσει στα 249,6 δις ευρώ. Δηλαδή, παρόλο που η συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσό από το 2021 αυξήθηκε κατά 15,9% ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε κατά 2,3 ποσοστιαίες μονάδες και αυτό λόγω της ανάπτυξης, της αύξησης των μισθών και της μείωσης της ανεργίας στο 10,1%, από 14,8% που ήταν το 2021.
Παράλληλα, η κρατική δαπάνη για συντάξεις μειώθηκε από τα 15,8 δις ευρώ το 2021 στα 13,8 δις ευρώ το 2025, έτσι το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης από 53,3% που χρηματοδοτούνταν από τον κρατικό προύπολογισμό και το 46,7% από τις εισφορές, το 2025 η κρατική χρηματοδότηση αποτελούσε το 43% και το 57% ήταν οι εισφορές. Και το 2026 αναμένεται, σύμφωνα με το προσχέδιο του Προύπολογισμού ότι να μειωθεί περαιτέρω στο 38,7%. Επίσης, για το 2026, εκτιμάται ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη θα μειωθεί στο 13,7% του ΑΕΠ, αφού οι συντάξεις εκτιμάται ότι θα αυξηθούν στα 35,6 δις ευρώ και το ΑΕΠ θα φτάσει στα 260,9 δις ευρώ, όταν η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμούσε ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη θα μειωθεί στο 13,7% του ΑΕΠ το 2030. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει πως η ανάπτυξη μπορεί να αντισταθμίσει την γήρανση του πληθυσμού η οποία συντελείται με μικρότερο ρυθμό από την ανάπτυξη της οικονομίας, αφού το ετήσιος ρυθμός της γήρανσης του πληθυσμού κυμαίνεται περίπου στο 1%.
Ο ρόλος της εθνικής σύνταξης
Επιπλέον, ο συντελεστής αναπλήρωσης παρουσιάζεται τόσο υψηλός τα τελευταία χρόνια λόγω της εθνικής σύνταξης η οποία φαίνεται σημαντική λόγω των χαμηλών μισθών αφού οι μέσες συντάξιμες αποδοχές είναι στα 1.300 ευρώ με 32 έτη μέσο χρόνο ασφάλισης. Αν για παράδειγμα οι μέσες συντάξιμες αποδοχές ήταν 2.000 ευρώ τότε η αναπλήρωση από την εθνική σύνταξη θα ήταν μόλις 21,8% και όχι 32% που είναι σήμερα εξαιτίας των χαμηλών μισθών που επικρατούν στην Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Σε μια τέτοια περίπτωση ο συντελεστής αναπλήρωσης θα ήταν στο 66% και όχι στο 77% και αυτό δείχνει τον ρόλο της εθνικής σύνταξης στην προστασία των συνταξιούχων από την φτώχεια. Αν δεν υπήρχε η εθνική σύνταξη η μέση σύνταξη θα ήταν 600 ευρώ κύρια και επικουρική αθροιστικά και ο συντελεστής αναπλήρωσης θα ήταν 45% αν λάβουμε υπόψη ότι η μέση σύνταξη το 2025 είναι 1.040 ευρώ (844 ευρώ η κύρια και 196 ευρώ η επικουρική) σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος ΗΛΙΟΣ (ΗΔΙΚΑ).
Το Ελεγκτικό Συνέδριο και η βιωσιμότητα του συστήματος
Σε αυτή την κατεύθυνση, θα έπρεπε και η Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Ετήσια Έκθεση Ιούνιος 2025) να έχει λάβει υπόψη τα πορίσματα της επίσημης Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την γήρανση του πληθυσμού και να γνωρίζει ότι το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα είναι μακροχρόνια βιώσιμο και με επάρκεια παροχών (77% - 66% αναπλήρωση την περίοδο 2022 - 2070) και ο αναμενόμενος δημογραφικός κίνδυνος είναι απολύτως διαχειρίσιμος και να μην υιοθετεί αβάσιμες απόψεις θεσμικών παραγόντων που προωθούν ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Αφού το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και οικονομικά βιώσιμο είναι και επάρκεια εξασφαλίζει μέχρι το 2070, παρόλο που άλλοι παράγοντες θέλουν να καλλιεργήσουν στις νέες γενιές το αίσθημα ότι δεν θα λάβουν σύνταξη από την κοινωνική ασφάλιση προκειμένου να προωθηθούν κεφαλαιοποιητικές αποταμιευτικές συντάξεις. Η προώθηση αυτή έγκειται στον ευρύτερο σχεδιασμό για την εξεύρεση κεφαλαίων για την χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών ύψους 800 δις ευρώ (ReArm Europe) και αφού οι χώρες της Ευρώπης εφαρμόζουν ένα αυστηρό δημοσιονομικό πλαίσιο η λύση που έχει προταθεί (Έκθεση Ντράγκι) είναι να χρησιμοποιηθούν για την χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών οι αποταμιεύσεις που προορίζονται μελλοντικά για συνταξιοδοτικές παροχές.
