Οι αρχές της ανατολικής Λιβύης προέβησαν χθες σε μία ιδιαίτερα σοβαρή ενέργεια: λίγη ώρα μετά την προσγείωση στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης, των μελών της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας, κήρυξαν ανεπιθύμητα τα μέλη της! Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που μετείχαν στην αποστολή ήταν ο Επίτροπος Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάρκους Μπρούνερ, και οι υπουργοί Μετανάστευσης της Ελλάδας Θάνος Πλεύρης, της Ιταλίας Ματέο Πιαντεντόζι και της Μάλτας Βύρων Καμιλιέρι.

Η απόφαση του καθεστώτος Χαφτάρ αυτή ελήφθη ελάχιστες ώρες μετά την επίσκεψη της αντιπροσωπείας στην Τρίπολη και τις συνομιλίες με την επίσημα αναγνωρισμένη από τη διεθνή κοινότητα κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας του Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά, η οποία έχει διακόψει κάθε επαφή με τις δυνάμεις της ανατολικής Λιβύης υπό τον στρατηγό Χαφτάρ.

Η Βεγγάζη εξέλαβε αυτή την επιλογή ως ένδειξη ότι η ΕΕ δεν την αναγνωρίζει ως ισότιμο συνομιλητή στη λιβυκή κρίση, παρά το γεγονός ότι η Ανατολική Λιβύη ασκεί ουσιαστικό έλεγχο σε μεγάλο μέρος της χώρας, συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων περιοχών διέλευσης μεταναστευτικών ροών.

Οι τρεις διαστάσεις της κρίσης

Τα δύο κέντρα εξουσίας

Η Λιβύη εξακολουθεί να λειτουργεί ως μία χώρα διχασμένη, με δύο βασικά κέντρα εξουσίας: τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τρίπολης υπό τον πρωθυπουργό Ντμπεϊμπά και τις διοικήσεις της Ανατολικής Λιβύης υπό τον στρατάρχη Χαφτάρ. Η στάση της ΕΕ – έστω και αν ακολουθεί τη νομιμότητα του ΟΗΕ – προκαλεί εύλογες αντιδράσεις από τη Βεγγάζη, η οποία αντιλαμβάνεται το ότι προηγήθηκε η επίσκεψη των Ευρωπαίων στην Τρίπολη, ως περιθωριοποίηση.

Η εξέλιξη αυτή θέτει υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής έναντι της Λιβύης και αναδεικνύει την ανάγκη επαναξιολόγησης των στρατηγικών προσεγγίσεων εκ μέρους των Βρυξελλών.

Η γεωπολιτική

Η Ανατολική Λιβύη βρίσκεται σε τροχιά στενής συνεργασίας με τη Μόσχα, τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτικά. Αυτό καθιστά τη λιβυκή κρίση ένα μέτωπο έμμεσης αντιπαράθεσης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, ειδικά σε μια εποχή που η Ουκρανία και η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκονται ήδη σε αναβρασμό.

Η προσβολή προς την ΕΕ ενδέχεται να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο διπλωματικής πίεσης και επανατοποθέτησης της Ανατολικής Λιβύης στον γεωπολιτικό χάρτη.

Το μεταναστευτικό

Ίσως η πιο άμεση συνέπεια του διπλωματικού επεισοδίου να είναι η αποσύνδεση των ανατολικών αρχών από οποιοδήποτε πλαίσιο συνεργασίας για την ανακοπή των μεταναστευτικών ροών, την ώρα που η Κρήτη ασφυκτιά από τις χιλιάδες μεταναστών που αποβιβάζονται στα νότια παράλιά της.

Οι ακτές της Ανατολικής Λιβύης είναι κομβικό πέρασμα για τα δίκτυα διακινητών και η έλλειψη συντονισμού με τις ευρωπαϊκές αρχές καθιστά ακόμη πιο πιθανή την αύξηση των αφίξεων, ιδίως στην Ελλάδα και τη Μάλτα.

Με δεδομένο ότι η χώρα μας δέχεται τις συντριπτικά περισσότερες ροές από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική πίεση στις υποδομές και τις κοινωνίες των νησιών.

Εύθραυστες ισορροπίες

Η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί με ιδιαίτερη προσοχή και να τηρήσει εύθραυστες ισορροπίες. Από τη μία, δεν μπορεί να παρακάμψει την Τρίπολη, την οποία αναγνωρίζει και ο ΟΗΕ. Από την άλλη όμως, η υποβάθμιση της Ανατολικής Λιβύης είναι κοντόφθαλμη και εξαιρετικά επικίνδυνη.

Ίσως απαιτείται μία πιο ευέλικτη προσέγγιση, που θα περιλαμβάνει διαύλους επικοινωνίας και με τα δύο μέρη, με στόχο τη διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας και την αποτροπή μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών.

Παράλληλα, η συνεργασία με χώρες-κλειδιά όπως η Ιταλία και η Μάλτα πρέπει να ενισχυθεί όχι μόνο επιχειρησιακά, αλλά και πολιτικά, ώστε να διαμορφωθεί μια κοινή ευρωπαϊκή φωνή απέναντι στη λιβυκή πολυπλοκότητα.

→ Διαβάστε επίσης: Ασκήσεις ισορροπίας στη Λιβύη: Τα στοιχήματα και οι προκλήσεις μετά την επίσκεψη Γεραπετρίτη

Μωσαϊκό

Το διπλωματικό αυτό επεισόδιο υπενθυμίζει πως η Λιβύη δεν είναι απλώς χώρα διέλευσης μεταναστών. Είναι ένα θραύσμα στο μωσαϊκό της μεταψυχροπολεμικής γεωπολιτικής, με ενδογενείς αντιφάσεις, εξωτερικές παρεμβάσεις και μεταβαλλόμενες ισορροπίες.

Κάθε απόφαση, είτε ευρωπαϊκή είτε εθνική, πρέπει να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο το άμεσο αλλά και το μακροπρόθεσμο αποτύπωμα στη σταθερότητα της Μεσογείου.

Για την Ελλάδα, το επεισόδιο της Βεγγάζης αποτελεί υπενθύμιση πως τα γεωπολιτικά μέτωπα δεν αφορούν μόνον στα σύνορα ή τις θάλασσες, αλλά και τις διπλωματικές επιλογές.

Ο ρεαλισμός, η σταθερότητα και η προνοητικότητα πρέπει να είναι οι άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η εξωτερική πολιτική της χώρας μας έναντι της Λιβύης, αλλά και της Μεσογείου γενικότερα.

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!