Η συνάντηση που αναμένεται να έχουν ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, θα πραγματοποιηθεί σε μια περίοδο που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε εύθραυστη ισορροπία.
Το τετ-α-τετ, που ήδη βρίσκεται υπό προσεκτική προετοιμασία από τις δύο διπλωματικές ομάδες, αναμένεται να καλύψει όλο το φάσμα των εκκρεμοτήτων, από τις θαλάσσιες ζώνες και την ασφάλεια στο Αιγαίο, έως την περιφερειακή συνεργασία και τα ανοιχτά ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου.
Από την ένταση στα «ήρεμα νερά»
Η επικείμενη επαφή εντάσσεται στη νέα φάση της δύσκολης διαχείρισης των «ήρεμων νερών», που ακολούθησε τις έντονες εντάσεις του 2020-2022, όταν τα ερευνητικά σκάφη, οι ασκήσεις και οι υψηλοί τόνοι είχαν φέρει τις δύο χώρες στα πρόθυρα θερμού επεισοδίου.
Η συνάντηση της Άγκυρας τον Δεκέμβριο του 2023 και οι διαδοχικές υπουργικές επαφές έκτοτε δημιούργησαν ένα κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας. Ωστόσο, οι θεμελιώδεις διαφορές –και κυρίως το ζήτημα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών– παραμένουν άλυτες.
Η Ελλάδα υποστηρίζει σταθερά και διαχρονικά ότι, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και ειδικότερα το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η μόνη διαφορά που πρέπει να επιλυθεί είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Η Τουρκία, που δεν έχει υπογράψει την UNCLOS, διεκδικεί ευρύτερο φάσμα θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της αποστρατιωτικοποίησης ελληνικών νησιών.
Θετικά βήματα και ανοιχτές εκκρεμότητες
Η πρόσφατη αποκλιμάκωση των παραβιάσεων στο Αιγαίο και η αναστολή ασκήσεων σε ευαίσθητες περιόδους (όπως οι εθνικές εορτές) καταγράφονται ως θετικά βήματα. Στη Νέα Υόρκη, αναμένεται να συζητηθεί η θεσμοθέτηση πιο μόνιμων μηχανισμών αποφυγής εντάσεων.
Με την Τουρκία να παραμένει βασική πύλη εισόδου μεταναστών προς την Ευρώπη, η Ελλάδα πιέζει για πλήρη εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε.–Τουρκίας του 2016, ζητώντας καλύτερο έλεγχο ροών και επιστροφές.
Η Τουρκία συνεχίζει να προωθεί ενεργειακές συμμαχίες εκτός του σχήματος Ελλάδας–Κύπρου–Αιγύπτου–Ισραήλ, ενώ η Αθήνα επιδιώκει να εντάξει την Άγκυρα σε μια πολυμερή αρχιτεκτονική συνεργασίας, υπό την προϋπόθεση σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Κι ακριβώς εδώ, αρχίζουν οι διαφωνίες…
Το Κυπριακό και οι διαφορές στρατηγικής
Παρά τη στασιμότητα, στο Κυπριακό η ελληνική πλευρά αναμένεται να επαναλάβει την προσήλωσή της σε λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, την ώρα που η Άγκυρα προωθεί σταθερά μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά (2017) τη λύση «δύο κρατών».
Για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, η συνάντηση προσφέρει την ευκαιρία να επιδείξει στον διεθνή παράγοντα ότι η Ελλάδα παραμένει υπεύθυνος συνομιλητής και σταθεροποιητική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο. Στόχος είναι η προβολή εικόνας ώριμης διαχείρισης των διαφορών, με ταυτόχρονη προάσπιση των ελληνικών «κόκκινων γραμμών».
Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που αντιμετωπίζει οικονομικές πιέσεις και περιφερειακές προκλήσεις, η ομαλοποίηση των σχέσεων με την Ελλάδα μπορεί να διευκολύνει τις σχέσεις του με την Ε.Ε. και να ενισχύσει το αφήγημα της Τουρκίας ως αναντικατάστατου παίκτη.
Ρητορική και ανησυχίες
Παρά την πρόσφατη ύφεση, η ρητορική από την Άγκυρα συχνά παραμένει αιχμηρή, με αναφορές σε «τουρκική μειονότητα» στη Θράκη και διατήρηση του casus belli για την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Από ελληνικής πλευράς, η ανησυχία εντείνεται από τις τουρκικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και την αναγγελία σχεδίων για «θαλάσσια πάρκα» σε περιοχές που η Αθήνα θεωρεί ότι εμπίπτουν σε ελληνική ή κυπριακή δικαιοδοσία.
Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ στηρίζουν την αποκλιμάκωση και ενθαρρύνουν τον διάλογο, χωρίς ωστόσο να παρεμβαίνουν επί της ουσίας στα επίμαχα νομικά ζητήματα. Η Ουάσιγκτον βλέπει την ελληνοτουρκική σταθερότητα ως κρίσιμο στοιχείο για τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, ειδικά υπό το φως της αστάθειας σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία.
→ Διαβάστε επίσης: Σε τεντωμένο σκοινί η ελληνική εξωτερική πολιτική – Οι 7 κρίσιμοι άξονες
Η Νέα Υόρκη ως ευκαιρία και τεστ
Η συνάντηση Μητσοτάκη–Ερντογάν στον ΟΗΕ δεν αναμένεται να οδηγήσει σε θεαματικές εξελίξεις ή κάποια εμβληματική συμφωνία, αλλά μπορεί να εδραιώσει μια διαδικασία σταθερής επικοινωνίας, που με τη σειρά της θα επιτρέψει την εξέταση πιο σύνθετων θεμάτων, όπως η προσφυγή στη Χάγη για την υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι ακόμη και μικρά επεισόδια ή αιχμηρές δηλώσεις αρκούν για να εκτροχιάσουν την πρόοδο.
Η Νέα Υόρκη θα είναι μια ευκαιρία, αλλά και ένα τεστ: Ευκαιρία για εδραίωση του θετικού κλίματος, τεστ για το κατά πόσο Αθήνα και Άγκυρα μπορούν να κινηθούν πέρα από την τακτική διαχείριση και να εισέλθουν σε μια ουσιαστική διαδικασία εξομάλυνσης. Οι ισορροπίες είναι λεπτές, και η ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων δείχνει ότι η πρόοδος είναι πάντα εύθραυστη.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