Ο ρόλος της κοινωνικής ασφάλισης και η αρχή της αλληλεγγύης
Οπότε, το γεγονός ότι το 95% των συντάξεων προέρχεται από την κοινωνική ασφάλιση εξασφαλίζει στους πολίτες αυτό που πρεσβεύει η Κοινωνική Ασφάλιση την οποία εγγυάται το Σύνταγμα ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, δηλαδή την αντιμετώπιση του κινδύνου του γήρατος, και κυρίως της χηρείας και της αναπηρίας βασισμένο στην Αρχή της Αλληλεγγύης. Και η αλληλεγγύη δεν έχει να κάνει με τον τρόπο χρηματοδότησης της άμεσης πληρωμής των συντάξεων από τις εισφορές των εργαζομένων (pay-as-you-go), αλλά με το γεγονός ότι με την αλληλεγγύη αμβλύνονται οι οικονομικές ανισότητες και κυρίως ότι αντιμετωπίζονται με αλληλεγγύη η χηρεία και η αναπηρία, γεγονός που δεν υπάρχει στις κεφαλαιοποιητικές συντάξεις.
Για παράδειγμα, αν στην δημόσια κοινωνική ασφάλιση δεν υπήρχε η Εθνική Σύνταξη, τότε το ποσοστό της φτώχειας των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών δεν θα ήταν 24,9% που ήταν το 2024, αλλά στο 32,4%. Δηλαδή, το 1 στους 3 συνταξιούχους θα ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας, αν λάβουμε υπόψη τα στοιχεία του συστήματος ΗΛΙΟΣ όπου τον Αύγουστο του 2025, το 50% των συνταξιούχων λαμβάνει σύνταξη μέχρι 900 ευρώ.
Οι ατομικές κεφαλαιοποιητικές συντάξεις δεν έχουν καμία μορφή αλληλεγγύης γιατί ότι έχει κάποιος αποταμιεύσει στον ατομικό λογαριασμό του, αυτό θα λάβει ως σύνταξη. Έτσι, αν μείνει ανάπηρος ή συμβεί θάνατος σε σχετικά μικρή ηλικία τότε οι συντάξεις που προκύπτουν είναι μηδαμινές αφού δεν θα έχουν συσσωρευτεί επαρκείς αποταμιεύσεις στον ατομικό λογαριασμό.
Από αυτό γίνεται αντιληπτό ποιος είναι ο ρόλος της κοινωνικής ασφάλισης και δεν θα πρέπει να συγχέεται με άλλες μορφές συντάξεων (Πυλώνες ΙΙ και ΙΙΙ) τον δεύτερο και τρίτο Πυλώνα που είναι οι επαγγελματικές συντάξεις και οι ιδιωτικές συντάξεις των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ειδικά από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Οι Πυλώνες ΙΙ και ΙΙΙ είναι συμπληρωματικές μορφές σύνταξης και λειτουργούν σε προαιρετική βάση αφού σε αυτούς δεν υπάρχει εξ ορισμού η αρχή της αλληλεγγύης. Η προοπτική της υποχρεωτικής ασφάλισης στον δεύτερο Πυλώνα της επαγγελματικής ασφάλισης, σε πρωτοασφαλισμένους, όπως υποστήριξε η Πρόεδρος της EIOPA είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στην Ελλάδα μετά τον Ν. 4826/2021 και την ίδρυση του ΤΕΚΑ (Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης) αφού ήδη στις νέες γενιές επιβλήθηκε υποχρεωτική αποταμίευση σε ατομικούς λογαριασμούς με την ίδρυση του ΤΕΚΑ (6% του μισθού τους). Οπότε προκύπτει το ερώτημα θα επιβληθεί και δεύτερη υποχρεωτική αποταμίευση στις νέες γενιές και όλο αυτό προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι αμυντικές δαπάνες;
Η επαγγελματική ασφάλιση άνθησε την περίοδο 2016 – 2020 αφού ιδρύθηκαν τα υπερδιπλάσια ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης (19 σε αριθμό) από όσα είχαν ιδρυθεί την περίοδο 2002 – 2016 (8 σε αριθμό) και θα συνέχιζαν με την ίδια δυναμική αν δεν ιδρύονταν το ΤΕΚΑ και εν συνεχεία δεν υπήρχε ο Ν. 5078/2023 ο οποίος ουσιαστικά πάγωσε την αγορά των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης αφού τα εξίσωσε με τα ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια των ασφαλιστικών εταιρειών.
Άρα, η αιτία της μη ανάπτυξης του δεύτερου και τρίτου Πυλώνα συντάξεων δεν είναι η δημόσια αναδιανεμητική κοινωνική ασφάλιση που στηρίζεται στην αλληλεγγύη, αλλά οι «μεταρρυθμίσεις» των νόμων 4826/2021 (ίδρυση ΤΕΚΑ) και ο Ν. 5078/2023 (εξίσωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης με ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια).
Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί, και θα έπρεπε να γνωρίζει το Ελεγκτικό Συνέδριο ότι όπως επηρεάζεται από το δημογραφικό η δημόσια κοινωνική ασφάλιση το ίδιο επηρεάζονται και ο δεύτερος και τρίτος πυλώνας ασφάλισης, η μόνη διαφορά είναι πως στην δημόσια κοινωνική ασφάλιση ο δημογραφικός κίνδυνος είναι στην υποχρέωση του κράτους ενώ στους άλλους δύο πυλώνες ο δημογραφικός κίνδυνος μεταφέρεται στον πολίτη, αν ζήσει περισσότερο από το αναμενόμενο θα λάβει και μικρότερη σύνταξη, δηλαδή ο δημογραφικός κίνδυνος επιδρά στην επάρκεια των κεφαλαιοποιητικών συντάξεων, οδηγώντας είτε σε όλο και μικρότερες συντάξεις είτε στην απαίτηση για όλο και μεγαλύτερη αποταμίευση, εις βάρος της κινητήριας δύναμης της οικονομικής ανάπτυξης που είναι η ζήτηση.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
